Morgunblaðið - 13.10.1961, Page 6

6
MORGVHBLAÐIÐ
FSstudagur 13. okt. 1961
Strompleikurinn
eftir Halldór Kiljan Laxness
Leikstjóri: Gunnar Eyjólfsson
ÞAÐ þykir jafnan miklum tíð-
indum sæta, er nýtt íslenzkt
leikrit er í uppsiglingu og þá
ekki sízt þegar höfundurinn er
víðfrægur og mikilhæfur rit-
höfundur eins og Halldór Kiljan
Laxness. Öll leikrit hans hafa
vakið mikið umtal manna á
meðal og eftirvæntingu, er til
þeirra hefur fréttst, en ekkert
þeirra þó í -xíkari mæli en
„Strompleikurinn“, sem frum-
sýndur var í Þjóðleikhúsinu í
fyrrakvöld. Það hafði kvisast að
í leikriti þessu deildi höfundur-
inn með bitru og vægðarlausu
háði á snobbið, blekkingarnar
og svindlið, ekki aðeins meðál
einstaklinga heldur einnig í
þjóðlífinu sjálfu. Mönnumfannst
slík ádeila vissulega tímabær
og hugðu gott til verksins. Mik-
ið var um leikinn skrafað og
skrifað. Meðal annars flutti eitt
dagblaðanna æsifregn um efni
hans, ómerkilega, að vísu, en
frámunalega illkvitnislega, enda
varð blaðið að kyngja fregninni
þegar daginn eftir. Og þjóðleik-
hússtjóri kallaði blaðamenn á
sinn fund og fór mörgum lofs-
yrðum -um ágæti þessa verks
höfundarins. — Þannig var aug-
lýsingavélin í fullum gangi.
Og svo rann upp hin mikla
stund frumsýningarinnar. Fólkið
streymdi í leikhúsið jafnt og
þétt og á skömmum tíma var
hvert sæti skipað í áhorfenda-
salnum, frá gólfi og upp úr.
— Allir biðu þess í þögulli
eftirvæntingu að tjaldið yrði
dregið frá. Og svo hófst leik-
urinn. Við áhorfendum blasti
íbúð þeirra mæðgnanna, frú
Ólfer, faktorsekkju að norðan
og dóttur hennar, Ljónu, —
söngstjörnunnar, sem aldrei
syngur, í gömlum herbragga og
er íbúðin búin fáum og léleg-
um húsgögnum úr þrotabúi fakt
orsins. En mest ber þar á eld-
stæði og háreistum stromp og
hefur frúin af brýnni ástæðu
lagt blátt bann við að kveikt
yrði upp í arninum. Annar þátt-
ur gerist þremur árum seinna.
Fyrri hlutinn í vöruskemmu
Fiskhauss og Kó, hinn síðari á
flugstöð. Þriðji þáttur viku
seinna í híbýlum mæðgnanna.
Konur þessar eru sárfátækar
og lifa að mestu á örorkubót-
um tveggja fatlaðra vesalinga,
sem þær hafa tekið að sér og
allt þeirra líf, einkum móður-
innar, snýst um það að halda
á loft ættgöfgi sinni og gera
Ljónu, sem er bæði raddlaus
og laglaus, að óperustjömu.
Nýtur Ljóna til þessa fulltingis
forstjóra útflutningsfyrirtækis-
ins Fiskhauss og kó, en ná-
ungi þessi lifir hátt á styrkj-
um og uppbótum frá ríkinu eins
og aðrir starfsbræður hans. Er
grunntónn leiksins að þessu
leyti svipaður og í „Silfurtungl-
inu“ og að nokkru Brekkukots-
annál.
Hafi eftirvænting leikhúsgesta
verið mikil, er leikurinn hófst,
þá voru vonbrigðin ekki minni
í leikslok. En hvers vegna? Á-
stæðan er einfaldlega sú að hér
gat að líta leikrit eftir viður-
kenndan og mikilhæfan höfund,
sem virðist hafa kastað til þess
höndum. Honum hefur farið eins
og einni af persónum leiksins,
Kúnstner Hansen, sem bjó til
hljóðpípu úr tréfæti sínum, sem
á voru þau missmíði, að þegar
átti að leika á hana þjóðsöng
Breta, kom útúr henni „Kátir
voru karlar." — Leikrit um
þetta efni hefði getað orðið gott
og áhrifamikið verk ef höfund-
• Svar til lögreglu-
þjónsins
Stúlkan, sem kötturinn réð-
ist á í Kópavogi, hefur beðið
Velvakanda fyrir svar við
bréfi lögregluþjónsins hér í
dálkunum. Hún segir:
Þó að ég sé löngu orðin leið
á þessu kattarþrasi, sé ég mér
ekki annað fært en svara grein
þeirri, er lögregluþjónn no. 2
fékk birta í Velvakanda sl.
þriðjudag. í grein þessari sak-
ar hann mig um ónákvæmni
og missögn af símtali okkar
supnudaginn 1. október sl.
Þar sem ég hefi nú lesið yfir
frásögnina og ekki fundið
neina missögn, sé ég ekki
ástæðu til þess að ræða það
frekar. En hvað ónákvæmni
snertir, skal ég vel viðurkenna
að því miður (fyrir lesendur)
varð að fella niður nokkuð af
samtali okkar, þar sem ekki
var rúm fyrir lengri frásögn
í dáikum Velvakanda. Frá
mínum bæjardyrum mætti lög
regluþjónn no. 2 vera því feg-
inn.
* Sokkarnir ekkert
atriði
Að ég hafi óskað eftir því
að lögreglan gerði „eitthvað"
í þessu, er nokkuð fjarri sann-
leikanum. Hið eina sem ég fór
fram á við lagaverði í Kópa-
vogi, var að þeir létu drepa
kö'tt á stundinni, þar sem ég
teldi hann hættulegan börn-
um.
í frásögn minni af kattarbar
daganum, lýsi ég hvernig ég
hefði verið útleikin eftir við-
ureignina. Að lokum fórust
mér orð á þessa leið: „Það

Jóni Sigurbjörnsson tálgar fót sinn.
urinn hefði unnið það af þeirri
alúð og virðingu fyrir starfinu,
sem meðal annars þarf til þess
að semja gott skáldverk. —
Því miður hefur á það brostið,
enda sagði höfundurinn einhvern
tíma í blaðaviðtali að hann hefði
samið leikinn á mjög skömm-
um tíma.
Höfundurin nefnir leikinn gam
anleik. Með því er þó ekki
nema hálf sögð sagan, því leik-
úrinn er í raun og veru gam-
anleikur og harmleikur og reynd
ar allt þar á milli, svo laus er
hann í reipunum hvað stíl
snertir. Fyrsti þáttur er gaman-
leikur með dálítið reifarakenndu
ívafi. Fyrri hluti annars þáttur
er hreinn farsi, leiðinlegur og
illa settur á svið. Og í þriðja
þætti skýtur revían upp koll-
inum, eins og revíur gerðust hér
áður, með stað- og tímabundna
ádeilu á ýmsa þjóðfélagskvilla,
væri réttast að láta eiganda
kattarins borga sokkana". Ég
bað aldrei lögregluþjón no. 2
eða nokkurn annan að liðsinna
mér í þeim efnum.
Eftir árangurslaust þras um
að fá köttinn drepinn, bauð
hann mér að koma á lögreglu
stöðina og gefa skýrslu um
atburðinn, til þess að geta feng
ið sokkana greidda. Sagðist ég
ætla að athuga málið og
mundi þá koma ef mér sýnd-
ist svo. Annars væri ég jafn
rík eða fátæk fyrir einum sokk
um, svo ég mundi varla nenna
að fara í málarekstur út af svo
smávægilegu. Ég mundi alla
vega tala við eiganda kattar-
ins áður.
þá tekur við reifari með þriggja
ára reyktu líki, sem strompur-
inn hefur geymt og sjálfsmorði_
í þokkabót. Og loks endar þátt-
urinn á táknrænni „speki“, sem
höfundurinn leggur í munn ís-
lendingi frá fjarlægum strönd-
um, fulltrúa fyrir Bræðralag
Andans í Japan.
Leikstjórinn, Gunnar Eyjólfs-
son, hefur vissulega verið í
miklum vanda staddur við stjórn
og sviðsetningu þessa leiks, eink
um að því er snertir að gefa
leiknum samræmdan heildar-
svip, enda hefur hann ekki get-
að leyst þá þraut. Leikararnir
flestir voru einnig mjög miður
sín og ekki fyllilega með á nót-
unum, sem von var. Fara þó
þarna með hlutverk margir
ágætir leikarar. Leikur Þóru
Friðriksdóttur, er leikur Ljóriu,
aðalhlutverk leiksins, var all-
góður, Guðbjörg Þorbjarnardótt
ir er fór með hlutverk frú Ól-
fer lék einnig vel. Róbert Am-
finnsson, er leikur útflytjandann
fór einnig vel með það hlutverk,
en hefur þó oft notið sín betur.
Rúrik Haraldsson gerði og sínu
hlutverki góð skil, en beztur var
að mínu viti, Jón Sigurbjöms-
son í hlutverki Kúnstner Han«
sens. Var leikur hans mjög sann
færandi og persónan heilsteypt
í túlkun hans.
Gunnar Bjarnason hefur gert
leiktjöldin og teiknað búning-
ana. Hefur hann leyst hvort
tveggja vel af hendi.
Það er að sjálfsögðu erfitt
að hafna leikriti eftir okkar
víðfræga nóbelsverðlaunaskáld,
Verður það að teljast þjóðleik-
hússtjóra til málsbóta.
Sigurður Grímsson.