Morgunblaðið - 29.10.1961, Blaðsíða 17

Sunnudagur 29. okt. 1961
Moncmvnr. 4Ð1Ð
17
— Aðalsteinn
Framh. af bls. 15
sborðum, enda Þótt um væri að
ræða einn fjárfrekasta útgjalda-
lið rí'kis og sveitarfélaga. En eins
og menn vita hefur hundruðum
milljóna verið varið árlega til
skólamála.
Með lögum um fjármál skóla
var fyrst og fremst stefnt að
meiri festu í fjárhgaslegri fram-
kvaemd fræðslulaganna. Að sjálf-
eögðu var um lagasmíð þess aðal
lega byggt á þeirri reynslu, sem
fengizt hafði frá því er sam-
ræmda fræðslulöggjöfin var sett
á árinu 1946. Hér er ekki unnt
að rekja efni þessarar merku lög
gjafar, en segja má að einkum
Ihafi verið þýðingarmikið að í
lög þessi voru sett skýr ákvæði
lum byggingarframkvæmdir í
[þágu skólakerfisins og ennfrem
ur voru sett ákvæði, sem ætlað
var að sporna við óeðlilegri
skuldasöfnun ríkissjóðs vegna
framkvæmdanna.
Eigi mun á nokkurn hátt of-
mælt né hallað á aðra lagasetn-
ingu, þótt fullyrt sé, að ekki hafi
önnur lög verið sett á síðari ár-
um, sem jafnmikið hafa stuðlað
að sparnaði í opinberum rekstri
og þessi lög um fjármál skóla.
Það er líka rétt að hafa { huga
að ein forsenda þess, að unnt sé
að halda uppi sæmilegri fjármála
stjórn almennt í landinu er sú,
að hún grundvallist á föstum
reglum og lögum, — sé í föstum
ekorðum.
En þó gætu þessi lög verið
gjörsamlega dauður bókstafur og
þá eiginlega verri en enginn, ef
framkvæmd þeirra væri í hönd-
um duglausra og óviturra manna.
Allt veltur á því, hver á heldur.
Ríkisvaldið hefur borið gæfu
til þess að fela Aðalsteini E'ríks-
syni þetta mikilvæga trúnaðar-
starf. Hann hefur haft á hendi
y.firumsjón þessara mála á veg-
um fræðslumálastjórnarinnar og
veitt forstöðu fjármála- og eigna
eftirliti skóla frá því er lögin
voru sett.
Ekki er mér nein launung á
þeirri persónulegu skoðun minni.
sem þeir er bezt þekkja til eru
mér áreiðanlega sammála um, að
Aðalsteinn hefur með þessum
störfum sínum stuðlað að sparn
aði, sem nemur milljónum. Já-
íkvæðum störfum sem þessum er
■jafnan lítt haldið á loft, enda
gengur sýndarmennska og yfir-
borðsháttur í sparnaðarmálum
betur í augu og er líkiegri til
skyndivinsælda.
í starfi sínu hefur Aðalsteinn
þurft að hafa mjög nána sam-
vinnu við fjárveitinganefnd Al-
þingis vegna undirbúnings fjár-
laga. Einnig hefur hann daglegt
samstarf við hina ýmsu bæjar-
stjóra, oddvita, og skólanefndir.
Reynir bæði á festu og lipurð í
þeim skiptum, en hvort tveggja
íhefur Aðalsteinr. til brunns að
þera í ríkum mæli.
Fjármálaeftirlit og endurskoð-
un eru störf sem jafnan eru
unnin í kyrrþey os? erfitt er að
meta til fjár, hvaða þátt þau
eiga í sparnaði og sköpun raun-
verulegra verðmæta í þjóðarbú-
inu. Víst er um það, eð af rétt
er á haldið, veita slík störf varn
oð gegn óheilbrigðri þenslu og
eyðslu á opinberu fé.
Ljóst er, að áhrif fjárniálalegr-
ar endurskoðunar eru fyrst og
fremst óbein og eru aðallega fólg
in í aðhaldi og fyrirbyggmg á
sóun verðmæta. Töluleg endur-
skoðun reynir einkum á ná-
kvæmni og þolinmæði, en krítisk
endurskoðun á dómgreind og
skarpskyggni. Raunhæft f jármála
eftirlit verður tvímælalaust að
byggjast a þessu tvennu. Það er
ekki nóg að leggja saman dálka
og staðreyna tölur. Sá sem
starfinu stýrir, vsrður að vita og
skilja, hvað á bak við tölurnar
felst — þær athafnir eða athafna
leysi, sem af þeim má ráða.
Enn er ótalinn einn mikilvæg-
asti þáttUj. fjármálaeftirlits, —
eins og yfirleitt alls eftirlit-s með
etjórnsýslu — en það er leiðbein
ingarstarfsemi um reikningshald
og embættisfærslu, Rangt væri
að gera sér ekki grein fyrir þeirri
stðareynd, sem menn sjá raunar
sífellt nýjar sannanir fyrir, nefni
lega því a ðmargt það sém miður
fer í fjármálum stofnana og ein-
etaklinga, á rót sína að rekja til
skorts á leiðbeiningum og að-
þaldi. Má oft að verulegu leyti
skrifa slíkt á reikning þeirra að-
ila, sem bregðast eftirlits — eða
leiðbeiningoskyldu sinni.
Þennan þáitt starfs síns hefur
Aðalsteinn rækt af sömu kost-
gæfni og alúð sem annað. Eru
þeir orðnir margir, sem hann
hefur leiðbeint um þessi efni og
aðstoðað. !
Námsstjórastörfi - hafa að sjálf
sögðu einnig verið snar þáttur
í starfsferli Aðalsteins Eiríksson
ar. Þau hefur hann innt af hönd
um af röggsemi og viturleik. Hef
ur hann og jafnan verið sjálfsagð :
ur forystumaður námstjóranna
um þau mál, er varða þá sam-
eiginlega, svo og um félagsleg
málefni þeirra.
Aðalsteini er Ijóst, að endur-|
skoðun fræðslulaganna er engan
veginn lokið. þótt tekizt hafi að
koma fram þeim þýðingarmiklu
nýmælum, sem felast í löggjöf-,
inni um fjármál skólakerfisins. I
Endurskoðun hinna eiginlegu |
fræðslumála í þrengri skilningi. I
þ.e. námsefnis og kennsluhátta,!
bíður enn að verulegu leyti úr-1
lausnar. Aðalsteinn hefur á það
bent, að einkum væri nauðsyn-]
legt að auka á fjölbreytni hins i
almenna skóla. H fur hann þá
fyrst og fremst í huga að auka
verknámið í skólunum. Hér er
ekki ætlunin að rekja þessi mál
ítarlega, en sýnilegt er, að skoð-
un Aðalsteins hefur í þessu efni
við fyllstu rök að styðjast og er
víst að hraða þarf setningu reglna
innan ramma fræðslulöggjafar-
innar, sem tryggja aukna fræðslu
í tæknilegum efnum m. a. á
sviði framleiðslu og atvinnuhátta
landsmanna.
Það verður óviðunnandi til
lengdra, að sjálft skólakerfið
skuli á köflmn vera með þeim
hætti, að það sem slíkt hindri
æskuna í því að leggja út í til-
tekið nám, svo sem t.d. tækni-
nám. Þjóðfélagið og atvinnuveg
irnir byggjast í stöðugt vaxandi
mæli einmitt ' margháttuðu sér-
námi og tækniþekkingu. Enginn
getur efast um bað, að fram-
leiðsluaukning í atvinnulífinu, |
gæði framleiðslunnar og þá um
leið bætt afkoma þjóðarinnar. er,
ekki síst undir því komin, að
þjóðarbúið hafi jafnan á að skipa
nógu mörgum vel þjálfuðum og
menntuðum mönnum.
í kjölfar bættra efnahagslegrar
afkomu fylgir svo betri aðstaða
til aukinnar menningrastarfsemi
á öllum sviðum.
Þótt Aðalsteinn Eiriksson sé
vissulega mikilhæfur embættis-
maður, er ótalinn sá kostur hans
sem okkur vinum hans er dýr-
mætastur, en það er drenglund
hans.
Aðalsteinn er mildur maður og
mannúðlegur. En hann er líka
stórlyndur að upplagi og þolir
ekki órétt. Getur hann þá ýtt
fast frá sér, ef hann mætir slíku.
Jafnan er hann þó reiðubúinn til
þess að miðla málum og bera
klæði á vopnin, er þess gerist
þörf.
Aðalsteinn er oftast glaður og
reifur og er gott að hitta hann,
því að hann er margfróður um
ýmis almenn málefni, svo og um
bókmenntir Islendinga og þjóð-
legan fróðleik.
Aðalsteinn er kvæntur Bjarn-
veigu Sigríði Ingimundardóttur,
hinni ágætustu konu, og eiga þau
fimm uppkomin börn.
Vinir þeirra senda þeim beztu
kveðjur og þakkir og árna þeim
öllum gæfuríkrar framtíðar.
Ásgeir Fétursson.
*
Aðalsteinn Eiríksson, náms-
stjóri og fjármálaeftirlitsmaður
skóla, er sextugur í dag. Hann er
Þjóðkunnur maður fyrir löngu.
Aðalsteinn er fæddur að Krossa
vík í Þistilfirði og voru foreldr-
ar hans Eiríkur Pálsson, bóndi
þar og kona hans, Kristín Jóns-
dóttir.
Eigi kann eg að rekja ætt Að-
alsteins vinar míns norður þar,
en miklir og sterkir munu þeir
stornár vera, því hann ber öll
einkenni stórbrotinna forfeðra í
skaphöfn sinni. Hann er höfðingi
í þess orðs beztu merkingu og
gæddur Þrotlausum dugnaði,
ríkri skipulagsgáfu og heiðarleik
sem aldrei bregst.
Kvæntur er Aðalsteinn Bjarn-
veigu Ingimundardóttur frá1
Patreksfirði, hinni ágætustu
konu, er jafnan hefir búið manni
sínum fagurt og aðlaðandi
heimili, eiga þau fimm börn, tvo
sonu, þá Pál, núverandi skóla- ]
stjóra Reykjanesskólans og námsj
stjóra og Þór verkfræðing í|
Reykjavík, og þrjá • dætur. Auði,
gift Asgeiri Valdimarssyni verk-
fræðingi, Höllu húsfreyju í Mos-
fellssveit og Helgu Maríu, ógift
í föðurhúsum.
Það verður þegar ljóst af hin-
um margvíslegu opinberu störf-
um er Aðalsteini hafa verið falin
allt frá tvítugsaldri, hversu mik-
ils trausts og álits hann hefir
notið í sívaxandi mæli frá æðstu.
yfirmönnum kennslumála hverju
sinni, enda sagði einn skrum-
iausasti maður er setið hefir á
ráðherrastóli, á fjölmennum
fundi hér vestra nýlega, að hanu
hefði fengið því meiri mætur á
Aðalsteini, sem hann hefði haft
meiri samvinnu við hann, vegna
dugnaðar hans og heiðarleika í
embættisfærslu, er þetta miikils-
verður vitnisburður og er þó
hyergi ofmælt.
Aðalsteinn i;.uk prófi frá Eiða-
skóla 1921 og kennaraprófi í
Reykjavík 1924, en auk þess
hefir hann farið námsferðir
til Englands og Norðurlanda.
Tvítugur að aldri. 1921—
1922, verður hann kennari í
Þistilfirði, í Reykjavík frá 1923—
1934, í stjórn sambands íslenzkra
barnakennara frá 1931—1934 og
í skólaráði íslands. sama tíma.
Á árunum 1931 eða ’32, mun
Aðalsteinn hafa fengið þá hug-
mynd að stofna skóla, er starf-
ræktur yrði sem tilraunaskóli
fyrir bætt., skipulagi fræðslu og
félagsstarfa í dreýf-býli landsins
og mun núverandi forseta ís-
lands, er þá var fjármálaráð-
herra, hafa litist svo vel á þá
hugmynd, að hann bauð Aðal-
steini fé til tilraunarinnar og
stofnaði hann þá Reykjanesskól-
an og var skólastjóri hans frá
1934 til 1944. en Páll sonur hans
hefir verið bar skólastjóri frá
1952 til þessa dags.
Reykjanesskólanum. sem nú er
orðinn að ^ðrum þræði verk-
námsskóli ásamt gagnfræðadeild,
stjórnaði Aðalsteinn af miklum
dugnaði og festu og var stjórn
hans öll og agi í skólanum til
hreinnar fyrirmyndar.
Á fyrsta starfsári skólans var
notast við einfalda bókfærslu, en
þegar á öðru starfsári hans að
mig minnir, lét skólastjórinn
breyta því í tvöfalda bókfærslu,
en þá mun það óvíða, eða ef til
vill hvergi hafa tíðkast í héraðs-
skólum iandsins. 1 Reykjanesi lét
hann þá og byggja myndarlega
öryggiu auk allra þeirra bygg-
inga sem þar eru nú og ræktaði
tún á nesinu við mjög erfið skil-
yrði og mun staðurinn allur langt
fram um ókomin ár, bera dugn-
aði hans og framsýni vitni, löngu
eftir að Aðalsteinn er allur.
Nú hin síðari ár, gegnir Að-
alsteinn tvöföldu embætti, hann
er námsstjóri og fjármálaeftir-
litsmaður flestra skóla á landinu,
■annarra en Háskóla, menntaskóla
og sérskóla. Er fjármálaeftirlitið
sérstaklega umfangsmi'kið og
tímafrekt ábyrgðarstarf og ekki
heiglum hent.
Fyrstu kynni mín af Aðalsteini
urðu með stofnun Reykjanes-
skólans. Það var oft fjölmennt
og gestkvæmt á skólastjóra
heimilinu í Reykjanesi, svo, að
stundum líktist fremur vinsælu
hóteli en einkaíbúð. Þangað leit-
uðu margir með vandamál sín
ýmisleg, en Aðalsteinn var jafn-
j an viljugur og útrúlega skjótur
! að leysa hvers manns vanda.
Hann er skapríkur alvörumaður,
] en þó opinn fyrir broslegum
hlutum eða skoplegum og hrók-
ur er hann alls fagnaðar í vina-
hópi, ágætlega ritfær og snjall
ræðumaður. Að vallarsýn líkist
hann meira fertugum manni en
sextugum. —
Það er ekki vandalaust verk
að stjórna heimili stórbrotins
brautryðjanda og höfðingja að
fornum sið í risnu allri, en þann
vanda leysti frá Bjarnveig af
höndum með prýði á sinn hljóð-
láta hátt, svo öllum leið þar vel.
Eg þakka þeim hjónum fyrir
margar og ógleymanlegar stundir
ánægju og glaðværðar frá Reykja
nessárum þeirra og síðar, þar
var gott að dvelja.
Eg óska Aðalsteini vini mínum
til hamingju á þessum tímamót-
um, að hann ásamt konu sinni,
megi enn um mörg ár halda full-
j um starfskröftum og vera jafnan
störfum hlaðinn, á þann hátt
held eg að honum mundi líða
I bezt. Eg er ekki viss um að kyrr-
I setur og hóglífi hæfi honum.
! En íslenzku þjóðinni vil eg í
leiðinni óska þess, að henni megi
j í framtíðinni auðnast að fram-
leiða marga slíka afburðamenn,
! svo að hún „eigi menn að missa,
meiri og betri en aðrar þjóðir“. —.
Sigurður á Laugabóli.
Skrifstofuhúsgögn
SKJALASKÁPAR
teak og Mahony
SKRIFBORÐ
Teak, Mahony og eik.
RIIVÉLABORÐ
teak og eik.
SKÚLASON
& JÓNSSON SF.
Laugavegi 62, sími 36503.

REYKJAVÍK
KAUPMAN NAHÖFN
________FLJUGIÐ
MEÐ HINUM NÝJU
HRAÐFLEYGU FLUG-
VÉLUM LOFTLEIÐA
DC-6B
ÞÆGILEGAR HRAÐFERÐIR HEIMAN OG HEIM