Morgunblaðið - 05.10.1961, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 5. okt. 1961
MORGVISBLAÐIÐ
13
Tengsl Islands viö
NATO verður að efla
IJmræðufundur Varðbergs
EINS og áður hefur verið greint
(rá í blaðinu, var á þriðjudags-
kvöld haldinn fundur á vegum
Varðbergs, félags ungra áhuga-
manna um vestræna samvinnu,
um „Íslanid og vestræna sam-
vinnu“, eins og í fundarboði
eagði.
Fundurinn, sem haldinn var í
Tjarnarcafé, var mjög fjölsóttur,
og voru þar mættir ungir menn
úr lýðræðisflokkunum þremur
auk gesta þeirra.
Guðmundur H. Garðarssoni, við
ekiptafræðingur, formaður Varð-
bergs, setti fundinn og stakk upp
á Degi Þorleifssyni, blaðamanni
Samvinnunnar, sem fundarstjóri.
Var það samþykkt.
Hver er næstur?
Þá tók til máls Emil Jónsson,
ráðherra. Hóf hann mál sitt á
frásögn endurminningar, sem
geymzt hefði í minni hans. Fyrir
rúmum 13 árum, í febrúarmánuði
1948, hefði hann verið á göngu
úti við Vötnin í Kaupmannahöfn.
Hitti hann þá Hans Hedtoft, for-
sætisráðherra Danmerkur, sem
var þar á morgungöngu, niður-
lútur Og greinilega áhyggjufullur.
Þeir þekktust frá fornu fari, og
spurði Emil, hví hann væri svo
áhyggjufullur. Hans Hedtoft svar
aði: „Veiztu ekki hvað er að ger-
ast í Tékkó-Slóvakíu?" Komm-
únistar voru þá að hrifsa völdin
til sín þar með ofbeldi, og kvaðst
Hedtoft ekki hafa þolað að vera
innan dyra; hann hefði orðið að
fá sér ferskt loft. Var hann að
koma af fundi konungs, eftir að
hai'a skýrt honum frá tíðind-
um. „Hvernig verður þró-
unin?“ spurði hann. „Hver
verður næstur? Sovézki herinn
er aðeins 30 km. frá landamær-
unum. Það er sýnt, hvað hann
vill, en ekki vitað, hvað hann
treystir sér. Hvað getum við
gert?“ Hedtoft minntist síðan á
hugmynd sína um hernaðarbanda
lag Norðurlanda, sem um langt
skeið var „kóngsþanki" hans.
Eitthvað yrði að gera til að verja
f>ær hugsjónir, sem vestrænar
þjóðir hafa'þróað með sér og kom
ið í framkvæmd flestum hverjum,
svo sem skoðanáfrelsi, réttar-
öryggi, frelsi einstaklingsins o. s.
frv. Hedtoft sveið svo mjög þró-
unin í Tékkóslóvakíu, sagði Emil,
að seinustu fréttir þaðan voru
„sár broddur í holdi hans“.
Hlt nábýll
Emil Jónsson sagði þennan at-
burð hafa haft varanleg áhrif á
sig. Danir byggju í nábýli við so-
vétveldið, og þótt hætt væri við,
»ð fjarlægðin gerði okkur íslend-
inga andvaralausa, mættum við
samt þakka guði fyrir að vera
ekki næstu nágrannar Rússa.
Gagnkvæm þýðing
Emil Jónsson rakti þvínæst að-
öragandann að stofnun Atlants-
hafsbandalagsins, Og hvernig sér-
Btaða íslands hefði öðlazt full-
komna viðurkenningu annarra
bandalagsþjóða. NATO væri frið-
arbandalag, stofnað til þess að
Btemma stigu við útþenslu so-
vézka heimsveldisins. Þýðing ís-
lands fyrir NATO væri geysi-
inikil. Lega landsins væri slík,
að frá því mætti hafa úrslitaáhrif
á ferðir yfir AtlEUitshaf. Báðar
heimsstyrjaldirnar unnust vegna
|>ess framlags, sem frá Bandaríkj-
unum kom, og ef enn kæmi til
stríðs, myndi framlagið að vestan
enn skera úr. Hvergi nema héð-
an væri hægt að tryggja ferðir
um hafið. Þýðing NATO fyrir ís-
land væri ekki síðri, því að þjóðir
Atlantshafsbandalagsins hafa
bundizt heitum um að láta eitt
yfir alla ganga. Árás á eina þjóð
jafngildir árás á þær allar. NATO
er stofnað til að standa vörð um
þær hugsjónir, sem við vestrænir
menn (að undanskildum komm-
únistum) viljum ekki láta hrófla
við. „Bardaginn í heiminum í dag,
stendur um þessar hugsjónir,
— Og ég vil kalla það bardaga",
sagði Emil. Kvaðst hann ekki í
neinum vafa um það, að menn
hér vildu leggja nokkuð á sig til
þess að verja þær.
Dýrmætt hnoss
Pólitíkin á íslandi í dag snerist
raunverulega að mestu um komm
únisma eða ekki kommúnisma.
Kommúnistar reyna að halda því
fram, að ekki sé hægt að stjórna
íslandi án þátttöku þeirra í ríkis-
stjórn. Þeir hafa uppi gengdar-
lausan áróður gegn vestrænu sam
starfi, og þeim hefur tekizt að
tæla ýmsa til fylgis við sig. Það
er höfðað til þjóðerniskenndar og
til þess, að við séum að leggja
okkur í nokkra hættu, en menn
verða að gera sér fullljóst, að
óþægindin, sem eru samfara þátt
töku okkar í NATO, eru smá-
vægileg samborin við það, sem
verða myndi, ef kommúnistar sigr
uðu. Lýðskrumarar gegn-her-í-
landi-fólksins hamra á hlutleysi
og því, að við legðum okkur í
„óþarfa hættu“. En í fyrsta lagi
er ekki hægt að búast við því,
að við höldum því dýrmæta
hnossi, sem við eigum, ef við
viljum ekki leggja neitt í sölurn-
ar, og í öðru lagi eru engar líkur
á þvi, að hlutleysi okkar yrði virt.
Lýðræðisflokkamir sammála
Lýðræðisflokkarnir þrír á ís-
landi hafa verið sammála um að-
ildina að Atlantshafsbandalaginu,
en þeir hafa ekki alltaf verið á
einu máli um nauðsyn þess, að
hér sé varnarlið. Þeir voru þó sam
mála um það 1951, 1956 og síðan.
Óþægindin af dvöl varnarliðsins
eru svo lítil og ómerkileg miðuð
við öryggið, að ekki er sambæri-
legt. V
✓
Taka upp harðari slag
Hver er svo árangurinn af
starfi NATO? Sá, að Tékkó-Slóv-
akía var seinasta landið, sem
heimskómmúnisminn hrifsaði til
sín, og að þjóðirnar, sem skulfu
af hræðslu 1948 og ‘49, eru nú
næsta öruggar.
Að lokum sagði Emil Jónsson:
Hér þarf að taka upp harðari
slag og opinberari gegn andstæð
ingum NATO. Við höfum verið of
meinlausir, og héðan af má ekki
sleppa neinu tækifæri til að
brýna fyrir landsfólki, hvað í
húfi er. Samstarf ' vestrænna
þjóða færist óðum á breiðari
grundvöll, svo sem í Efnahags-
bandalaginu. Tækjum við þátt í
þvi, hlyti sérstaða okkar að verða
viðurkennd þar, eins og í NATO.
Mistökin með S.Þ.
Að ræðu Emils Jónssonar lolk-
inni tók Jóhann Hafstein, náð-
herra, til máls. Hóf hann mál sitt
á því að ræða um bandalög al-
mennt. Þau væru gömul i mann

ERLENDIR fulltrúar Háskól-
ans og heiðursdoktorar eru nú
sem óðast að koma til lands-
ins. Sumir koma snemma til
að heilsa upp á gamla kunn-
ingja, aðrir til að kynnast
landi og þjóð áður en hátíðar-
höldin hefjast. Blaðinu er
kunnugt um að í gær voru
komnir prófessor Hans Kuhn
frá Kielarháskóla, H. Bach frá
Árósum, rektör L. Holm-Olsen
frá Björgvinjarháskóla, L.
Hyldgaard-Jensen frá Kaup-
mannahöfn, próf. Johnes frá
Walesháskóla og próf. Tur-
Frófessor Turville-Petre og kona hans.

Starfar að útgáfu
ísl. fræða í Engiandi
Viðtal við próf. Turville-Petre
ville-Petre frá Oxford.
. ★
1 gær hittum við að mali
próf. Turville-Petre og konu
hans Joan, en hann er einn
af hinum verðandi heiðurs-
doktorunum við Háskóla ís-
lands. Prófessorinn er gamall
kunningi íslendinga. Hann
kom hér fyrst tvítugur að aldri
árið 1928, til að læra málið.
— Og ég veit ekki hve oft ég
hefi komið hér síðan, sagði
hann í viðtalinu í gær. Kona
mín hefur einnig komið hér
áður, árið 1939.
Próf. Turville-Petre kennir
norrænu heima í Oxförd. Hann
segir að nemendafjöldi í þeirri
fræðigrein sé nokkuð misjafn,
en yfirleitt megi ségja að
áhugi fari mjög vaxandi. í
fyrra hafi nemendur í raun-
inni verið Of margir fyrir einn
kennara. Norrænu kennslan
er liður í enskudeild háskól-
ans, þar eð nemendur geta
tekið upp undir þriðjung prófs
ins í norrænum fræðum.
Víga-GIúmssaga selst vel
— Þér gáfuð fyrir nokkrum
árum út merkilega fornís-
lenzka bókmenntasögu, próf.
Turville-Petre. Leggið þér
hana til grundvallar kennsl-
unni?
kynssögunni, en hefðu ýmist ver-
ið stríðsbandalög hérkónga, sem
hygðust leggja undir sig lönd í
sameiningu, eða friðarbandalög,
sem mynduð hefðu verið að styrj
öld lokinni, eins og t.d. Þjóða-
bándalagið gamla. Atlantshafs-
bandalagið, langmikilvægasta
bandalag vestrænna þjóða, væri
af öðrum toga, og mætti é.t.v.
segja, að það væri sprottið af mis
tökum Sameinuðu þjóðanna. Þær
hefðu verið stofnsettar, meðan
samikomulag sigurvegara virtist
— Ég legg aldrei neinar
bækur til grundvallar kennsl-
unni. En ég nota þessa bók,
sem nefnist Origins of Ice-
landic Litterature og fjallar
um elzta tímabilið.
— Þér hafið sjálfur gefið út
Viga-Glúmssögu. Hvernig
seldist hún í Englandi?
— Fyrsta útgáfan er upp-
seld. Þessvegna kom í fyrra út
önnur útgáfan, sem er með
orðasafni og miklu stærri.
— Hafið þér gefið út fleiri
íslenzkar sögur? *■
— Ég samdi skýringar og
orðasafn við Hervararsögu, en
sá ekki sjálfur um textann.
Svo hefi ég unnið mikið fyrir
Viking Society Text Series.
Þeir gefa út ódýrar bækurmeð
skýringum og öðru því sem
þarf fyrir enska nemendur.
Það er skortur á kennslubók
um á ensku. Útgáfan hefur m.
a. gefið út bók eftir próf. Ein
ar Ól. Sveinsson, sem ekki hef
ur komið út á íslandi. Ég
þýddi hana úr handriti. Bók-
in nefnist Dating the Ioeland
ic Sagas.
— Og hvað hafa þeir helzt
á prjónunum núna?
— Þeir eru að gera ýmis-
legt. Ensk kona, Ursula Brown
Dronke, er t.d. að vinna að
Eddukvæðunum fyrir okkur,
en ég er aðalritsjóri fyrir
verkinu. Ætli Eddukvæðin
komi ekki út einhvern tíma á
næsta ári.
Ensk bók um norræna
goðafræöi.
Þau hjónin komu til lands
ins í fyrrinótt. Frúin kennir
fornensku við háskólann í Ox
ford og skilur vel íslenzku,
sem prófessorinn talar án
votts af erlendum hreim. Þau
hyggjast dvelja hér í tvær
vikur.
— Það verður varla tími til
að gera mikið, segir prófessor
Turville-Petre. Það er ýmis-
legt sem ég þarf að sjá
í þjóðminjasafninu og tala við
þjóðminjavörð um. Ég er að
vinna að bók um norræna
goðafræði og það er ýmislegt
sem hann getur vafalaust
frætt mig um. Hve langt hún
er komin? Ég er búinn að
skrifa svona 300 blaðsíður, en
bókin verðiír mun stærri.
Þau hjónin segjast eiga
marga kunningja hér sem þau
langar til að hitta, en vera
talsvert tímabundin í þetta
sinn. Skólarnir fara að byrja.
Þau þurfa fyrst að fara heim
til Englands, en í byrjun nóv.
fer prófessorinn Turville-
Petre til Noregs, þar sem hann
heldur fyrirlestra við háskól-
ana í Osló og Bergen um nor
rænt eða hálfnorrænt efni,
eins og hann komst að orði.

ríkja, en neitunarvaldsbeiting
Sovétríkjanna hefði spillt starf-
semi þeirra svo stórlega, að á
timabili voru Rússar á góðum
vegi með að gereyðileggja SÞ.
Sterk bönd
Rakti Jóhann síðan, hvernig
Sovétríkin hefðu á fyrstu árunum
eftir stríðið lagt undir sig hverja
þjóðina á fætur annarri, innlimað
sumar, en bundið aðrar í lepp-
stjórnakerfi sitt. Þær síðarnefndu
telja 92 milljónir manna. Lýð-

kjörnir leiðtogar í löndum þess-
um voru líflátnir eða urðu land-
flótta. Komintern var endurvak
ið í Kominform, en markmið þess
var að brjóta lýðræðið á bak aft
ur í frjálsum löndum. Þá var At-
lantshafsbandalagið stofnað til að
verjast frekari árásum. Eins og
Ólafur Thors hefði sagt, væri það
sverð og skjöldur vestrænnar
menningar, vígi til varnar helgi-
dóm.um hennar, og sáttmáli þess
væri merkasti sáttmáli sögunnar.
Þá minnti ræðumaður á orð
Framh. á bls. 15.