Morgunblaðið - 31.10.1962, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 3J. október 1962
MOHCVISBLAÐIÐ
11
Fegurri bækur
HVER SÁ maður sem nú hefir i móti haft neinn hagnað af þvi
irokkur veruleg kynni af enskum [ en fórnaði á hinn bóginn tals-
fcókmentum, enskum biöðum og
timaritum, hlýtur alltaf annað
' verðu fé og tók á sig mikið um-
stang. Varla veit ég hvað lofs-
veifið að vera að reka sig á að
til er á Englandi eittlhvað sem
mefnist National Book League.
En mjög er það að vonum að
ekki sé öllum vel ljóst hvað þar
er um að ræða. í>ar um er það
stuttiega að segja, að þetta er
stofnun sem til varð árið 1924
og fékk þá nafnið National Book
Council, en því var tuttugu ár-
tim siðar breytt í það heiti, er
fyrst var hér nefnt. Hlutverk
jþessarar stofnunar er að kynna
og efla enskar bókmentir, hefja
þær á allan hátt til virðingar, og
Iþá þar með að vinna að endur-
fcótum í bókagerð. En miklu
nánari greinargerð um skipulag,
starfsemi og únnið starf þess fé-
lagsskapar (iþvi að þetta er fé-
lag, eða samtök) geta menn
kynnt sér með því aðfletta upp í
nýlegri alfræðibók enskri. Hér
verður að nægja að geta þess, að
National Book League hefir þeg
©r afrekað geysilega margt og
mikið í þágu enskra bókmennta
og enskrar menningar og er orð
in mjög voldug stofnun, enda eru
í henni margir hinna fremstu og
fceztu manna þjóðarinnar og
margar mennta og menningar-
stofnanir, t.d. skólar.
Eitt af því sem N.B.L. hefir nú
uni margra ára skeið gert til þess
að efla fegrun og vöndun í bóka
gerð er að halda árlega bókasýn
ingu, eða öllu heldur bókagerðar
sýningu í Londón. Forleggjurum
er gefin kostur á að senda bæk-
ur sinar til þess að um þær fjalli
dómnefnd sem úrskurðar hvort
fcók skuli sýnd eða ekki. Með
hverri bók verður forleggjarinn
að láta í té tilteknar upplýsingar,
þar á meðal hvaða pappír sé í
henni og frá hverjum, hver hafi
ráðið til'höigun í henni (lay-out),
hver prentað hafi hana, hver
fcundið hana og í hvað hún sé
fcundin. Aldrei er sýndur
nema lítill hluti þeirra
fcóka, er nefndin fær í
hendur, og þá vitanlega þær sem
hún telur að fæst hafi lýti, en
hún fellir dóm um hverja bá bók
er henni berst og gerir athuga-
semdir sinar við 'hana. Um þær
fcækur, er á sýningúna eru tekn
ar, er samin og prentuð ákaflega
ítarleg skýrsla og þar gerð grein
fyrir prýði þeirra og lýtum, sem
oftast finnast einhver, þvi eins
og það er lítið sem hundstungan
finnur ekki þá má lýti á bók vera
smátt til þess að dómnefndin
reka ekki augun í það. Og hún er
h.ífðarlaus í aðfinnslum sínum,
er með öðrum orðum sá vinur er
til vamms segir.
Ekki eru það Englendingar ein
ir, er nú hafa þennan hátt á þessu
Svisslendingar gera hið sama, og
sennilega fleiri þjóðir. Heldur
þykir mér ósennilegt að Þjóð-
verjar vanræki það, því þeir
leggja nú alúð við fegrun og um
bætur i bókagerð sinni. En frá
Engtandi og Sviss hefi ég fyrir
góðra vina tilstilli árum saman
fengið hinar prentuðu sýningar
6kýrslur og veit því helzit um það
6em þar gerizt.
Ýmsa (ég vænti þess?) munu
reka minni til sýningar ensikra
bóka hér í Reykjavik í síðastiiðn
um aprílmánuði. Þetta voru þær
fcækur sem N.B.L. hafði sýnt í
London í fyrrasumar og voru því
útgáfubækur ársins bar á undan
(1960). Þær voru sýndar hér af
sömu ástæðu sem þar, þ.e. til
þess að menn mættu sjá hvernig
þær voru úr garði gerðar, og
það var félag íslenzkra prent-
meistara sem gekksf fyrir sýn-
ingunni og bar af henni allan
kostnað, en N.B.L. hafði sýnt þá
góðvild að lána bækurnar. Þebta
var harla merkilegt framtak af
hálfu félagsins. Það gat með engu
vert er ef ekki slífot — svona
mikill og fórnfús vilji til þess að
efla menningu þjóðarinnar á ein
mitt menningarlegasta sviðinu.
Greinilega Skildu menn þebta
efoki, og var það raunalegt;
a.m.k. kom ekki skilningur fram
hjá þeim, sem fyrir siðasakir
urðu að minnast á fyrirtækið, en
það voru blöð og útvarp. Enginn
þakkaði. Jú, þetta mun ekki rétt;
menntamálaráðlherra gerði það
með snjallri ræðú við opnun sýn
ingarinnar. Svo er víst upp tal-
ið.
Enska sýningin á þessu ári var
haldin í London 29. ágúst til 28.
september. Mér hefir borizt
skýrslan um hana og hún er til
efnið til þess að ég skrifa grein-
arkorn þetta. Skýrslan er með
nokkuð öðru sniði en áður, og
ég held ennþá gagnlegri en fyrr.
Af henni er mikið að læra fyrir
þann sem vita vill hvers gæta
ber við útgerð bóka, og áhuga-
mönnum um það efni vildi ég
eindregið ráða til að afla sér
hennar. Verðið er 3s. 6d. og hún
nefnist British Book Production
1962 (N.B.L.). Bækurnar eru að
sjálfsögðu útgáfiubæikur síðast-
liðins árs.
Skýrslan (eða Skráin, ef menn
vilja það heldur) hefst á for-
spj alli sýningarnefndar, einarð-
legu og opinskáu að vanda. Efoki
er þess getið, hve mörgum for-
leggjurum var gefinn kostur á
að senda, en við sjáum að 71 hafa
átt bækur á sýningunni, Long-
mans Green og Oxford University
Press flestar, tíu hvor. Nefndin
féfok í 'hendur 921 bók og tók af
þeim 141 til sýningar, svo að 780
voru lagðar til hliðar. Hverri
sýndri bók er hér lýst út í æsar.
Af þeim voru 133 vélsettar með
lausaletri (Monotype), 4 linu-
steyptar (Intertype og Linatype)
3 filmsettar (Monophoto), 1 hand
sett. Algengustu letrin eru
Bembo (29), Times New Roman
(20) og Baskerville (18).
Ekki eru þær ýkja margar sem
fá óskoraða ágætiseinkunn hjá
þessum harðdrægu en heiðarlegu
mönum. Þó ber það við. Eg vil
nefna sem dæmi nr. 47 á skránni
The Comstruction of Gothic Ca-
thedrals (Clarendon Press): ,,De
sign suits subject admirably and
plaeing og illustartions is equ-
ally good; presswork on match-
ing papers and contrasting end-
papers, together with „sfandard“
Oxford binding, provides a fina
textbook as a model for others."
Ýmsar þeirra bóka, sem skráin
telur, mun mega sjá hér í bóka-
verzlunum, sennilega allar Pen-
guintoœfcurnar. Hefði verið ekki
ófróðlegt að tilgreina „einkunn-
ir“ þeirra, en það tæki of mikið
rúm. Ein er þó sú, að ég vil ekki
ganga fram hjá henni, vegna
'þess að sjálf er hún okkur svo
nærstæð, og efni hennar nokkuð
á dagskrá í svipinn hjá fleirum
en ökkur íslendingum, en það
er Eirífcs saga rauða í þýðingu
eftir Gwyn Jones, Eirik the Red
and other Icelanðic Sagas í
World Classics (Oxford Univers-
ity Press) ein þeirra bóka er ýms
ir munu senda erlendum vinum
að jólakveðju. Henni er þannig
lýst: „Filmsetting put to the test,
and succesafully; even presswörk
tout folding a bit awry; other-
wise well bound and jacketed,
and a good
production“.
Það var til frétta talið um1
víða veröld, er Nýja testamentið
(nr. 35. í skránni) kom út 14.
marz 1961 í hinni nýju þýðingu,
er allar mótmælakirkjur á Bret-
landi, ásamt Biblíufélögunum,
standa að. Þá létu forleggjarn-
ir, þ.e. háskólarnir í Cambridge
og Oxford, sér til hugar koma
að jafnvel heil milljón eintaka
kynni að seljast innan jafnlengd-
ar 1962. Raunin varð sú, að þá
höfðu selst fjórar milljónir ein-
taka, og jafnvel hér á íslandi
hafði salan orðið með ólíkindum.
Ekki fær útgerð þessarar bókar
alveg ósfooraða ágætiseinkunn,
heldur segir dómnefndin svo:
„An attractive easily read page.
Impression appers to be rather
heavy on some signatures in
copies examined. Excellent bloc-
king on spine“.
Rúmsins vegna má nú ekki
telja lengur, og væri þó freist-
andi. Efoki veit ég hvort nofokur
minnist þess nú lengur, að í
grein í Morguntolaðinu 18. og 19.
septemlber gat ég um Bifolíuþýð-
ingu þá enska eftir nafntogaðan
lærdómsmann og preláta kaþólsk
an„ Ronald Knox, (nú látinn)
sem talin er vera með miklum
ágætum, bæði sökum þess mikla
lærdóms er hún grundvallast á
og eins fyrir fágætlega fagra og
til'foomumikla ensku. Hún var á
sýningunni (nr. 34) og fær þessa
einkunn fyrir útgerðina: „Ex-
cellent presswork; careful spac-
ing makes it an easily read page.

Talið frá vinstri: H. Filarski, fyrirliði hollenzku sveitarinnar, Jóhann Jónsson, Y. Lengyel og
Stefán J. Guðjohnsen
Jaeket inclined to be flimsy“.
Af því að það má verða íslenzk
um prenturum og forleggjurum
til varnaðar, skal þess getið hér,
að eitt af því, er dómnefndin
telur til npfokuð algengs lýtis á
bókum er henni bárust, er það,
að myndatolöð voru sjallfovít
*þó að textinn væri prentaður á
example of mass (folævaðan (kremaðan) pappír.
Og annað mættum við íhuga og
minnast ekki fárra íslenzkra
bóka, og það er fordæming nefnd
arinnar á fálmandi tiktúrum til
þess að gera bókina afbrigðilega.
„Tiktúrur eru ekki nauðsyniegar
til þess að gera bófoina í senn
bæði heillandi að handleika og,
það sem mestu máli skiptir, auð-
velda aflestrar“.
Nú smálíður að þeim tfma,
jólatímanum, að bókarumiban
komi hjá okfour. Því enn vilja
forleggjarar okkar ekki hve-fa
frá því, að láta hartnær allar
bækur ársins koma í einni bendu
é markaðinn. Skyldum við þé
sjá nokfcur merfci þess að nofofcur
árangur hafi orðið af hinni lofs-
verðu tilraun prentmeistara að
opna augu höfunda og forleggj-
ara? Á þessu vildi ég biðja
smekkvísa menn að hafa gát.
Enga prentsmiðju eigum við
vel búna, enda munu þær flest-
ar hafa fjárhagslega lítið ból-
magn. I>ví miður. Suma eigend-
urna sfcortir ekfoi vilja til þess
að bæta um vélakost sinn, ef
aðeins getan leyfði. Og efcki
stefnir það í umlbótaáttina að
þensla iðnarinnar (ef hún er
nokkur) verður nú helzt með
því að fjölga litlu holunum, sem
mjög fábreyttan áhaldakost foafa.
Þær geta að vísu verið góðar
á sinn hátt, en séð frá sjónar-
miði þjóðarfoeildarinnar er það
Skaðlegt að hin stærri fyrirtæfci
geri efoki nema rétt að hjafcka
í sama farinu. Með því drögumst
við óumflýjanlega aftur úr á al-
þjóða vettvangi. Og það er hörmu
legt. Og efcki er það skemmti-
legt að heill landsfjórðungur sé
nálega, ef efcki algerlega, án
prentsmiðju. Það var hörmulegt
og hlýtur að hafa runnið mörg-
um manni til rifja er all umsvifa
tnikill og langstæður prent-
smiðjurekstur á Seyðisfirði varð
algerlega að leggjast niður, en
aðdáunarvert var það hvernig
einn maður í lengstu lög fórn-
aði fé sínu í vonlausri baráttu
við að halda honum uppi — á
þessum stað, þar sem meðal ann-
ars fyrsta stórútgáfa a>f Ijóðum
Framhald á bls. 13.

% %%%%% %%%
BORGAKEPPNI milli Reykja-
víkur og Amsterda.m laufc í
fyrrafcvöld með sigri Hollend-
inganna 145 — 116.
í keppninni voru spiluð 64 spil
og er því munurinn 29 stig efcki
mikill. Hoilendingarnir voru vel
að sigrinum komnir. Þeir eru
jafnir og spiluðu yfirleitt vel.
Yfirburðir þeirra eru þó einkum
fólgnir í því hve harðir þeir
eru og byggist það sennilega á
því hve keppnisvanir þeir eru.
Hollendingarnir höfðu yfir
allan leikinn. Eftir 16 spil var
staðan 35 — 25 og að loknum 32
spilum var staðan 75 — 62
Eftir 48 spil var útlitið ekki
gott fyrir ísi sveitina því þá var
munurinn orðinn 41 stig eða
123 — 82.
í síðustu spilunum rétti ísl.
sveitin hlut sinn nokkuð og varð
munurinn ekki nema 29 stig eins
og áður segir.
Um s.l. helgi töku Hollending-
arnir þátt í tvímenningsfceppni,
Ahorfendur fylgdust með af mikiurn áhuga þegar spilin voru sýud á sýuingartjaldinu.
Amsterdam sigraöi
sem fram fór í Félagsheimili
Kópavogs Úrslit voru þau að
Ásmundur Pálsson og Hjalti
Elíasson sigruðu, hlutu 2453 stig.
Röð 8 efstu paranna varð þessi:
stig
1. Ásmundur Pálsson og
Hjalti Elíasson ...... 2453
2. Eggert Benónysson og
Þórir ................ 2387
3. Agnar Jörgensson og
Róbert Sigmundsson .. 2377
4. Slavenburg og Kreyns 2360
5. Sigurður Helgason og
Jón Arason ......... 2344
6. Gísli Hafliðason og Jón
Magnússon ........ 2287
7. Símon Siirvonarson og
Þorgeir Sigurðsson
8. Filarski og Lengyel
2284
2252
stig
í gærkvöldi kepptu Hollend-
ingarnir við sveit Agnars Jörg-
enssonar og í kvöld mæta þeir
Íslandsmeisturunum, Sveit Ein-
ars Þorfinnssonar. Fer keppnin
fram í Klúbbnum og hefst kl. 8.