Morgunblaðið - 31.10.1962, Blaðsíða 10

10
MORGVNBLAÐ1Ð
Miðvikudagur 31. október 196*

^***^*^^*^*^*1 ......... - ----------->ii—innr- ~*-i—innu Jt
m
eftrr John Richardsson
Picasso á hið furðulegasta safn hluta hvaðanæva að. Hér
sést hann kenna Cocteau að leika á marimba, sem er af-
ríkst hljóðfæri.
ÞESSI málverk Matisse eru
aðeins lítið brot af málverka-
safni Picassos, sem er risa-
stórt, og til húsa i Vauven-
argues. Ég er sannfærður um,
að hann veit ekki hvað hann
á, hann er alltaf að uppgötva
nýja dýrgripi. Siðast, þegar
ég kom til Vauvenargues, fór
hanm með mig inn í bakher-
bergi og sýndi mér myndir,
sem voru nýkomnar úr
geymslu. Þarna voru tvær
eða þrjár litlar myndir eftir
Courbet, ein eftir Gauguin,
mannsmynd eftir Corot og hóp
mynd eftir Le Nain. Á öðr-
um stað fólust nokkrar snálld
arlegar myndir eftir Cézanne.
Chateau Noir, útsýni yfir
L’Estaquo, vatnslitamynd frá
efri érum hans. Þar voru lika
ágætar myndir eftir Renoir:
árangurinn af málverkaskipt-
um við Vollard og mynia-
flokkur eftir „Le Douanier”
Rousseau.
Málverkasafn Picassos vex
stöðugt. Eitt sinn, ekki alls
fyrir löngu sá hann mónó-
týpu eftir Degas, sem ég átti,
og ágirntist hana. Mér til mik
illar ánægju gaf hann mér
eina af teikningum sínum í
staðinn; um sama leyti keypti
hann fleiri svipaðar myndir af
listaverkasala í Lomion —
„þær eru það bezta, sem
Degas gerði nokkru sinni.“
Hann á líka stórt safn af
málverkum eftir samtíma-
menn sína. Vegna þess, að
honum hættir til að vera alltaf
að flytja dýrgripi sína frá ein
um stað í annan er aldrei
unnt að vera viss um hvað
hann í raun og veru á, en við
ýms tækifæri hef ég séð hjá
honum verk eftir Adam, Bart-
hus, Braque (eina af beztu
klippimyndum hans frá kúb-
istatímanum), Derain, Ernst,
Max Jacob, Laurens, Masson,
Miro, Modigliani og fjölda
annarra, auk hundraða af
málverkum, teikningum og
höggmyndum, sem samvizku-
samir en hæfileikasnauðir,
listamenn af öllum stefnum og
þjóðernum hafa neytt hann
til að taka við, fyrr og síðar.
Einmitt, þegar ég þykist
hafa séð allt dregur Picasso
fram nýjan stafla úr fórum
sínum. Eitt sinn um kvöld, er
ég var staddur í Vauvenargu-
es, og var búinn að skoða
stafla af myndum, tilkynnti
hann, að sig langaði til að
sýna okkur „einkasafn sitt“.
Hann vísaði okkur inn í Salle
des Gardes, feikna stóran sal
með hellulögðu gólfi. Við einn
vegginn voru lágir og frum-
stæðir skápar. Rykfallnar hill-
ur þeirra voru hlaðnar forn-
um höggmyndum, skálum og
diskum, sem Pioasso hafði
skreytt með nautaatsmyndum,
afsteypu af hendi af afriskri
höggmynd. alls konar rusli og
nokkrum einstæðum brons-
myndum, sem aldrei hafa kom
ið fyrir almenningssjónir.
„Þarna getið þið séð al-
mennilegt safn,“ sagði Picasso.
Hann benti á tvær ljósaperur,
sem hafði verið stungið inn í
brotna leirmuni, sem dingluðu
i spotta. „Svona vil ég hafa
hlutina til sýnis. Svona ætti
Alfred Barr að koma. hlutun-
um fyrir í Museum of Modern
Art í New York.
Auðvitað samanstendur safn
Picassos fyrst og fremst af
verkum hans sjálfs, þau eru
óteljandi — mörgum sinnum
fleiri en myndir eru af í
„Picasso’s Picassos“ eftir
David Duncan. Enginn hefur
safnað verkum Picassos af
jafnmikilli ástundun og hann
sjálfur, og í 40 ár hefur hann
haldið eftir beztu málverkum
sínum og teikningum.
Auk þess á hann mörg ein-
tök af hverri einustu bók, sem
hann hefur myndskreytt
(Stundum tekur hann jafnvel
einn þriðja af útgáfunni),
margar eftirmyndir af bverju
stigi allra þeirra hundraða
af litógrafíum og boparstung
um, sem hann hefur gert, hér
um bil allt það bezta af leir
munum sínum og að minnsta
kosti eina, oftar margar, af-
ateypur af höggmyndunum,
fyrir utan upprunale«u gins-
mótin. Picasso vill helst búa
innan um verk sín, og fyrir
nokkrum árum lét hann senda
mestallt úr vinnustofu sinni í
París til La Californie. Ég
var svo heppinn að koma til
hans skömmu síðar, og kom
að honum þar sem hann var
að raða 60 eða 90 möppum.
sem hann hafði ekki opnað
árum saman.
Picasso opnaði möppurnar
og • lagði þær á ruggustól
(Þann sama, sem sézt í svó
mörgum myndum hans.) SvO
fletti hann þeim og skoðaði
innhaldið hægt og vandlega.
Þetta var hið ótrúlegasta sam
ansafn. Ein mappan var ef til
vill full af 17. og 18. aldar
pappír, sem honum fellur svo
vel að teikna á, í þeirri næstu
var svo ekki nnað en einskis
verðir bæklingar. í einni mátti
sjá teikningar frá öllum tíma-
bilum í ævi listamannsins: —
myndir af gömlum félögum
frá Barcelona, óséðar klippi-
myndir og rissbækur með
rússneska balkttinum. ■
Picasso varð stöðugt æstari.
„En hvað þetta er fallegt ....
sko, þetta er stórkostlegt!"
kallaði hann upp, eins og
hann væri að skoða verk ann-
ars manns. Þetta var ekki í
fyrsta sinn, að ég sá hlutleysi
Picassos þegar hann skoðar
eigin verk; í því tilliti hefur
hann alltaf minnt mig á hin
skelfilegu orð Rimbauds: „Eg
er einhver annar.“
En ekki var innihald þessara
mappa allt eftir Picasso. Ég
man eftir safni af myndum
eftir 19. aldar steinprentarann
Bresdin, en Picasso var einn
þeirra, sem fyrst uppgötvuðu
verk hans á ný. Einnig var
þarna mikið af teikningum
eftir Fernande Olivier, sem
Picasso bjó með, þegar hann
kom fyrst til Parísar. — „Þær
eru mjög góðar,“ sagði hann,
„minna dálítið á Marie Laur-
encin, en þær eru kraftmeiri,
ekki eins snotrar...... Nú
skulum við lita í aðra
rnöppu." Þar voru um það Lil
50 koparstungur, sem aldrei
höfðu verið gefnar út. — „Eg
á hauga af koparþynnum,
sem ég hef ekki einu sinni
haft fyrir að prenta .... við
skulum líta í þá næstu,“ og
hann sýndi okkur frábært
safn af pastelmyndum og
sanguines af fyrstu konu sinni
sem höfðu verið gerðar fyrir
40 árum. „Auðvitað hafa þær
aldrei verið fixeraðar, það
myndi eyðileggja þær,“ sagði
listamaðurinn, meðan hann
staflaði þeim saman með
ómjúkum handtökum.
Klukkustundir liðu á þenn-
an viðkunnanlega hátt, en
margar vikur hefði þurft til
að skoða alla þessa dýrgripi
að gagni. Eins og vant er, tók
ég mest eftir því í fari Picass-
os, hversu niðursokkinn hann
er í það, sem hann er að gera
hverju sinni. Yfir stór uglu-
leg augu haní kemur ákafa-
og græðgissvipur, alveg eins
og þau séu að háma í sig það,
sem fyrir framan þau er. Eg
2. grein
hafði aldrei gert mér eins vel
ljóst og í þetta sinn, að hluti
af snilligáfu Picassos er falinn
í hæfileika til að beita sér al-
gjörlega að hverju því, sem
hann er að skoða, segja eða
gera.
Ef hann horfir á bók, horf-
ir hann á hana eins og hann
hafi aldrei séð hana áður,
hann skrifar ekki einu sinni
nafnið sitt umhugsunarlaust.
Hann gerir aldrei neitt annars
hugar né umhugsunarlaust —
Picasso veitir Öllum og öllu
athygli. Þegar hann drekkur
glas af vatni íhugar hann at-
höfn sína. Þetta kemur fram í
öllum verkum hans; þessi ein-
beiting er einnig driffjöðrin í
lífi hans: henni á hann sitt
frábæra minni að þakka, og
hennar vegna eru vinátta
hans og hlýja svo innilegar.
Eg hef hitt Picasso ótal sinn
um, á ströndinni, á opinberum
stöðum, heima fyrir, í baðinu
og í rúminu, en aldrei öðru
vísi en iðandi af fjöri og
innri spennu. Samt er aldrei
unnt að finna hjá honum óróa
eða ofreynslu. Þeir, sem farn-
ir eru að þekkja hann vel,
geta tekið lífinu rólega í ná-
vist hans, enda þót það sé
líkast því að sofna með ljósið
í augunum.
----★-----
Duttlungar Picassos eru sem
stálviljí. Sá. sem heimsækir
hann verður að afsala sér öllu
viljafrelsi. Hann verður að
vera viðbúinn að lenda í St.
Tropez eða Perpignan, á nauta
ati eða á baðströnd. Picasso er
ef til vill niðurdreginn, eða
þá í sæluvímu; ef til vill sýn-
ir hann gestinum stafla af
myndurn, eða alls enga. Hann
getur átt til annaðhvort að
klæöast grímubúningi og
herma eftir einhverjum til að
skemmta komumanni eða láta
á sér skiljast, að bezt sé fyrir
hann að fara, svo að hann geti
haldið áfram við vinnu sína.
Picasso var vanur að búa
mestan hluta ársins í hinu
risastóra húsi sínu La Cali-
fornie, sem er frá fyrsta tug
aldarinnar, og liggur rétt ofan
við Cannes. Fyrst tekur hús-
vörðurinn á móti gestinum,
og sé hann velkominn er hann
kannski kallaður til svefnher-
bergis Picassos til að horfa á
skopstælingu á fótaferð kónga
fólks í stíl Chaplins. Hann leik
ur lúðrablástur áður en hann
fer í vestið, dansar menúett
áður en hann fer í skyrtuna og
velur klæði dagsins við hátíð-
lega athöfn. Hann á óteljandi
kyndugar buxur, saumaðar af
Sapone. Og í hverjar þeirra á
hann nú að fara? Þessar úr
söðulábreiðunni? Eða buxurn
ar með láréttu röndunum? —
Fara buxurnar svo vel við
skræpótta sokka, sem Barbara
Bagenal hefur prjónað og peys
una hennar Jacqueline? Og
skrípaleikurinn heldur áfram.
En Picasso fækkar þessum
syningum, þegar hann er far-
inn að þekkja gesti sína vel.
Þegar hann lætur eins og vit-
firringur er hann að óylja
feimni sína, sem er mest í
návist manna, sem eru orð-
lausir af virðingu eða kunna
ekkert tungumál, sem hann
talar.
Stundum er stormur í lofti
í húsi Picassos. Jacqueline
kemur mædd til að heilsa gest
inum. Picasso er orðinn hund-
leiður á að vinna og fá ekki
næði, eða vera aðgerðalaus.
Hann kemur svo niður og
augu hans neista af bræði í
allri sinni stærð. Hann finnur
allt að öllu. Hann ldtur varla
á gjafir, prófarkir af bók eru
hræðilegar, nýju leirmunirnir
eru óskapnaðir — og hver hef
ur hleypt kínverska hundin-
um inn?
En oftast nær er honum
sönn ánægja að heimsókninni.
Vinir hans koma með undar-
lega lagaðar gjafir, sem þeir
hafa beitt öllu hugviti sínu til
að velja, í fanginu. Picasso og
ast í faðma og lífið tekur fjör-
kipp.
Fyrst af öllu verður að taka
utan af gjöfunum. fágætum
fötum, hrossabrest frá Skot-
landi, prjónaðri grímu frá
Perú, magnum flöskum með
kampavíni (tekur 2 lítra),
vönd af villtum blómum, an-
anasplöntu potti, bréfakörfu
sniðinni eftir fílsfæti, marsi-
panál frá Barcelona, lifandi
rækjum, dósum með kengúrú-
súpu og steiktum engisprett-
um, eða skrítna hluti úr trúða
verzlunum á 42. götu. Hann
hefur mjög gaman af því síð-
astnefnda. Þegar ég gaf hon-
um einu sinni skömmustuleg-
ur á svip rúllu af salernis-
pappír, sem var áprentaður
eins og peningaseðlar, Ijómaði
hann af gleði. „Mig hefur oft
langað til,“ sagði hann, „að
láta prenta leiðinlegustu
Pensées Pascals á sama hátt.“
Picasso sekkur sér niður í
allt, sem hann gerir. Þegar
hann tekur upp gjafir, skoðar
hann þær með athygli og að-
dáun, eins og villimaður, sem
sér nýjan hlut í fyrsta sinn.
Hann fer í gjafirnar, bragð-
ar á þeim, stingur þeim í vasa
(„það er engin þörf á að gefa
blómum vatn,“ segir Picasso,
„þau lifa jafn góðu lífi án
þess“), eða þagr eru vandlega
lagðar til hliðar til að verða
hluti af einu undarlegasta sam
safni í heiminum.
Þetta samsafn er veigamikill
þáttur í lífi Picassos, og mér
er gjarnt að halda, að það sé
frekar vottur um alhliða hug-
arflug hans og fjölbreytileik
verka hans en óeðlilegt sálar-
líf. Hann fleygir sjaldan
■ nokkru, ekki einu sinni um-
slagi, og hann selur ekki óvel-
komnar gjafir eins og brezka
konungsfjölskyldan gerir. —
Þessvegna stækkar safnið stöð
ugt og leggur undir sig hvert
herbergið og húsið eftir ann-
að. Sumir af þessum hlutum
eru alveg verðlausir, en það
kemur ekki í veg fyrir að þeir
verði verndargripir eða átrún-
aðargoð. En hvað, sem það er,
fær það sinn stað. Picasso á
óopnaða rakvatnsflösku með
áletruninni: „Gleðilegt ár
1937“, inhrammað bréf frá
Victor Hugo til ástmeyjar sinn
ar („Eg fleygi mér að fótum
þínum ....“), alls konar grím
ur, allt frá feneyskum 18. ald-
ar ’grímum til nútíma ófreskja
úr togleðri, bronsmynd eftir
Daumier, eftirlíkingu af minn-
ismerkinu í Colon úr súkku-
laði, samstæðu af Hepplewtoite
stólum, sem faðir hans keypti
af enskum vínkaupmani ^ í
Malaga, hrúgur af góðum, lé-
legum hversdagslegum högg-
myndum frá Afríku, spéspegil
frá markaði, ljósmyndir (þær
beztu eru eftir Jacqueline) af
nautaati og vinum sínum,
sem mörg eru merkt með
töfrastaf — orðinu ojo (auga
hundruð hatta, stafla af bréf-
á spænsku) teiknuðu eins og
tvö augu og nef — sem þýðir
„Takið eftir“.
Innan um allt dótið leynast
verk Picassos sjálfs: margar af
beztu höggmyndum hans, þar
á meðal köttur, sem hann not
ar fyrir stól; brothættir hlað-
ar leirmuna; steinprent og
línusnið; málverk og teikning-
ar frá öíum æviskeiðum hans,
bæði í ramma og óinnramm-
aðar, fullgerðar og ófullgerð-
ar. Én það er gott dæmi um
kaldhæðni Picassos, að það
verk, sem mest ber á í vinnu-
stofu hans í La Californie, er
stórt skræpótt veggtjald, skop
stæling á meistaraverki hans,
„Les Demoiselles d’Avignon“,
„Ég held að þetta sé í raun-
i’nni betra en upphaflega mál-
verkið,“ segir Picasso, þegar
hann langar til að hneyksla
aðdáendur sína.
(Observer —
Einkaréttur Mibl.)

rv