Morgunblaðið - 31.10.1962, Blaðsíða 13

Miðvikudagur 31. október 1962
MORGUTSBLAÐIÐ
13
»1 I»1» » I > l%l

iMl ^^OOiMXÍK^lXWOKl
Hirðingjar fagna byltingunni
búar Jemen vænta
krafiaverka
eítir H.A.R. Phíiby
Aden, 20. dktóber.
NIÐURBÆLT hatur þegria
ímanins í Jemen hefur nú
brotizt út. í Sanaa og Taiz,
Hodeida og Mukha loga
ungir og gamlir af öllum
stéttum af hrifningu af
nýja lýðveldinu, sem ætl-
ar að leyfa byggingu kvik-
myndahúsa og leiðrétta
allt, hungur og ógnar-
stjórn og banna að tyggja
qat. Beinaber, skeggjaður
hirðingjahöfðinginn, sem
ber rifla og rýtinga, er
jafn ákafur og stjórnar-
starfsmaðurinn, efnafræð-
ingurinn, vörubílstjórinn
og ungþjónn á testofu.
Hvað hefur orðið af
stuðningsmönnum konung
dæmisins? Meira en tutt-
ugu þeirra hafa verið tekn
ir af lífi, og enn fleiri eru
í fangelsi. En hinn al-
menni stuðningur við lýð-
veldið (enda þótt flestir
skilji lítt tilgang þess)
bendir greinilega til þess,
að hin margumtalaða ást
þjóða Arabíuskagans á ein
ræði sé þjóðsaga, skálduð
af þeim, sem hafa gróða af
áframhaldandi einveldi.
HALDA HEIM.
Vegirnir frá ströndinni inn
í landið og frá Aden til Tais
og Sanaa hafa verið opnir fyr
ir venjulegri umferð, frá því
örfáum dögum eftir bylting-
una. Jemenítar streyma frá
Aden til heimila sinna í vöru-
bílum yfir rykugan og ójafn-
an veginn til Taiz. Þeir sitja
á farangurskössum sínum eða
pinklum og halda sér í grind-
verkið eins og flugur í vegg.
Enda þótt ferðin sé frámuna-
lega óþægileg og taki tólf
stundir, líður þeim nógu vel
til að öskra slagorð lýðveldis-
ins og syngja af munni fram
lofsöngva um Abdulla Sallal,
leiðtoga uppreisnarmanna.
LANDAMÆRAÓEIRÐIR
EKKI NÝTT FYRIRBRIGÐI.
Óeirðir hafa hvergi verið
nema í nyrztu héruðunum,
sem liggja upp að Saudi-Ara-
bíu, og í námunda við af-
skekkta virkið Marib í suðaust
urhluta landsins. Talsmenn
stjórnarinnar í Sanaa hafa
rétt fyrir sér, er þeir benda á
að landamærahéruð Jemen
hafi verið stjórnlaus öldum
saman og leiðtogarnir sitt
hvoru megin við landamærin
hafi róið undir óeirðum hvor
ir hjá öðrum.
ÝKTAR FRÉTTIR.
Stuðningsmenn stjórnarinn-
ar hafa látið sér vel líka.ýktar
útvarpsfréttirnar frá Mekka
og Amman, sem þeir álíta ör-
væntingarfullar tilraunir til
að bjarga dauðadæmdum mál
stað. Fullyrðingar Saudi-Ara-
bíu og Jórdaníu um að Sanaa
væri umkringd ættflokkum,
trúum Hassan prins, sem er
erfingi að hinu forna hásæti,
áttu sér engan stað, eins og
allir hlutlausir áhorfendur,
sem komið hafa á staðinn síð-
ustu tvær vikurnar, geta bor-
ið um, þar á meðal tuttugu
fréttamenn blaða, utan Araba-'
ríkjanna.
FRIÐVÆNLEGT, EF —
Það er enginn vafi á því, að
fái stjórnin í Sanaa frið, getur
hún brátt dregið úr óeirðum í
landamærahéruðunum, nema
þeim sem eiga sér stað af
völdum ræningjaflokka. En
siðferðilegur og efnalegur
stuðningur Saudi-Arabíu, Jór
daníu og hinna íhaldssömu
stjórnenda á brezka verndar-
svæðinu við prins Hassam hef
ur flækt málin og leitt af sér
aukinn opinberan stuðning við
lýðveldið frá Kairó (engin
ytri merki sjást um aukna
hjálp frá Rússum, lítill vafi
er á að Sallal mundi fá ein-
hverns konar stuðning frá
þeim, ef hann bæði um hann).
FORDÆMI?
Ótti Sauds konungs og höfð
ingjanna í brezku verndar-
ríkjunum í Suður-Arabíu er
skiljanlegur. Vel heppnuð bylt
ing í vanþróaðasta ríki skag-
ans gæti vel orðið hvatning
og fordæmi annars staðar.
Þetta sjónarmið hefur styrkzt
vegna aukins stuðnings land-
og -lofthers Saudi-Arabíu við
arabísku lýðveldisstefnuna.
En ennþá hefur stjórninni
í Jemen ekki dottið í hug að
reyna að flytja byltingu sína
út, hvorki til Saudi-Arabíu né
brezku verndarríkjanna. Það
er ekki einungis vegna þess,
að stjórnarleiðtogarnir í
Sanaa, eins og Sallal sjálfur
og varaforsætisráðherrann,
Abdul Raman Baidani, segjast
vera of önnum kafnir til að
hætta sér í ævintýri á erlendri
grund. Það er augljóst, að
þeir hafa of mikið að gera til
þess, því að þeir vinna allan
sólarhringinn við að reyna að
töfra nýtízku stjórnarkerfi úr
steinunum, í landi, þar sem
ekkert slíkt var til áður. Þeir
neyðast ennþá til að halda
áfram þeirri ógeðfelldu og
tímafreku aðferð við að bæta
úr ranglæti, að plægja gegnum
hlaða af handskrifuðum bæna-
skrám, sem vdru eina leiðin
til að ná eyrum konungsins
og öðlast það, sem kallað var
réttlæti, undir stjórn Imams-
ins.
TUNGULÖMUN BRETA?
Opinberir, brezkir aðilar í
Aden þegja enn þunnu hljóði
um öll mál, sem koma Jemen
við. Svo virðist sem þessi yfir-
völd þjáist af tungulömun að
eigin ósk af ótta við að fram-
kalla nýjar formælingar á ný-
lendustefnunni, án þess að
taka tillit til þeirrar stað-
reyndar, að margar geðflækj-
ur hafa tilhneigingu til að
leysast, ef þær eru ræddar
óþvingað. Það er augljóst, að
brezku yfirvöldin hika við að
móðga höfðingjana í ríkjum
sínum, sem styðja Hassam
prins. En allmikið af óbeinum
sönnunum bendir til að þeir
séu margir í Aden, sem harma
endalok Imams-stjórnarinnar,
enda þótt hún hafi nærri allt-
af verið óvinveitt hagsmun-
um Breta í Suður-Arabíu.
ERFIÐ AÐSTAÐA V-VELDA
Fyrir utan áhrif byltingar-
innar í Jemen á nýlenduhags-
muni Breta í Suður-Arabíu,
leiðir hún af sér erfitt vanda-
mál fyrir þá, sem marka
stefnu Breta og Bandaríkja-
manna í málum nálægari
Austurlanda. Bæði Bretar og
Bandaríkjamenn hafa nána
samvinnu við Jórdaníu, Banda
rfkin standa í vináttusambandi
við Saudi-Arabíu og Bretar
við verndarríkin. Vesturveld-
in eiga því á hættu að móðga
vini sína, ef þeir viðurkenna
byltingarstjórnina. Á hinn bóg
. inn eiga þau á hættu að verða
ákærð fyrir að bindast sam-
tökum við afturhaldssinna í
Arabaríkjunum, ef þau halda
áfram að draga að viðurkenna
hina nýju stjórn.
LEIÐ TIL LAUSNAR .
Bezta leið Breta og Banda-
ríkjamanna út úr þessari klípu
væri að fylgja yfirlýstri stefnu
sinni, að viðurkenna stjórnir,
sem hafa full völd í ríkjum sín
um. Sönnunargögnin um að
stjórnin í Sanaa hafi nú full
völd í Jemen eru þegar orðin
nógu sannfærandi til að rátt-
læta viðurkenningu á henni.
Vissulega getur enginn hlut-
laus maður óskað þess að
stjórn Imamsins, sem var
grimmdarleg ógnarstjórn
heima fyrir og einnig þungur
kross á nágrönnum sínum,
næði völdum á ný.
ALLT SKORTIR NEMA
ÁHUGANN
Eins og stendur virðist
stjórnin í Sanaa hafa meiri
áhuga á vandamálunum heima
fyrir en möguleikanum á
fjandsamlegri íhlutun frá öðr-
um ríkjum. Og fyrir þetta á
hún skilið samúð. Sjaldan hef-
ur nokkur hópur manna geng-
ið að því er endurbyggja van
þróað land með svo vanmátta
þegnum, sem lítið geta lagt til
nema áhugann.
TRÚIN Á KRAFTAVERK
Munurinn á byltingarleiðtog
unum og þjóðinni, sem hefur
játazt undir stjórn þeirra í al
gjörri trú á mátt þeirra til að
framkvæma kraftaverk, hefur
aldrei komið jafn átakanlega
í ljós og þegar Abdulla Sallal
ávarpaði höfðingja ættflokk-
anna og þegna þeirra. Á
rykugu torgi, sem er fótbolta-
völlur Sannaa, hafði safnazt
saman mislitur hópur hálf-
villtra fjallabúa, sem nutu
hverrar sekúndu af hátíðinni.
Þeir öskruðu húrra fyrir lýð-
veldinu og foringjum þess
rámum röddum og formæltu
Hassan prins, Saudi konungi
og Hussain konungi af hjart-
ans lyst.
SALLAL ÓHÁÐUR?
Sallal lífvarðarforingi kveðst
ekki aðhyllast neina flokka.
Hann hefur lýst því yfir, að
hann sé frjálslyndur hermað-
ur, sem hafi aðeins ákveðið að
færa land sitt til nútímahorfs
með öllum þeim ráðum, sem
tiltæk eru. Abdul Raman
sætisráðherra og efnahags-
Beidani, sem er bæði varafor-
málaráðherra, ber höfuð-
ábyrgð á efnahagsmálastefnu
stjórnarinnar. Hann hefur
sjálfur játað að stefna hans
verð. að ákvarðast af reynsl-
unni (þó hefur hann fast1°'ta
afneitað kommúnisma), meðal
annars af því, að engar skýrsl
ur eru til um auðlindir lands-
ins. Enginn veit um íbúa-
fjölda í Jemen, hve margir
margir eru læsir, né fjölda
barna í skólum. Meira að
segja tekjur ríkissjóðs af
beinum og óbeinum sköttum
var algjört leyndarmál í tíð
Imamsstjórnarinnar og hún
lét ekkert bókandi eftir sig.
'FALLEGT LAND
Jemen er einhver fegursti
hluti Arabíuskagans. í landinu
eru brött fjöll, sem ná allt að
4000 metra hæð, og milli
þeirra djúpir dalir og í mörg-
um þeirra renna ár árið um
kring. Búizt er við, að hagur
bænda muni mjög vænkast,
ef þau losna undir skatta-
byrðum Imamsstjórnarinnar
og talið e., að í landinu séu
úraníum- og kolanámur og
jafnvel olía. Jemen gæti aftur
orðði Arabía Felix (Rómverj-
ar kölluðu pann hluta . r í-
skaga, sem nú heitir Jemen,
„Arabia Felix“, sem þýðir:
hin sæla Arabía, enda var land
ði þá samfelldur aldingarður),
ef þuð fær að njóta uppbygg-
ingar og sæmilega traustrar
og frjálsrar stjórnar næstu tvo
eða þrjá áratugi. En fyrst verð
ur að temja ættflokkana.
(Observer
— öll réttindi áskilin).
'
'

Evikmyndaklúbb
ur æskufólks
ÆSKULÝÐSRÁÐ Reykjavíkur
og Filmía hafa ákveðið að beita
sér fyrir stofnun sérstaks kvik
jnyndaklúibbs fyrir æskufólík 12
éra oig eldri.
Markmiðið er, að í klúbbi þess
um verði ungu fólki gefinn kost
ur á því að sjá úrvalskvikmynd
ir fré ýmsum tímum og löndum
og auik 'þess verði veitt fræðsla
um kvikmyndagerð og kvik
myndaleik.
í vetur mun klúibburinn hafa ,
tíu sýningar á laugardögum í
Tjarnarbæ og eru þær fyrstu
þegar ákveðnar.
Laugarda.ginn 3 nóv.
Dagskrá: Circus kvikmjmd
fræðsluþáttur um kvikmynda-
gerð.
Laugardaginn 17. nóv.
Dagskrá HINN ÓSIGRANDI.
Indversk verðlaunakvikmynd
(fern verðlaun á Feneyjarkvik-
myndahátíðinni 1956) um fjöl-
skyldulíf í nýja Indlartdi stjórnað
af hinum fræga indverzka kvik
myndastjórnanda Satyajit Ray.
Fræðsluþáttur kvikmyinda.eik
■ ur.
Laugardaginn 1. des.
Dagskrá: BÖRNIN FRÁ HIRO
SHIMA. Mynd viðurkend um all
an heim, tekin í Hiroshima um
nokkur börn, sem lifðu ar Abomb
una, séð með augum ungs kenn
ara, sem kemur aftur til heima
borgar sinnar, Hiroshima.
Æskufólk getur ritað sig í
klúbbinn daglega í Tjarnarbæ
fró kl. —7 e.h. K.úbbgjald fyrir
veturinn verður kr. 25 en aðal-
fundur klúbbsins mun verða
haldinn innan skamms og þá
fjallað nánar um starfsemi hans.
— Fegurri bækur
Framihald af bls. 11.
Matthíasar Jochumssonar hafði
verið prentuð til þess að lýsa
upp allt landið. Það mun sann-
i mæli að seint sé að iðrast eftir
dauðann, en þó er ekki þar með
sagt, að ekki kunni það að vera
betra þá en aldrei. Á Austurlandi
mun að vísu fátt efnaðra manna.
En ef eldur hugsjónanna hefði
iogað glatt þar um slóðir, mundu
þá ekki hafa orðið þar samtök
um að forða landsfjórðungnum
frá þeirri niðurlægingu sem
brottfíiutningur preuw>iiuojunn-
ar var honum? Vonandi endur-
ris hún síðar.
Prentsaga Akureyrar — full-
trúa norðurlands — hefir lengi
verið merkileg og er enn. Á Vest
fjörðum logaði í þessari grein
aldrei stórt ljós. En það logar
þó enn og má ekki slokkna.
Prentiðn þarf að eflast í landinu.
Sómasamlega rekin er hún svo
mikið menningartákn.
En er þetta að hvarfla of langt
fxá aðaleminu: umbótum í bóka-
gerð þjóðarinnar? Ef svo, þá bið
ég afscutunar. En ennþá segi ég,
og finnst sem aðrir mættu taka
undir: v urri bækur.
Sn. J,