Morgunblaðið - 18.11.1962, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 18. nðv. 1962
Pretöría, S-Afríku, 16. nóv,
NTB-Reuter.
Gestir á næturklúbbnum „Cas-
ino des Roses“ í Róm verða brátt
að sjá aí malayískri dansmær,
sem hefur skemmt þeim undan-
farið. Hún heitir Shirin Berry og
hefur nú sagt upp starfi. — Á
sama tíma og hún hættir þar,
hverfur þaðan einnig ungur,
enskur maður, Tony Moyniham,
sem leikið hefur á bongotromm-
ur í hjólmsveitinni. Tony þessi
er sonur Moynihams lávarðar í
Leeds, sem sæti á í Lávarða-
deild brezka þingsins, og þegar
Tony gekk að eiga Shirin fyrir
þrem árum síðan var hann út-
skúfaður af föður sínum. En nú
hefur faðir hans hins vegar snú-
ið við blaðinu og leyft að þau
hjúin komi heim og búi í
höllinni í Leeds. — Ástæðan er
talin vera sú að Shirin er hjart-
veik og þolir ekki lengur að
dansa.
Það virðist vera tízka hjá fleir-
um en aðalbornu fólki að birta
myndir af börnum sínum er þau
eiga afmæli. Hér er R,onald Arm-
strong-Jones, faðir jarlsins af
Snowdon, ásamt yngsta syni sín-
um, Peregrine Llewellyn Owen
Armstrong-Jones, sem átti ný-
lega þriggja ára afmæli. Móðir
hans er þriðja kona Armstrong-
Jones, Jenifer Unite.
Claudia Cardinale leikur um
þessar mundir í kvikmynd sem
Fellini stjórnar. Átti hún að hjóla
spottakorn í myndinni á reið-
hjóli á sjávarbotni, eins og mynd-
in sýnir. En henni var um megn
að læra að hjóla þannig og hætta
varð við hjólhestinn og fá bif-
reið í staðinn!
• DÓMSMÁLARÁÐHERRA
S-Afríku, Balthazar Vorster,
birti x dag lista með nöfnum
437 manna og kvenna, sem
taldir eru kommúnistar — og
er bannað að birta skoðanir
þeirra opinberlega innan
landamæra S-Afríku sam-
bandsins.
í fréttunum
f HVORT MUN JAHVE
BYGGT ÚT?
Jóhann Hannesson skrifar
sunnudagsspjall Velvakanda að
þessu sinni.
„Morgunblaðið hefir undan-
farið látið í ljós mikinn áhuga
á nöfnum og er það v- . „Vér
viljum þjóðlegri nöfn“, segir
þann 17. ágúst. ,,Ekki brengla
fornum nöfnum“ segir daginn
áður. Þann 15. ágúst er „Grá-
skeggur" á íerð með stutta
grein: „Jahve byggt út“. Er sú
grein rituð með nýja þýðingu
Heilagrar Ritningar í huga. Og
ánægjulegt er að sjá að hér býr
bæði heilbrigð forvitni og nokk-
ux áhugi að baki. Greinin endar
á nokkrum spurningum og síð-
ast: „En ekki megum við brosa
að þessum málum“. Þetta er al-
veg rétt — ekki nema að við
kunnum að brosa á réttum stöð
um í samhengi sögunnar.
I.
Hafa ber í huga að Jahve-
nafnið hefir ekki verið notað né
er notað í vasaútgáfu Biblíunn-
ar, en hins vegar í hinni stærri
útgáfu. Menn hafa þannig ára-
tugum saman getað borið sam-
an „Jahve Guð“ og „Drottinn
Guð“ í þeim útgáfum Biblíunn-
ar á voru máli, sem til sölu eru.
Á sínum tíma voru um þessi
mál allmiklar umræður og ekki
lítill ágreiningur (sbr. Kristni-
sögu Islands I. 1927, eftir Jón
Helgason biskup. bls. 344).
Hvað sem þessu leið, þá hefir
það jafnan haldizt að segja:
Drottinn blessi þig og varðveiti
þig, þótt í stærri útgáfunni hafi
nú staðið í hálfa öld: Jahve
blessi þig og varðveiti þig.
í þeirri helgisiðabók þjóð-
kirkjunnar, sem nú er oftast
notuð, segir á þessa leið (bls.
55 neðanmáls): „Lesa skal
jafnan Drottinn í stað Jalhve".
Vér sjáum því að hið háheil-
aga hebreska nafn á Drottni
Guði vorum hefir ekki kom-
izt að neinu ráði inn í helgi
mál kirkju vorrar sl. hálfa
öld, þótt það hafi staðið í
hinni stóru útgáfu Biblíunnar.
II
• MÖRG HEITI Á GUÐI
Hvaða tilgang gæti það þá
haft að halda einu af hinum
hebresku nöfnum á Guði? Það
gæti haft fræðilegan tilgang
og hefir enn meðal guðfræð-
inga En mjög lítið er á því
að græða fyrir alþýðu manna,
því að menn gætu þá hallast
að þeirri skoðun, að þetta sé
hið eina heiti á Guði, sem not-
að er í G. T. En því fer fjarri.
Og er þá komið að því vanda-
máli, er samræmi nefnist.
Hebresk tunga notar allmörg
heiti á Guði og skulu hér
talin nokkur: El, Elóhim (sem
bæði eru þýdd með Guð),
E1 Eljón (þýtt hinn hæsti
Guð), E1 Shaddai (hinn al-
máttugi Guð), Adónai (Drott-
inn minn), ennfremur sam-
bönd, eins og Jahve Zebaót
(Drottinn herskaranna), Jah,
sem er stytting og vér hittum
fyrir ■ í enda orða eins og
Hallelújah, en það þýðir á voru
máli lofið Drottin. Þetta orð
stendur oft sem fyrirsögn yfir
lofgjörðarsálmum, sjá Davíðs-
sálma 111, 112 o. fl. Guð feðr-
anna, Guð Abrahams, fsaks og
Jakobs eru þýdd orðasambönd,
en engu að síður nöfn á Guði,
sjá orð Jesú í guðspöllunum.
III.
Að nafn Guðs sé jafnan nefnt
með lotningu varðar miklu,
bæði meðal ísraels og kristinna
manna, edns og vér heyrum
sjálfa oss segja í hvert skipti,
sem vér biðjum hina fyrstu
bæn í Faðirvorinu: Helgist þitt
nafn!
Þýðingarvandamálið varð þeg
ar á vegi hinna sjötíu og
tveggja merku fræðimanna frá
Alexandríu, er þýddu lögmálið
úr hebresku á grísku á þriðju
öld fyrir Krist. Nefnist í.i þýð-
ing Septúaginta, stytt LXX í
stað LXXII eða Sjötíumanna-
þýðingin á voru máli. Telst
Septúaginta hið mesta bók-
menntalega þýðingarafrek, sem
vitað er um í heiminum fram
til þess tíma. Hinir fornu fræði-
menn leystu vandann á þann
veg að þeir þýddu JHVH með
gríska orðinu KYRIOS (í á-
varpsfalli Kyrie). En það orð
merkir Drottinn á voru máli.
Höfundar N.T. nota yfirleitt
LXX þegar þeir vitna til G.T.
beint eða óbeint. Heitið KYRI-
OS var á dögum pOstulanna rót-
gróið meðal grískumælandi Gyð
inga innan Rómaveldis.
IV.
Það hefir verið álit fræði-
manna að orðin KYRIOS
IESOUS eða KYRIOS CHRIST-
OS (sbr. L. Kor. 12, 13, Efes.
4, 5, I. Pét. 3, 14, Post. 10, 36)
hafi verið hin fyrsta trúarjátn-
ing kristinna manna, enda felur
hún í sér hið sama, sem Jesús
segir sjálfur: Ég og Faðirinn er-
um eitt (Jóh. 10, 30). Hið sama
kemur fram í hinum frægasta
allra sálma Lúthers: .... und
ist kein anderer Gott — ei ann-
ar Guð er neinn — utan Jesús
Kristur, með því að hann og
Faðirinn eru eitt.
Það, sem einkum mælir með
því að nota orðið Drottinn á
voru máli, til þess að þýða
JHVH í hinum hebreska texta,
er í stuttu máli þetta:
1. Framíburður hins hebreska
orðs er ekki fyllilega ljós (sjá
síðar). Ósamræmis gætir í rit-
hætti vestrænna þjóða, svó sem
Jahve, Jahveh, Jahweh, Yah-
weh, Jehovah, Jehowah o. fl.
2. Með því að fara hliðstæða
leið við þá, sem hinir fyrstu
þýðendur fóru, er þeir þýddu
lögmálið á grísku, þá næst sam-
ræmi milli G.T. og N.T. og þetta
samræmi var fyrir hendi þegar
kristin trú varð til.
3. Komizt verður hjá því að
villa um fyrir lesendum Heil-
agrar Ritningar með því að
þýða annað hvort öll heiti Guðs
á vort mál — eða láta öll hin
hebresku heiti halda sér, en
fyrri leiðin fer betur í helgi-
máli kirkju vorrar.
V.
• JAHVE EÐ4JEHÓVA?
Eðlilegt er að menn spyrji,
hverju það sæti, að báðar þess-
ar myndir af hinu hebreska
guðsheiti JHVH koma fram í
bókmenntum Vesturlanda, einn
ig hér á landi.
Þannig er mál vaxið að í
elztu hebresku afritum frum-
textanna eru sérhljóðar orð-
anna nálega ekki ritaðir, heldur
urðu lesarar textanna að flétta
tilheyrandi sérhljóðum inn á
milli samhljóðanna jafn óðum
og lesið var. (Svo er enn í sum-
um nýjum útgáfum). Þurfti því
bæði mikla æfingu og þekkingu
til að lesa rétt. Kínverska er að
því leyti erfiðari, að framburð-
urinn er yfirleitt alls ekki sjá-
anlegur af gerð leturmyndar-
innar.
Á miðöldum tóku Gyðingar
að hljóðstafsetja handritin, þ. e.
bæta inn í líniurnar litlum tákn
um fyrir sérhljóða. Voru táknia
yfirleitt sett undir samhljóðana,
en til greina kom einnig aðsetja
þá yfir — eða á milli þeirra.
Var þetta gert til þess að varð-
veita framburðinn og veita
mönnum hjálp til að lesa rétt.
Þær út’gáfur nefnast hljóðstaf-
settar (vocalized) og eru nú all
algengar.
'Oi'

Um Orðið JMVH fór á annan
veg en önnur orð. Þetta heiti á
Guði (tetragram) varð snemma
á öldum svo háheilagt, að það
var ekki borið fram, þótt það
stæði í textanum. Þess í stað
lásu menn Adónai, en það merk;
ir Drottinn minn eins og áður
segir (Adon-herra). Til þess að
tákna að lesa skyldi Adónai en
ekki JHVH, voru sérihljóðatákn
in frá fyrra orðinu sett undir
JHVH. Skildu allir Gyðingar
hvað þessi undantekning þýddi,
En þegar kristnir menn sið-
bótartímanna tóku að lesa hina
hebresku texta, þá misskildu
þeir þessa undantekningu og -
lásu Jehóvah, með því að fyrra
a-hljóðið breyttist frá a til e.
Málfræðingar fundu að þessi
framburður gat ekki verið rétt-
ur. Framburðurinn Jahveh nálg
ast hið rétta, en er þó ekki ör-
uggur.
Fræðimenn fsraels á vorum
tímum telja framburðinn ókunn
an og álíta, að bezt sé að rita
orðið án sérhljóðatáknanna. —
(þ.e. JHVH eða JHWH). Sjá
hér um I. Epstein: Judaism, útg.
Penguin 1959, bls. 17).
VL
• MERKING
GUÐS-HEITISINS
Merkingu hins heila anafns
telja fræðimenn vera að finna í
II. Mósebók 3,14 og að hún sé á
þessa leið: „Ég er sá sem ég er“
þegar Guð talar, „Hann er sá
sem hann er“ þegar menn tala
um hann. Nánar útskýrt felst í
heitinu, að Guð er virkur og ná-
lægur í allri sögunni, fortíð, nú-
tíð Og framtíð. Hann er virkur
til þess að frelsa og dæma, til
að skapa nýtt líf og einnig að
lífga það líf, sem deyr. Merk-
ingin næst einna bezt á voru
máli með því að tala um hinn
lifandi Guð. Ekki er hann Guð
dauðra, heldur Guð liferada, scg-
ir Jesús. — En með því að vér
viljum hafa allt nytsamt og
gagnlegt, skiljum vér ekki
hvernig Guð er virkur bæði I
dóminum og eyðileggingunni
engu síður en í frelsun þeirra
leifa, sem eftir verða af lýð
hans. Guðs vegir eru ekki vorir
vegir.
Ef einhver vill kynna sér
nokkra erfiðleika fornritaþýð-
inga þá vil ég ráða honum til
þess að bera saman þrjár þýð-
ingar á Tao Teh Ching, eina ís-
lenzka, eina þýzka (Reclams)
og eina norska (K.L. Reichelts),
Vera má, að hann verði undr-
andi og brösi alls ekki. Það er
barnasjúkdómur að halda, að
vér gerum alla hluti betur en
aðrir — og halda að vér hugs-
um dýpra en annarra þjóða
menn.
Jóhann Harunesson"