Morgunblaðið - 21.12.1962, Blaðsíða 8

8
MORCVNBLAÐIÐ
Föstudagur 21. des. 1962

BIRGIR GUÐGEIRSSON SKRIFAR UM
HLJQMPLÖTUR
VÆRI ég spurður, hvaða
ihljóðritun, sem út hefur kom
ið á þessu ári ég teldi merk-
asta eða bezta, mundi ég ef-
laust setja ofarlega, jafnvel
efst, upptökuna á Mattheusar
Passíunni eftir Batíh, sem
Oolumbia sendi frá sér
snemma á þessu ári. Margar
upptökur hef ég beyrt, er Otto
Klemperer stjórnar, en eng-
in hefur haft eins djúp áhrif
á mig sem þessi. Columbia
hefur safnað saman hinum
lágætustu kröftum, sem völ
var enda árangurinn eftir
því. Áður en lengra verður
haldið, langar mig að segja
nokkur orð um sjálfan hljóm-
sveitarstjórann, Otto Klemp-
erer. Hann er kominn mjög
á efri ár og hefur átt við mikla
vanheilsu að stríða, bæði and-
lega og líkamlega. Á þeim
árum, eir hann dvaldist í
Bandaríkjunum, var hann um
tíma á geiðveikrahæli. Einu
sinni slapp hann út og var
auglýst eftir honum. Heila-
æxli mun hafa orsakað geð-
bilun hans. En ekki nóg með
það, hann hefur orðið fyrir
hinum ótrúlegustu skakka-
föllum, og ekki alls fyrir
löngu, þegar hann var rúm-
liggjandi, sofnaði hann með
logandi pípu upp í sér. Hann
vaknaði við vondan draum.
Rúmfötin stóðu í björtu báli.
Hann greip það, sem hendi
var næst til þess að slökkva
eldinn, en ekki tók þá betra
við, því að það, sem hendi
var næst, var bráðeldfimur
spíritus. Hann brenndist mjög
illa, og töldu víst margir, að
dagar hans sem hljómsveitar-
stjóra vsaru taldir. En sem
betur fór, beit ekkert á hann
frekar en endranær og við
erum í dag mörgum hljómplöt
um rí’kari fyrir bragðið.
Fræg er sú saga, að hann
hafi eitt sinn á hljómsveitar-
æfingu rifið fiðluna úr hönd-
um eins hljóðfæraleikarans
og brotið hana mélinu smærra
á höfði eigandans. Eitt sinn
vantaði fyrsta trompetleikara,
þegar æfingin skyldi hefjast.
Klemperer varð hinm æfasti
og neitaði að hefja æfinguna
fyrr en hann væri maettur.
Leið svo og beið þar til loks,
að trompetleikarinn mætti.
Gat þá æfingin hafizt og verk
ið, sem fyrst átti að æfa, var
„Lítið næturljóð" eftir Moz-
art. Þess má geta, ef einhver
skyldi ekki vita það, að það
verk er fyrir strengjasveit og
koma blásarar þar hvergi
nærri. En nú er sennilega
komið nóg í bili af sögum af
Klemperer og langi einhvern
að vita ártöl og því um líkt
varðandi hann, er auðvelt að
fletta þeim upp í músíkorða-
bókum.
En snúum okkur frekar að
Mattheusar Passíunni. Það
þarf vart að taka það fram,
að verkið er í algerum sér-
flokki, og ég hefði gaman af
að hitta þann, sem getur hlust
að á það ósnortinn. Klemperer
notar yfirleitt hæg tempi, en
mér finnst ég ekki verða var
við hinn steinrunna hrika-
leik, sem annars einikennir
túlkanir hans alltof oft. Sum
um hefur fundizt túlkun Klem
perers um of í 19. aldar stíl.
Má vel vera, en þurr er hún
a.m.k. ekki. Verkið er dregið
upp í stórum massívum drátt
um í dökkum litum. Einsöng
vararnir eru frábærir. Eg
mundi fyrstan vilja telja Pet
er Pears, sem syngur hlutverk
GuðspjalLamannsins. Rödd
hans er nokikuð sérkennileg,
en hann syngur hlutverk sitt
af slíku innsæi og „músika-
litet“, að með eindæmum má
teljast. Minnist ég ekki að
hafa áður heyrt þessu hlut-
verki gerð þvílík skil. Fisch-
ér-Dieskau syngur hlutverk
Jesú. Þarf ekki að taka fram
á hvern hátt það er gert, því
að hver þekkir ekki Dieskau?
Elisabeth Schwarzkopf syng-
ur að vanda fagurlega og
meira blátt áfram og án til-
gerðar en oft áður. Ohrista
Otto, Christa Lydwig, Fritz
Wunderlich, Dietrich Fischer-
Dieskau, Karl Kohn o.fl., á-
samt St. Hedwigs dómkirkju
kórnum í Berlín og Sinfóníu-
hljómsveit sömu borgar. For-
ster stjórnar verkinu mjög
traustum tökum allt frá byrj-
un til enda og slakar hvergi á
Túlkun hans er hrein og bein
og einlæg. Mér finnst það eiga
vel við hér, þar sem verk
þetta er næsta dramatískt og
sterkt með miklu hraðari at-
burðarás en áðurnefnd Matt-
heusar Passía. Af einsöngvur
um vil ég sérstaklega geta
Fritz Wunderlich, sem fer með
Otto Klemperer
Ludwig fer með alto hlutverk
ið af dæmafárri snilld. Hún
fær reyndar hvað fegurstar
aríur í sinn hlut, ef annars er
hægt að telja eitt betra en
annað í þessu göfuga verki.
Aðrir einsöngvarar leysa sín
hlutverk á næsta óaðfinnan-
legan hátt, en þeir eru: Nicol-
ai Gedda, Walter Berry, Otak
ar Kraus o.fl. Mjög hefur ver
ið vandað til þessarar upp-
töku hvað hljóðritun varðar
ekki síður en allt nnað. Ster
eo upptakan er mjög svo
smekklega gerð og hugvitsam
lega. Bach notar tvo kóra og
tvær hljómsveitir, sem ýmist
flytja verkið ein sér eða bæði
saman. Þetta fyrirkomulag
hefur verið notað út í æsar
með áhrifamiklum árangri.
Hljóðritun að mínum dómi
fyrsta flokks. Frágangur allur
er hinn fegursti, þar sem verk
ið er fáanlegt í glæsilegu al-
búmi ásamt bók er fylgir með.
í henni eru m.a. nokkur lit-
prentuð málverk. Ef ég ætti
ekki þessa upptöku, er þetta
sú hljóðritun af þeim nýlegri,
sem ég mundi óska mér í jóla-
gjöf. Númer er: 33CXS1799,
33CX1800-3 (m), SAXS 2446,
SAX 2447-50 (s).
Annað verk eftir Bach, sem
ég vil mjög mæla með, er Jó-
hannesar Passían gefin út af
ELECTROLA undir stjórn
Karl Forster. Flytjendur eru
Elisabeth Griimmer, Lisa
hlutverk Guðspjallamannsins.
Wunderlitíh hefur mjög fagra
rödd ,sem hann beitir af mik
illi kunnáttu og smekkvísi.
Ekki munu alltof margir kann
ast við hann, en hann syng-
ur einnig í „Hollendingnum
fljúgandi" eftir Wagner, sem
His Master Vocie gaf út fyrir
nokkru. Hljóðritun er mjög
góð, kórinn kannske nokkuð
sterkur, sömuleiðis einsöngv-
arar samanborið við hljóm-
sveit. Það eru samt hreinir
smámunir. Númer er E 80668-
70 (m), STE 80668-70 (S).
Hans Riohter-Haaser er
nafn, sem er tiltölulega ný-
komið fram á sjónarsviðið í
„plötuheiminum". Einkum
eru það upptökur hans á són
ötum og píanókonsertum
Beethovens, sem vakið hafa
athygli. Flutningur hans á 4.
píanókonsert Beethovens þyk-
ir sér í lagi góður. En eftir
að hafa heyrt hina nýju út-
gáfu Deutsohe Grammopbon
á píanókonsertunum í heild,
flutta af Wilhelm Kempf og
Philharmóníuhljómsveit Berl
ínar undir stjórn Ferdinand
Leitner mundi ég alveg hik-
laust ráðleggja þeim, sem töik
hafa á ,að reyna fremur að
tryggja sér þá upptöku. Hún
er fáanleg í albúmi með öll-
um konsertunum í heild, en
einnig er hægt að fá einstaka
konserta sér.
ikl
Eftir hinar glæsilegu Beet-
hoven upptökur með Richter-
Haaser, olli það vægast sagt
nokkrum vonbrigðum, er út
kom í sumar plata með tveim
píanókonsertum Mozarts (K.
453 og K. 537). Flutningur
Richter-Haaser á þessum
tveimur verkum verður að
teljast nokkuð misheppnaður
sundurskorinn og ópersónu-
legur. Hljómsveitin er þung í
vöfum, sem er næsta óhag-
stætt í Mozart, undir stjórn
Kertesz (Philharmonia í Lond
on). Hljóðritun er svo sem
sæmileg. Númer: 33 CX 1780
(m), SAX 2426 (s).
Sðar mun ég sennilega
fjalla um nýútkomnar upp-
tökur á fjórum píanókonsert
um Mozarts, leiknum af Geza
Anda. Þar fer saman að mín-
um dómi fyrsta flokks leikur
og upptaka. Þar á meðal er
hinn dásamlegi konsert í G-
dúr K. 453, sem áður var get-
ið, er minnzt var á Ritíhter-
Haaser.
Það er leitt til þess að vita,
að ekki skuli lengur vera
hægt að flytja til landsins upp
tökur gerðar af MERCURY,
því að þeir gefa út margar
merkar plötur og í upptöku-
tækni standast fáir þeim
snúning, Þeir eru tiltölulega
nýlega farnir að gefa út plöt-
ur ,þar sem hljóðritun er gerð
á nýja gerð segulbands, sem
er bæði breiðara og þykkara
en áður hefur tíðkazt. Þeir
kalla þetta „magnetic film“,
og hef ég rekið mig á, að sum-
ir halda, að hér sé um að
ræða kvikmyndafilmu, en það
er misskilningur. Þeð þesari
nýju tæikni er hægt að fá mun
betri tóngáeði og minna plötu
suð. Ein nýjasta platan frá
Mercury, þar sem þessari
tækni er beitt er með köflum
úr tveim óperum eftir Alban
Berg, þ.e. „Wozzek" og
„Lulu“. Sinfóníuhljómsveit
Lundúna leikur undir stjórn
Antal Dorati. Dorati pressar
allt, sem hægt er úr þessari
tónlist, dálítið rómantískur og
faljóðritun er ofboðslega mögn
uð. Mæli með þessu fyrir að-
dáendur Bergs og þá, sem
langar að kynnast honum.
Númer: MMA 11167 (m),
AMS 16117 (s).
Eg vil geta þess hér um
leið, að nú í þessum mánuði
gaf Mercury út plötu (sama
tækni) með Píanókonsert no.
3 eftir Prokofief og Píanókon-
ert no. 1 eftir Rachmaninoff.
Upptakan er gerð í Moskvu
nú í sumar. Byron Janis leik-
ur á píanó með undirleik Phil
faarmoníuhljómsveitarinnar í
Moskvu, Kyril Kondrashin
stjórnar. Eg hefi enn ekki
heyrt þessa upptöku, en hún
fær góða dóma. Númer MMA
11180 (m), AMS 16130 (s).
His Masters Voice gaf út
nú í desember Jólaóratórío
Bachs, sem reyndar er ekk-
ert annað en 6 kantötur tengd
ar saman. Eg hefi ekki heyrt
þessa upptöku, en ef marka
skal dóma, er vissara að fara
með allri gát í sambandi við
þessa útgáfu, þar sem margt
er gagnrýnt, einkum hljóm-
sveitarstjórinn Kurt Thomas.
Þar að aiuki syngur Josef
Traxel hlutverk Guðspjalla-
mannsins. Það lízt mér ekk-
ert alltof vel á, þar sem Trax
el er fremur klemmdur og
þvingaður, þegar hann er kom
inn upp fyrir vissa tónfaæð.
Ballettunnendur mega vel
við una þessa dagana, þar
sem His Masters Voice var
rétt í þessu að senda frá sér
þrjá balletta eftir Tchaikov-
sky. Að vísu er um úrdrætti
að ræða, þar eð ballettunum
eru helgaðar ein plata hverj-
um um sig. Hér er um að ræða
Svanavatnið, Hnetubrjótinn
og Þyrnirósu. Tohaikovsky
verður fyrir töluverðu aðkasti
úr ýmsum áttum enda átti
hann alltaf í erfiðleikum með
sinfóniskt form, en í ballett-
unum er hann sennilega hvað
mest í essinu sínu, þar sem
form þeirra hentaði honum
einkar vel. Samanborið við
sinfóníurnar eru þeir samsett
ir af ótal smástyk’kjum, oft
án samtengingar, en samteng
ingarnar í sinfóníunum ollu
Tohaikovsky hvað mestum
vandræðum, enda sagði hann
sjálfur, að alltaf mætti heyra
(eða sjá) saumana. En ball-
ettar Tohaikovskys eru mjög
heillandi einkum, ef þeir eru
fluttir 1 heild, en þá tekur
hver ballett frá tveimur upp
í fjórar plötur. Þessi útgáfa
er gefin út í mjög fallegu al-
búmi með mörgum myndum
og lesmáli. Efrem Kurtz
stjórnar, Philfaarmóníahljsv. i
London, Yehudi Menuhin leik
ur einleikshlutverkið á fiðlu.
Kurtz er gamalreyndur ball-
etthljómsveitarstjóri og tel ég
óhætt að mæla með þessari
upptöku. Kannske er flutn-
ingurinn á Þyrnirósu beztur
(og tónlistin fallegust?).
Númer eru RLS 670 (m), SLS
765 (s). Þess má að lokum
geta að þessar plötur komu
upphafléga á markað í áföng
um árin 1958—’60. Hljóðrit-
un er noikkuð misjöfn.
Fyrst ég á annað borð er
farinn að fjalla um ballett
tónlist, vil ég geta þess sér-
staklega, að enn er fáanleg
hér MERCURY upptakan á
Eldfuglinum eftir Stravinsky
þar sem Antal Dorati stjórn-
ar Sinfóníuhljsv. í London.
Um þá upptöku vil ég segja
þetta. Verkið er flutt í heild
en ekki bútað niður eins og
alltof algengt er og er það
mikill kostur. Stjórn Dorati á
verkinu einkennist af mikilli
nákvæmni og spennu. Dregur
hann vel fram töfra og ljóð
ræna eiginleika ballettsins.
Ef þið, sem þetta lesið eigið
stór og fullkomin flutnings-
tæki, og langar að sýna kunn
ingj'um ykkar hvað þau geta,
þá getið þið varla valið plötu
sem sannar ágæti þeirra bet-
ur en þessi. Hljóðritim er
farikaleg og fögur. Númer eru
MMA 11089 (m)„ AMS 16038
(s)
Jólahazarínn
Álfabrekku við Suðurlandsbrauf
býður yður leikföng, barnafatnað, matar- og kaffi-
stell, staka bolla og glös. Auk þess ýmsar aðrar
gjafavörur á tækifærisverði.
Jólabazarinn
Þar sem verzlunin Álfabrekka var áður
við Suðurlandsbraut.