Morgunblaðið - 18.11.1962, Blaðsíða 5

5
Sunnudagur 18. nóv. 1962
MORGVNBIAÐIÐ
MORGUNBLAÐiÐ hefur
snúið séf til fjögurra
manna og leitað álits þeirra
á þessari spurningu:
Hvað

Finnst yður dómurinn í Liege, þegar móðirin var
sýknuð af að hafa stytt vansköpuðu barni sínu
aldur, hafa verið réttlátur eða réttlœtanlegur?
Guðrún P. Helgadóttir,
skólastjóri.
SÝKNUN frú Suzanne Coip
el Vanderputte vekur með
mönnium margvíslegar hugs-
anir. Sumir óttast, að sýkn-
unin valdd því, að fleiri feti
í hennar fótspor. Aðrir telja
að barnið sjálft hafi verið
svipt þeim sjálsögðu mann-
réttindum, sem hver einstakl
ingur öðlast með fæðingu
sinni, en þó eru enn fleiri sem
telja sýknunina réttlætanlega.
Framburður frú Vanderputte
í réttarsalnum bendir eindreg
ið ti'l, að verknaður hennar
byggist á því, að hún vildi
losa barn sitt við óbærilegar
þrautir en ekki að skorast
sjálf undan skyldubyrði.
Corinne litla fæðist hand-
leggjalaus með meira og
minna óþroskuð innyfli. Móð-
irin borfir fram á, að hún
miuni aldrei eiga samleið með
öðrum einstaklingum, muni
enga björg geta veitt sér og
líf hennar verði henni sjálfri
og öðrum kvalræði. I>essar
hugsanir ásamt hræðslunni og
örvæntingunni, sem greip frú
Vandeputte, þegar hún sá
bam sitt fyrsta sinni, ráða
gerðum hennar. Hún hefur
sjálf hlotið sinn dóm þrátt
fyrir sýknunina.
En miál frú Vandeputte hlýt
ur einnig að vekja með okk-
ur aðrar hugsanir. Okkur
genigur erfiðlega að trúa því,
að lyf skuli sett á markað-
inn í Liege á rætur sínar að
Lyf, sem talið er vera mein-
laiust taugameðal, veldur ógn
og tortímingu. Sorgarleikur-
inn í Liege á rætur sínar að
rékja til þeirrar vanrækslu.
En aldrei heyrist rætt um að
draga þá aðilja fyrir lög og
dóm.
Jakob Jónsson,
prestur.
Frá sjónarmiði kristinnar
siðfræði, er líf manhsins gjöf
Skaparans og líkaminn bú-
staður ódauðlegrar sálar. Þó
að sköpun barnsins í móður-
lífi hafi orðið fyrir truflun af
einhverjum ástæðum, hefir
maðurinn efcki vald til að
I eyða lífi þess. Ef sjúkdómur-
j inn í Liege á að fela það í sér
( að foreldrar, læknar, hjúkrun
arkonur eða aðrir, er nærri
koma, hafi leyfi til «ð deyða
börn, þótt á þeim sjáist lýti,
væri þessu fólki fengið í hend
ur vald, sem það er ekki fært
um að bera ábyrgð á. Ef litið
er á þennan dóm sem almennt
fordæmi, leiðir af því hrein
1 an voða fypir siðferðilegt mat
1 á verknaði, skuli ekki aðeins
tekið tillit til verknaðarins
sjálfs, heldur einnig ytri að-
stæðna og innra sálarástands
(hugarfarsins). Ennfremur
heldur kirkjan því ákveðið
fram, að það sé ekki aðeins
leyfilegt, heldur og skylt að
gefa upp sakir. fyrirgefa,.
náða. Bæði þessi sjóar-
mið eru viðurkennd í
róttarfari. í raun og
veru ætti að miða alla
dóma við það hvað álitið er
að sé hinum seka fyrir beztu,
— hvað geti hjálpað honum
til að verða betri maður. —
í umræddu tilfelli hlaut að
verða að því spurt, hvort kon
, an gæti í raun og veru álitizt
: safchæf, hvort hún hafi getað
talizt fullkomilega sjálfráð
gerða sinna, sokum örvænt-
, ingar, undir óvenjulegum og
óvæntum kringumstæðum. Þá
gat það og komið tii greina,
að sektardómur, sem ef tii
vill yrði framfylgt, væri svo
þung raun, að það hefði get
að valdið skaða á líkamlegri
eða andlegri heilbrigði, og
jafnvel varðað hennar sálar-
heill. Þess vegna var það
skylda réttarins að leita færra
leiða til að miskunna konunni.
Án þess að vilja fullyrða of
mikið tel ég líklegt að hér á
landi hefði það þótt eðlileg
málsmeðferð að dæma konuna
seka við landslög, en semja —
jafnvel fyrirfram — um náðun
þjóðhöfðingjans. Þessa leið
hefði ég talið rétt að fara í
Belgíu, til að útiloka þann
skilning, að hægt væri að taka
dóminn til fyrirmyndar. Hafi
sá möguleiki ekki verið fyrir
hendi, tel ég sýknudóminn rétt
lætanlegan, af því að hann
var þá eina leiðin til að misk
unna mannsál, sem komizt
hafði í óvenjulega raun. Má
þó búast við mistúlkun á dóm
um í landi, þar sem mjög
skerst í odda með kirkjunni
og róttækum fríhyggjumönn-
um sem sennilega munu leggja
dómsúrskurðinn út sem af-
nám þeirrar grundvalliarreglu
sem kristin siðfræði heldur
fram.
Ragnar Karlsson,
geðlæknir.
í STAB.FI mínu sem geð-
lœknir, álít ég það hlutverk
mitt fyrst og fremst að skilja
mannlega hegðun, bæði nor-
mala og abnormala, en ekki
að dæma hana. Þess vegna
eru fyrstu viðbrögð mín við
þessari spurningu að reyna að
skilja hvaða tilfinningar
liggja á bak við þennan mann
lega harmleik í Liege, þegar
hin unga móðir drap van-
skapað barn sitt.
Því miður er þekking mín
á móðurinni frá Liege skiljan-
lega mjög takmörkuð, en mér
skilst af blaðaskrifum, að hún
hafi verið talin andlega heil-
brigð og lagalega ábyrg fyrir
verknaði sínum. En af hverju
brást þessi móðir frá Liege
svona við, þegar við vitum
að þúsundir annarra mæðra í
Evrópu, hafa orðið fyrir sam-
svarandi andlegu áfalli? —
Skýringin á þessu fyrirbæri er
fyrst og fremst sálfræðileg,
og þessa skýringu er ekki
hægt að gefa, án þess að
þekkja sálarlíf og persónu-
leika móðurinnar mjög náið.
Þó verð ég að álykta, að verk
naður móðurinnar hafi verið
afbrigðilegur og sjúklegur frá
sálfræðilegu sjónarmiði séð.
Frá lagalegu sjónarmiði séð,
er verknaðurinn fyrirfram á-
’ kveðið morð, og lög allra
menningarlanda hafa ströng
fyrirmæli um, hvernig með-
höndla skuli morðingja. Morð
má flokka niður eftir því
hvaða áform liggja á bak við
(motivation) verknaðinn. í
þessu tilfelli virðist lítill efi
vera á, að hér var um morð
í líknar tilgangi að ræða, eða
á fagmáli euthanasia. Hvort
euthanasia sé réttlætanleg í
vissum tilfel-luim er og hefur
lengi verið mjög umdeilt at-
riði, bæði meðal leikmanna
og lærðra. Sumir hafa viljað
ganga svo langt, að leyfa
læknum í vissum tilfellum að
stytta sjúklingum sínum ald-
ur í líknarskyni. Persónulega
er ég mjög á móti þessari skoð
un. Ég álít að euthanasia í
höndum lækna, eigi engan rétt
á sér. Hlutverk læknisins er
og hefur alltaf verið að lækna
og viðhalda lífi, en ekki að
drepa. Með öðrum orðum,
læknishlutverkið og böðuls-
hlutverkið fer ekki saman.
Er móðirin frá Liege hættu
legur þjóðfélagsþegn? Ég álít
að svo sé ekki. Ég held að
samborgurum hennar stafi lít
il hætta af henni, og þótt
•hún hefði verið dæmd til lang
dvalar í fangelsi, þá hefði það
orðið hvorki henni né þjóð-
félaginu til gagns. Þótt kvið-
dómurinn hafi sýknað móð-
urina, þá er hún ekki laus
allra miála. Hún á eftir að
standast miklu strangari dóm,
þe. dóm sinnar eigin samvizku
Hvaða áhrif á þessi verknað-
ur eftir að hafa á líf þessarar
ungu konu? Hvernig líður
móður, sem af ásettu ráði
myrðir barn sitt, jafnvel þótt
það sé vanskapað?
Svar mitt er því: Ég tel
dóminn réttlætanlegan á
þeirri forsendu, að hér hafi
verið um sjúklega hegðun að
ræða. Hins vegar tel ég að
verknaðurinn, sem hún
framdi hafi verið siðferðilega
rangur.
Sigurður Ólason,
lögfræðingur.
ENDA þótt sjálfsagt megi |
finna konu þessari einhverj-
ar málsbætur, a.m.k. frá
„mannlegum" sjónarmiðum,
fer hitt ekki milli mála að
dómurinn er stórvarhugaverð
ur í öllu tilliti og lagalega
séð alrangur. Það er óskapleg
braut, sem hér er farið inn
á, að leggja á vald aðstand-
enda að meta það og ákveða,
hvort barn skuli „sett á“,
líkt og þegar bóndi er að setja
á líflömib á haustin. Barnaút-
burður hefur verið reflsiverð-
ur allt ofan úr heiðni. Með
slíkum dómi er hins vegar
slakað á öllum lagalegum og
siðferðilegum kröfum, og gef-
ið stórglæpsamlegt fordæmi í
bráð og lengd. Og hvar verð-
ur svo staðar numið? Næst
eftir barnaútburð af slíku tagi
refsilaust að svipta vanskap-
að fólk, bjargarvana og gam-
almenni etc., lífinu. Hér er
aðeins stigmunur en ekki
eðlismunur. Enginn myndi þá
spyrja um vilja eða viðhorf
þess eða þeirra bjargleysingja
sem í hlut eiga, frekar en
nokkur varð til þess fyrir rétt
inum í Liege að tala máli
barnsins, sem svipt var lifi.
Það kemiur í lítinn stað nið-
ur þótt nútímaþjóðfélag reyni
að létta örkumla fólki lífs-
baráttuna og koma því til
þroska. Hér eru opnaðar aðr-
ar einfaldari leiðir.
Hins vegar má sjálfsagt,
eins og áður var sagt, telja
dóm þennan að einhverju
leyti réttlætanlegan, út frá
„mannúðar" sjónarmiðium,
enda hefur það hér ráðið úr-
slitum að kviðdómur fjallaði
um málið, en þar er algengt
að yfirborðs tilfinningasemi,
áróður og almenningsálit, ráði
meiru um dómsúrslit heldur
en réttlæti og raunhæf dóm-
greind. Annars væru máls-
bætur konu þessarar sjálf-
sagt meiri, ef hún hefði verið
t.d. eimstæðingur, og framið
glæpinn í augnabliks örvingl
an og vonleysi, í stað þess að
hér er aðhafzt að nofckuð yf-
irlögðu ráði, og með konunni
stendur um þessi þokikalegu
áform heil klíka aðstandenda
ásamt með sjálfum heimdlis-
lækninum. Verður máil þetta
fyrir þær sakir óhugnanlegra
en ella.
Svar mitt verður þvi, að
dómurinn sé hvorki réttlátur
né rétiætanlegur.
Heimilishjálp
Óska eftir stúlku tvisvar í
viku, 3 tíma á dag. Uppl.
í síma 15576.
ATHUGIÐ !
að borið saman við útbreiðslu
er langtum ódýrara að auglýsa
| í Morgunblaðinu, en öðrum
blöðum.
Keflavík
Svampfóðraðir greiðslu-
sloppar, sérlega fallegir.
Elsa
Hafnargötu 15. Sími 2044.
Hafnfirðingar!
Reglusaman mann vantar
herbergi, helzt í Suður-
bænum. Uppl. í síma 50010,
kl. 8—10 e. h.
Lojfaksúrskurður
Samkvæmt kröfu bæj argj aldkerans í Hafnar-
firði úrskurðast hér með lögtak fyrir ógreidd-
um útsvörum, aðstöðugjöldum og fasteignagjöld-
um til Hafnarfjarðarkaupstaðar álögðum árið
1962.
Lögtök verða framkvæmd fyrir gjöldum þessum
að liðnum 8 dögum frá dagsetningu úrskurðar
þessa, ef ekki verða gerð skil fyrir þann tíma.
Bæjarfógetinn í Hafnarfirði
16. nóvember 1962
Björn Sveinbjörnsson, settur.
Hárgreiðslukonur
Hefi nú fengið Clairol lit til sölu. Gef einníg
leiðbeiningar með htnum. Einnig nýjxmg í skol-
un Loving Care.
Hárgreiðslustofan Raffó
Grettisgötu 6. - Sími 2 47 44.
Stúlka óskast
í þvottahús. Frí á laugardögum. Uppl. kl 1—5
mánudag og þriðjudag, ekki 1 síma.
Þvottahúsið FÖIMIM
Fjólugötu 19 B.
Laghenfir menn óskast
Stálhúsgögn.
Skúlagötu 61. Sími 12987.
Mafvöruverzlanir
Höfum ávallt fyrirliggjandi hin-
ar viðurkenndu WITTEN-
BORGS búðarvogir úr ryðfríu
stáli — 2 kg og 15 kg — með
verðútreikningi.
ðiafur Gíslason
& Co. hf.
Hafnarstræti 10—12.
— Sími 18370 —
Kjörbúð til sölu
Til sölu er kjörbúð (nýlendu og kjötvörur) i
einu bezta hverfi bæjarins. Verzlun þessi væri
mjög heppileg fyrir 2 samhenta menn, sem vildu
skapa sér framtíðaratvinnu. Tilboð leggist inn á
afgreiðslu Morgunblaðsins fyrir laugardagskvöld
24, þ.m,, merkt: „Framtíð 3074“.
Auglýsing
frá pósti og síma
Þeir, sem óska að gera tilboð í setningu og
prentun nýrrar símaskrár, snúi sér til skrifstofu
Bæjarsímans í Reykjavík um nánari upplýsingar
fyrir 23. nóvember 1962.
Reykjavík, 17. nóvember 1962.
Póst- og símamálastjórnin.