Morgunblaðið - 26.04.1962, Blaðsíða 8

8
wnncvNBi 4r>iÐ
FímmTur?agur 26. aprí! 1962
Magnús Kjaran stúrkaupmaður
EFTIRFARANDI ljóð eftir Tómas Guðmundsson birtist í „Af-
mæliskveðju til Magnúsar Kjarans“ sem gefin var út á sjötugs-
afmæli hans. í bókina rita ýmsir vinir Magnúsar, þ. á. m.
skáldið og nefnist ljóðið „VÍSNABROT TIL VINAR OG BÓKA-
MANNS“. Ljóðið er birt hér með leyfi höfundar.
s
Mörg bók, sem efldi traust og táp í raunum,
hlaut tortímingu og gleymsku að þjóðar launum,
en til er einnig ævintýri það,
að gamalt kver, sem eyðing elti á röndum,
varð aftur veglegt djásn í góðum höndum
og hlaut á réttri hillu samastað.
Og stærra íán ei verður bókum búið.
Þær bera með sér, hverju er að þeim snúið,
og vitna í öllu um viðmót eigandans.
Og enginn haldi, að bækur láti blekkjast.
Af bók og vinum maðurinn skal þekkjast,
því hvort um sig ræðst eftir eðli hans.
Og oss er tjáð, að cinnig síðast hafni
vor eigin saga í drottins bókasafni,
og þar kvað vera sitt af hvoru að sjá.
En hvort mun þar þann höfund skorta hylli,
sem hefur sína lífsbók skráð af snilli,
og hvorki tryggð við bók né vini brá?
Tómas Guömundsson.
Þ A R sem ég var forseti
Sameinaðs þings árið 1930,
hefir Morgunblaðið beðið
mig um umsögn um fram-
kvæmcLstjóm Magnúsar
Kjaran á Alþingishátíðinni.
Ég kynntist Magnúsi fyrst
í Ungmennafélagi Reykja-
víkur. Magnús var meðal
forustumanna, þegar ég
gerðist þar nýliði. Mér sýnd-
ist allt leika í höftdum hans
eins og svo oft síðar. Hann
var íþrótta- og glímumaður,
mælskur vel, tók mikinn
þátt í kappræðum, var fylg-
inn sér í öllu og þó lipur-
menni. Þá þótti og muna um
hans lið við fjáröflun, tom-
bólur og hvaða framkvæmd
sem var.
Allt þetta var okkur vel
kunnugt, sem sátum í undir-
búningsnefnd Alþingishátíð-
arinnar 1930, enda var
Magnús einróma kjörinn
framkvæmdastjóri nefndar-
innar strax og herða þurfti
á undirbúningi. Það var
greinilegt að stórhugur og
bjartsýni fór vaxandi við
hans tilkvámu. Varð Magn-
ús innan skamms að láta af
sinni atvinnu, og gefa sig
allan við undirbúningsfram-
kvæmdum hátíðarinnar.
Hinn reyndi ungmennafélagi
var gripinn af hinu nýja
verkefni, og fórnaði eigin
hagsmunum.
Það er ekki laust við að
mig sundli nú eftir á, þegar
ég hugsa til hinna marg-
þættu starfa, sem fram-
kvæmdastjórinn þurfti að
anna á einum tveim árum.
Samstarf við héraðsnefndir,
Vestur-íslendinga, íþrótta-
menn, söngfólk, fyrirhyggja
um gististaði, matföng, bíla,
vegabætur og tjöld, boð og
aðbúnað erlendra fulltrúa —
allt lék þetta í höndum
Magnúsar eins og fyrri störf.
Úr mörgum snurðum og
flækjum þurfti þó að greiðá.
Þá þurfti Magnús að sjá
fyrir skreytingu á skálum,
héraðsmerkjum, minnispen-
ingum, öllum borðbúnaði o.
s. frv., og var það sérstakt
hvað örugg smekkvísi lýsti
sér í því öllu. Það eru nú
kjörgripir, allt sem útvegað
var til hátíðarinnar. Ekki sá
þreytu á Magnúsi, heldur
herti hann róðurinn eftir
því sem hátíðin nálgaðist, og
fyrst á þriðja og síðasta degi
Þingvallahátíðarinnar merkt-
ist, að öllum má ofgera.
Áætlunin um framkvæmd
þúsund ára afmælishátíðar
Alþingis var djörf. Verkefni
framkvæmdastjórans var að
reisa þrjátíu þúsund manna
bæ til þriggja nátta í ó-
byggð. Viðfangsefríið var
leyst með ágætum. Þó að
fjöldi ágætra manna komi
þar við sögu, þá munu allir,
sem til þekkja, vera á einu
máli um það, að fram-
kvæmdastjórinn, Magnús
Kjaran, á stærstu þökkina
fyrir, að allt fór vel úr
hendi um undirbúninginn,
og varð íslenzkri þjóð til
hátíðabrigðis og sóma.
Þó margs væri fleira að
minnast, þá blasir minning
Magnúsar einna skýrast við
mér í Ijósi Alþingishátíðar-
innar. Tilefnið var stórt, og
risið var hátt á þeirri hátíð.
Fjölhæfni og framtak Magn-
úsar lyfti þá grettistaki. Við
erum margir, sem minnumst
nú Magnúsar Kjaran með
söknuði og þakklæti, og ó-
vini átti hann enga.
ÁSGEIR ÁSGEIRSSON
ÞEGAR funduim okkar Magnús-
ar Kjaran bar fyrst saman fyrir
45 árum, var hann hinn síglaði
og reifi íþróttamaður i anda,
fullur af áhuga fyrir líkamlegri
og andlegri hreysti og atgerfi.
Aldrei hef ég séð svipmeiri
íþróttamann og eldlegri í fasi en
Magnús. Þeir unnu saman í
„Liverpool" Sigurjón Pétursson
og Magnús, og handatiltektum
þeirra við afgreiðslu gleymir
enginn, sem einu sinni sá þær.
Það var einnig íþrótt á háu stigi.
Síðar gerðist hann sinn eigin
faerra á sviði verzlunar og stór-
kaupmennsku og rak allt í stór-
um stíl, sem hann kom nálægt.
Magnús var fæddur afreks-
maður í hverju sem hann tók
sér fyrir hendur. Mega menn
muna alþingishátíðina 1930, sem
hann stjórnaði af svo mikilli
snilld og fyrirhyggju. Má eflaust
fullyrða, að það sé mest honum
að þafcka, hversu vel henni
reiddi af. Tel ég að það hafi
verið eitt vogaðasta fyrirtæki,
sem fslendingar hafa ráðizt f,
að halda slíka útihátíð i júni, og
margir voru kvíðafullir. En
Magnús ekki. Hann var hinn
glæsilegi, sistarfandi sihvetjandi
og bjartsýni stjórnandi mestu
hátíðar, sem nokkru sinni hafði
verið haldin síðan fsland byggð-
ist, og hann leiddi allt farsæl-
lega til lykta sem mannlegur
máttur gat áorkað,
En Magnús var ekki aðeins at-
orkumaður á verklegu sviði.
Þeir sem bezt þekkja hann tóku
fljótt eftir því. að innst inni í
fylgsnum sálar hans brann eld-
ur, sem aldrei slokknaði: á'hugi
hans fyrir fögrum listum, eink-
um málaralist og skáldskap alls
konar, sem var máske rauði
þráðurinn í lífi hans Hann safn
aði fágætum, íslenzkum bókum
og erlendum bókum um fsland,
og mun það safn vera meðal
hinna fágætustu í landinu. Það
var oft gaman að sjá hann hand
fjatla bækur sínar, strjúka um
þær mjúkri hendi og láta þær
aftur varlega f hillurnar. Hann
var mjög ritfær maður og átti
það til að kasta fram stöku í
vinaihópi. Mér fannst oft að
hann ætti að teljast til lista-
manna þjóðarinnar en ekkert
var fjær honum en slíkt. Hann
var óvenju vel gerður og vel
gefinn maður og einn hinn
drenglyndasti maður, sem ég
'hefi fyrir hitt. Hann setti svip
sinn á bæjarlífið og er nú dauf-
legra vinum hans, sem sakna
göfugs manns, sem var tryggur
og bjargfastur í vináttu sinni,
sannur drengur.
Það er margs að minnast frá
liðnum samverustundum. Glað-
ari mann í vinahóp var vart
hægt að hugsa sér. Og mér
fannst gleðin, starfsgleðin, lífs-
gleðin vera uppistaðan í lifi
Magnúsar. Slfkur maður hefði
seint kvartað. þótt eitthvað
hefði á bjátað. En hann var
gæfumaður og hamingjubarn.
Átti ekki sízt þátt í hamingju
hans hin ágæta og mikillhæfa
eiginkona hans, frú Soffía, sem
ásamt börnunum skapaði honum
hið yndislegasta heimili.
Við vinir hans kveðjum hann
með trega og sendum konu hans
og börnum hjartanlegustu sam-
úðarkveðj ur.
Sumarhústaður
í nágrenni Reykjav'kur óskast til ieigu yfir sumar-
mánuðina. — Upplýsingar í sima 15973.
Iðnaðarhúsnœði
100 til 150 fermetra iðnaðarpiáss óskast sem fyrst.
Tilboð sendist. í pósthólf 529 merkt: „Iðnarhúsnæði“.
— 4994“..
KYNNI mín við Magnús Kjaran
stórkaupmann voru ekki ýkja
löng, og ekki voru samfundir
okkar heldur næsta tíðir. Hann
var roskinn að árum, en ég
ungur, þegar leiðir obkar lágu
saman. Við komum hvor úr
sínu landshorni og störf okkar
voru á ólíkum sviðum. Samt
varð hann mér tryggur og holl-
ur vinur og eftirminnilegri per-
sónuleiki en margur annar, sem
ég hef átt meiri skipti við. Aðrir
munu segja sögu hans, nú þegar
hann er horfinn. Þeir munu
segja frá afrekum hans í íþrótt-
um og félagsmálum á yngri ár-
um, frá ævilöngu starfi hans að
verzlun og viðskiptum hér í bæn
um, frá framkvæmdastjórn hans
á alþingishátíðinni mikiu 1930.
Um það atriði get ég þó nokk-
uð borið af eigin raun, því að
Þjóðminjasafnið tók við gögn-
um hátíðarnefndarinnar, heilu
safni skjala og minjagripa, sem
allt talar skýru méli um stór-
hug og áræði og úrræði, og það
leynir sér ekki hvaða þátt kjark
ur og framtak framkvæmda-
stjórans átti í því öllu. Það
verk, sem Magnús Kjaran
vann með þessu fyrir þjóð
sína, mun ekki gleymast.
En ég vil með þessum fáu orð-
um aðeins minnast hans eins og
hann kom mér fyrir sjónir eft-
ir að ég kynntist honum. Magnús
Kjaran var kaupsýslumaður
með menningaráhuga. Hann
fluttist ungur í bæinn utan af
landsbyggðinni eins og svo marg
ur annar, og var fyrir löngu orð
inn gróinn Reykvíkingur og
hafði á sér fyrirmannlegt og
fágað snið borgarbúans. Hann
var frjálsmannlegur og glæsi-
legur í framgöngu og eflaust
þeim eiginleikum búinn, sem
gera mann sigursælan og vin-
sælan í viðskiptalífi. En kaup-
sýslan ein, þótt rekin væri með
glæsibrag, fullnægði honurn
ekki. Hann var maður með and-
legar þarfir, þráði fagurt og list-
rænt umhverfi, hafði hneigð til
að iðka orðsins list, ósvikinn ís-
lendingur í lifandi áhuga sín-
um á bókmenntum og bókum.
Magnús Kjaran átti afburða
gott bókasafn. Hann safnaði ís-
lenzkum bókum og veitti þeim
aðhlynningu af smekkvísi og
höfðingsskap. Hann ræktaði
safn sitt og gerðist ágætlega
bókfróður og ritaði nokkuð um
bókfræðileg efni. Það var gam-
an að heyra hann tala um bæk-
ur sínar og ánægjulegt að vita
þennan önnum kafna mann við-
skiptalífsins eiga sér þennan
áhuga og athvarf utan við dag-
legt veraldarvafstur. Það fannst
að þarna voru þau verðmæti,
sem honum voru hjartfólgin.
Hann hafði unnið sig upp úr fá-
tækt, komið vel undir sig fót-
um og orðið efnaður maður.
Borgaraieg velgengni var hon-
um eflaust- mikils virði. En ég
hygg þó ekki fyrst og fremst
sjálfrar hennar vegna, heldur
sem frelsi til þess að geta látið
eftir sér munað andlegra verð-
mæta, til að geta eignazt og lif-
að listaverk og bækur og búið
við skilyrði sem fullnægðu
menningarvilja hans. Og til að
geta haldið þeirri rausn. sem
honum var í blóð borin. á heim-
ili og í samskiptum við menn.
Magnús Kjaran var einstakur
höfðingi í lund, gestrisinn og
veitull. Heimili hans og Soffíu
konu hans var þekkt fyrir frá-
bæran myndarskap, gestrisni og
hlýleik. Eg sagði að Magnús
hefði verið kaupsýslumaður
með menningaráhuga. Heimili
hans bar þess Ijósan vott. Þess
munu margir njinnast nú, við
lát hans, og senda frú Soffíu og
börnum þeirra hjóna samúðar-
kveðjur. Eg og kona mín vild-
um mega • vera í þeim hópi og
votta minningu Magnúsar Kjar-
an virðingu og þökk.
Kristján Eldjárn.
NOKKUR ÆVIATRIÐI
Magnús Kjaran var átta ára
gamall þegar hann flutti til
Reykjavíkur, en hann taldi sig
alltaf „Reykvíking í húð og hár,“
eins og hann komst að orði.
Magnús var fæddur að Vælu-
gerði í Flóa. Faðir hans var
Tómas Eyvindsson (f. 1854 að
Daðastöðum í Fljótshlíð, d. í
Rvík 2. febr. 1916), en móðir
hans Sigríður Pálsdóttir (f. 3.
des. 1864 að Þingskálum á Rang-
árvöllum, d. 20. des. 1946 f
Rvík). Magnús Kjaran var af
Víkingslækjarætt.
Magnús hóf snemma verzlun-
arstörf, fyrst sem starfsmaður
hjá Th. Thorsteinsson í verzlun-
inni Liverpool, síðar sem með-
eigandi, og að lokum rak Magn-
ús verzlunina einn um margra
ára s'keið, og var Liverpool þá
með stærstu og vinsælustu mat-
vælaverzlunum i Reykjavík.
Eftir 1930 stofnaði Magnús heild
verzlun, sem hann rak við góð-
an orðstír til dauðadags. Hann
átti um skeið sæti í Verzlunar-
ráði fslands, einnig í stjórn Fé-
lags ísl. stórakupmanna. Á með-
an Magnús sat í Verzlunarráð-
inu vann hann mikið starf fyr-
ir Verzlunarskóla íslands. í
byrjun seinni heimsstyrjaldar-
innar átti hann mikinn hlut að
stofnun Innflytjendasambands-
ins og vai framkvæmdastjóri
þess til stríðsloka Hann var
einnig um margra ára skeið
framkvæmdastjóri Sambands
ísl. bakarameistara. Magnús
stofnaði með öðrum Sænsk-ís-
lenzka verzlunarfélagið h.f. og
Bókfellsútgáfuna h.f. og var for
maður í báðum félögunum.
Magnús gekk ungur í Ung-
mennafélagið og starfaði þar af
lífi og sál.
Magnús var góður íþróttamað-
ur ,og var m.a. í hópi íslenzku
glímumannanna, , sem sendir
voru á Olympíuleikana árið
1912. Síðustu áratugina var hann
mikill á'hugamaður um golf.
Fyrir rúmum áratug gekkst
Magnús fyrir stofnun Lions fé-
laganna á Íslandi. Hann var
fyrsti formaður fyrsta félagsins,
Lionsklúbbs Reykjavíkur, og
síðar, þegar ísland var gert að
sérstöku umdæmi, var Magnús
kjörinn fyrsti umdæmisstjórl
Lionsfélaganna á íslandi. Magn
ús var driffjöðrin { starfi Lions-
félaganna til dauðadags.
Annars staðar er vikið að Al-
þingishátíðinni 1930, en þar
hafði Magnús framkvæmda-
stjórn.
Magnús kvæntist (25. sept,
1915) Soffíu dóttur Franz Siem-
senj sýslumanns. Lifir hún mann
sinn. Börn þeirra eru Birgir,
alþingismaður, (kvæntur Svein-
björgu Blöndal). Þórunn (kona
Péturs Ólafssonar forstjóra Isa-
foldar), Sigriður (kona Sigur»
jóns Sigurðssonar lögreglu-
stjóra), og Eyþór í heimahúsum.
Páll ísólfsson.