Morgunblaðið - 17.06.1962, Page 11

Morgunblaðið - 17.06.1962, Page 11
Sunnudagur 17. júní 1962 MORGVNBLAÐIÐ 11 , ^ /r Stokkhólmi, júníbyrjun 1962. Sjónvarp I Stundum virðist manni sjón- yarpið vera mesta umhugsunar- efni sænsku þjóðarinnar. Ef kom ið er á sænskt heimili meðan (þetta undratæki er í gangi, er ekki verið að spyrja frétta, held- ur er maður umsvifalaust leiddur -fyrir helgidóminn, og þar skal maður hanga hvort sem manni iíkar betur eða ver. Þegar dag- Ekránni lýkur, er ekki lengur til setunnar boðið. Þá á enginn ilengur sameiginlegt áhugamál og það er kvatt með hej eða adjö. Því ber ekki að neita, að stund um eru forvitnilegir dagskrár- liðir í sjónvarpinu sænska. Ég minnist til dæmis Strindbergs- kvölds nýlega. Þar var ævistríð Strindbergs rifjað upp í mynd- um og tali. Dagskráin endaði síð- an á því að leikin var Drauga- sónatan, etftir hann. Að tfá slíkt í sjónvarpinu er vitanlega mikill fengur, en þegar fólk eyðir tíma sínum í allskyns fáráanleika og sinnir ekki gestum sínum á með- an, þá er vitanlega of langt geng- ið. Snillingur hylltur August Strindberg hefur verið mikið ræddur í tilefni þess að fimmtíu ár eru nú liðin frá dauða hans. Verk hans mæta ekki lengur því tómlæti eða ofsókn- um, sem gerðu hann oft og tíð- Alexander Calðer ásamt verkum eftir hann. Fró Stokkbólmí eftir Jóhann Hjálmarsson um landflótta úr Svíþjóð. Nú keppast allir um að hylla snill- inginn. Nýjar bækur hafa komið út um hann, og leikhúsin sýna veigamestu verk hans. Strind- berg var mannþekkjarinn mikli og átti gáfuna dularfullu. Einka- August Strindberg. llf hans var sundurtætt og leiddi hann til geðveiki á tímabili, en verk hans eru hafin yfir flest í sænskum bókmenntum. Bókahappdrættl í Svíþjóð er til fyrirtæki sem nefnist bókahappdrættið. Árlega veitir þessi stofnun rithöfundum Btyrki, þannig að þeir verða tvö til tíu þúsund krónum ríkari fyrir bragðið. (Hér er miðað við sænska mynt). Samanlagt er nú úthlutað 121.000 krónum. Tuttugu og átta höfundar hlutu hnossið, bæði þekktir rithöfundar og svo hinir sem eru að leggja á braut- ina. Forráðamaður bókahapp- drættisins og hvatamaður þess er Ijóðskáldið Carl-Emil Englund. Hann hefur unnið mikið starf til að koma því á fót og gert það eð ómetandi afli til styrktar sænskum bókmenntum. Carl- Emil Englund er framtakssamur athafnamaður og hafnaði ekki í bóihemlífi þegar hann kom fyrst til Stokkhólms, eins og skáldbróðir hans Nils Ferlin. Báðir eru þeir ættaðir utan af landi, Englund úr Dölunum, nán- ar tiltekið frá Grangarde, sem einnig fóstraði Dan Andersson. Sá eiginleiki Englunds að greiða vel fyrir sér og sínum í tilverunni hefur stundum leitt hugann frá skáldskap hans, sem er mjög vandaður og skipar tvímælalaust fast rúm í nútímaljóðagerð Svía. Ég býst við að Englund hafi verið eitt af þeim sænsku skáldum sem Jón úr Vör las vendilega á Sví- þjóðarárum sínum, meðan Þorpið var að fæðast. Jón hefur þýtt af- bragðsvel ljóð eftir Englund. Mér er einkum rninnisstætt ljóðið Nu ar dags att sova, sem Jón hefur skírt eftir fyrstu ljóðlínu þess: Dauðinn situr á bæjarhellunni. í Ijóðinu segir frá því þegar menn- irnir leggja frá sér leikföng sín og gleymskan fellur á heiminn. En þetta átti ekki að verða neitt spjall um skáldskap Carls- Emils Englunds, heldur happ- drættið hans. Einmitt við þessa úthlutun kom fyrir atburður sem ég segi frá hér til skemmtunar. Skáldkona ein, Margaretha Malm, fékk verðlaun fyrir kliðmjúk og fíngerð ljóð, sem lofuðu góðu um framtíð hennar á skáldaþingi. Þegar tekið er á móti verðlaun- unum verða höfundarnir að koma fram í dagsljósið, og skáld- konan Margaretha Malm reynd- ist þá vera rithöfundurinn Bertil Pettersson, sem áður hafði gefið út þrjár bækur undir réttu nafni, en notað fyrra nafn eiginkonu sinnar og bætt við það Malm heitinu, sem dulnefni fyrir þeim tveimur ljóðabókum sem verð- laun hlutu. Þetta vakti að sjálf- sögðu umtal og kátínu í Stokk- hólmi. Hinn skeggjaði Bertil Pettersson, sem alls ekki virðist neitt kvenlegur útlits, varð að kannast við þá eiginleika sem hann faldi bak við kvengervið, og hreppti álitlega upphæð í stað- inn og auglýsingu á bókum sín- um. Listsýningar Sýning á argentínskri mynd- list var nýlega opnuð hér í borg. Argentínsku myndlistamennirn- ir vinna yfirleitt í svipuðum stíl og starfsbræður þeirra í Evrópu. París, Madrid, Flórens og Róm eru þeim ekki framandi staðir. Forfeður þeirra byggðu þessar borgir, og þangað hafa þeir sjálf- ir sótt menntun sína. Tvær myndir eftir Luis Noe, fæddur 1929, eru eins og eldhaf, víti. Alberto Greco, fæddur 1931, túlkar vonleysi í klippmyndum, sem eru þannig gerðar að rifinn slettóttur pappír er límdur á málað tré. Falleg eru abstrakt- sýmból René Morgan, fæddur 1929, í rauðum litum og gulum. Myndir Romulo Maccio, fæddur 1931, eru abstrakt martraðir, málaðar með breiðum penslum. í þeim ferðast lifandi beinagrind ur. Það er einkennandi fyrir argentínsku abstraktmálaranna að rista fígúrur í þykkan litinn með járni eða hvesstu tré. Tveir málarar, þeir Richardo Carpani, fæddur 1930, og Marfo Mollari, fæddur 1930, gera myndir í anda Riveira og Arosco, Mexíkananna sem sem í augum Evrópubúa eru táknrænir fyrir Suður-Ameríska list, Ég minnist þess ekki að hafa séð í langan tíma jafn sannfær- andi nútímalistaverk og myndir Carpanis. Þær eru málaðar í stein gráum og köldum þláum eða grá- um litum, ásamt svörtum. Mynd in, Þeir sem vona, sýnir ákaflega vélræna menn. Þeir ýmist horfa fram, ræðast við, eða líkt og þeir hvísli þögn. Gráleitur himinn með brúnu ívafi, eins og málmur, rís að baki Myndir Mollaris eru miklu heitari. Þær eru í brúnUm litum og sýna fólk að starfi eða í hvíld. Einhver mýkt í þeim minnir á Snorra Arinbjarhar. Abstraktsjónir Luis Noe, hinir sterkbyggðu dökku verkamenn Mollaris og myndir Carpanis eins og höggnar í stein, vitna um eitt- hvað sem er alveg sérgrein Suð- ur-Ameríku ríkjanna. Sænsk-franski listasalurinn býð ur uppá grafík eftir Pablo Picasso og höggmyndir eftir Henri Laur- ens. Flestar myndir Picassos eru konumyndir, einkum af eigin- konu hans Jacqueline. Bakkus hylltur, heitir mynd, sem minnir á Goya. Þetta eru allt nýjar myndir, bjartar og skemmtilegar. Laurens (1885—1954) er einn af þeim myndhöggvurum sem olli þróun nútíma höggmyndalistar með dirfskufullum tjáningarað- ferðum. Hann er mjög vel metinn myndhöggvari. Henri Laurens virðist hefð- bundinn í samanburði við Alex- ander Calder, sem nú sýnir verk sín í Blanche salnum hér í Stokk- hólmi. Calder, fæddur 1898, er einn af framúrmönnum hreyfilist arinnar svonefndu, sem enginn hefur kynnt betur á íslandi en svissneski listamaðurinn Diter Rot. Hreyfilistin er þannig, að áhorfandinn tekur þátt í að móta hana og skapa. Myndir Calders hanga í loftinu, eimhverskonar víravirki með mörgum spöðum og hringum í bláum, gulum, hvít- um, rauðum eða svörtum litum. Síðan á maður að blása á allt saman. Með því verður listaverk- ið fj ölbreytilegra. „Blástu“, segir Calder, „og þú ert sjálfur með- skapandi í þessari glöðu hugar- hátíð“. Sú spurning hlýtur að vakna hvort listin sé leikur. Að minnsta kosti er hún skemmtun, og þá mælir ekkert á móti því að fá að leika sér dálítið að henni í öllurn hátíðleikanum, sem einkennir Ustasöfn. Nemendur listaháskólans halda vorsýningu þessa dagana. Áhrif frá Karli Isaksson eru mjög greinileg í verkum margra þeirra. Það er einhver birta í stórum tassistamyndum Karls Marins, fæddur 1926, hóf nám 1960. Gunnar Sönderström, fæddur 1931; hóf nám 1957, málar stórar velbyggðar nonfígúratífar mynd- ir, og Mart Org, f. 1935, hóf nám 1957, málar myndir af hamingju- sömu fólki og geðfelldu lands- lagi, Bertil Englert, f. 1932, hóf nám 1957, er expressjónistkur í mannamyndum sínum. Þá er kom ið að Ulrik Samuelsson, f. 1935, hóf nám 1957, sem mér finnst allt að því viðbjóðslegur í túlkun sinni. Við sjáum til dæmis svart- an flöt, en á honum hvitleitar slettur, sem minna á brennt hold. Tvær krossfestingarmyndir sýna Krist eins og flygsu á krossinum, á þeirri þriðju er baksviðið í óvenju sterkum bláum lit og mannslíkaminn í koparlitum, and litið eins og kalk. Myndirnar eru eftirminnilegar í óhugnaði sín- um, en minna heldur mikið á annan myndlistarmann, Bacon. Það er áberandi hvað nemendurn ir fást mikið við trúarleg efni. Nils-Göran Rosén, fæddur 1933, hóf nám 1959, hefur til dæmis smíðað allstóran kross úr tré, efst á honum mótar fyrir mannshöfði, þannig að krossinn verður tákn mannsins. Verkið er á einhvern hátt sannfærandi. í grafíkinni er tvímælalaust um mestan árangur að ræða. Jens Jacobson, f. 1939, hóf nám 1960, hefur búið sér til sérkenni- legan myndstíl með Edvard Munch sem leiðarljós. Clifford Jackson, bandarískur nemandi, skapar athyglisverðar myndir af undarlegu fólki, sem er mitt á milli þess að vera börn og gamal- menni, kannski verur frá öðrum hnöttum. Sjálfsmynd hans sýnir skeggjaðan þreytulegan mann í félagsskap blóma, eins og Van Gogh forðum. Ardy Striiwer, hol- lenzkur nemandi, er súrrealisti og sýnir enn á ný vaxtarmátt þessarar stefnu. Kynjadýr, á milli þess að vera kýr og svín, í tunglskinslandslagi, , hvítu Ijósi þar sem er eins og dálítið gaman að dvelja þrátt fyrir tómleikann. Birgitta Lundberg-Sönderström, fædd 1935, hóf nám 1957, sýnir aðdáanlega kunnáttu á sviði nonfígúratífrar listar. „Kom sá grönska med din glömska", getur verið einkunnarorð fyrir mynd- um Lars Hultgren, f 1931, hóf nám 1957. Með einni mynd hefur hann ofið skáldunum Ferlin, Bell man, Taube, Stagnelius, Lucidor 1 Frh. á bls. 12 Chacho Penaloza myrtur. Málverk eftir argentínska málarann Ricardo Carpani.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.