Morgunblaðið - 21.12.1962, Síða 16

19
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 21. des. 1962
Skiptar skoðanir um ráð-
herraábyrgðarlöj
Ný verzlun
Gunnar Ásgeirsson hf., Suðurlandsbraut 16, hefur opnað nýja
verzlun í húsakynnum sínum fyrir Husqvarna-framleiðslu. —
Vefzlunin er mjög smekkleg og lítur frekar út sem sýning, þar
sem engum vörum er rað'að í hillur nema til sýnis. — Á einum
veggnum má sjá sögu Husqvarna saumavéla frá því árið 1872,
að verksmiðjan byrjaði framleiðslu á saumavélum og er fróð-
legt að sjá þróunina. — Þarna eru til sölu flestar Husqvama-
vörur, eins og saumavélar, eldavélar og eldavélasett, strokjám,
vöflujárn, rafmagns-steikarpönnur og fleira.
Prestshosningor og
pólitfk eru sitthvnð
Á FUNDI efri deildar á fimmtu-
dag urðu nokkrar umræður um
frumvarp til Iaga um landsdóm
og ráðherraábyrgðir.
Ákvæði i stjórnarskránni.
Ólafur Jóhannesson (F) hafði
orð fyrir allsherjarnefnd. Kvað
hann nefnddna hafa orðið sam-
mála um, að mæla með sam-
þykki frumvarpsins um lands
dóm, þó með nokkrum breyting
um. Þar á meðal voru ákvæðd
um, að sérstakar reglur skuli sett
ar um varadómara í landsdómi
o-g að varaforseti Hæstaréttar sé
jafnframt varaforseti landsdóms.
Þá kvað hann nefndina hafa
klofnað um ráðherraábyrgðar-
lögin. Kvað hann það að vísu
vera álitamál, hvort setja skuli
sérstök ráðherraábyrgðarlög. En
um það séu skýr ákvæði í stjórn
arskránni, svo að þar verði engu
um þokað með þesu frumvarpi.
Taldi hann því að samþykkja
bæri frumvarpið.
Óttast misbeitingu.
Alfreð Gíslason (K) taldi, að
það væri ekki þar með sagt,
þótt ákvæði væru um það í
stj órnarskránni, að heppilegast
væri að setja lög um ráðherra-
ábyrgðir. Sín skoðun væri, að
bezt væri, að engin slík lög væru
til og þar næst, að þeim yrði
ekki beitt, enda hefði það ekki
verið gert í 60 ár. Kvaðst hann
óttast það, ef Alþingi færi að
fjalla um þessa lagasetningu og
gera hana nýrri og nýtízkulegri,
að þá yrði meiri hætta á, að
henni yrði beitt og það gæti
hæglega leitt til misbeitingar,
ef flokkadrættir yrðu miklir í
landinu. Lagði hann þvi til, að
frumvarpinu yrði vísað til ríkis
stjómarinnar til frekari endur-
skoðunar.
Fylling í hegningarlögin.
Ólafur Jóhannesson kvað það
sjálfsagt, að betrumbæta mætti
frumvarpið með enn rækilegri
athugun. En það vekti ekki fyrir
þingmanninum, heldur telur
hann, að ekki eigi að hvika frá
núg. lögum. Það er sjálfsagt svo,
að mjög geta verið skiptar skoð-
anir um þörf sérstakra ráðherra
ábyrgðarlaga, þar sem þeir að
sjálfsögðu yrðu ábyrgir fyrir al-
mennum hegningarlögum, ef þau
yrðu felld úr gildi, eins og aðrir
embættismenn. Þó taidi hann
heppilegra, að sérstök ráðherra-
ábyrgðarlög yrðu í gildi, þar sem
ráðherrar óneitanlega hafa svo
mikla sérstöðu meðal embættis-
manna, að nánast er um fyllingu
í hin almennu hegningarlög að
ræða. Hins vegar skildist sér, að
AG óttaðist ekki svo mjög efnis
reglur ráðherraóbyrgðarlaganna
heldur hitt, að saksóknarréttur-
inn er í höndnm Alþingis og að
Alþingi kunni að misbeita þeim
rétti. Hins vegar byggist sá rétt
ur á stjórnarskránni og honum
yrði því ekki haggað með þessu
frumvarpi. En reynslan sýndi, að
ekki væri mikil ástæða til að
óttast misbeitingu Alþingis og
þesis yrði að gæta, að síðustu er
það Landsdóms að dæma og
kvaðst alþingismaðurinn ekki á
stæðu til að óttast misbeitingu
hans.
Þingsábyrgðin mundi nægja.
Bjarni Benediktsson dómsmála
ráðherra kvaðst ekki ætla, að
hér væri íjallað um ýkja raun-
hæft efni, en tók undir með AG,
að hann taldi ekki heppilegt, að
sá háttur verði upp tekinn, að
Alþingi fari að höfða mái á hend
ur ráðherra fyrir embættisglöp.
f langflestum tilfellum og þeim
seih við getum séð fyrir, taldi
hann, að þingsábyrgðin mundi
nægja. Þó taldi hann, að þessi
löggjöf væri til bóta. í raun og
veru hefði andstaða AG beinzt
að þröngu matsatriði og ÓJ
benti á, að málshöfðunarréttur
Alþingis er staðfestur í stjórnar-
skránni. Segja mætti, að að
óbreyttri löggjöf sé málshöfð-
unarrétturinn óframkvæmanleg-
ur, en það er ekki vegna ófull-
komleika ráðherraábyrgðarlag-
laganna, heldur vegna ófullkom
leika landsdómslaganna. Þannig
að ef AG hefði viljað draga úr
líkum fyrir því, að Alþ. noti sinn
málshöfðunarrétt þá hefði hann
átt að snúast móti frumvarpinu
um landsdóm, þar sem ekki er
hægt að skipa landsdóm að rétt-
um lögum samkvæmt núg. lög-
gjöf.
Fuilvissaði ráðherrann síðan
AG um, að einmitt út frá hans
eigin rökfræðslu væri þessi lög-
gjöf um ráðherra-ábyrgðir til
bóta, en óskaði þess jafnframt
ásamt AG. að til hennar þyrfti
aldrei að grípa og taldi hann, að
ísl. þingræði yrði illa komið,
ef menn færu að elta fyrrv. ráð
herra með málsóknum. En með-
an stjórnarskrárákvæðin eru í
gildi, sé nauðsynlegt, að löggjöf
in sé framkvæmanleg. Sök sér
væri, ef alþingismenn létu lögin
um ráðherraábyrgðir og þá
einnig um londsdóminn eiga sig '
og sýndu þannig, að þeir teldu
stjórnarskrárákvæðin úrelt. Það
er alveg sjónarmið fyrir sig og
vissulega væri það mikilsverð
stjórnarskipuleg ákvörðun, ef A1
þingi legði þessi frumvörp bæði
til hliðar einmitt með slíkri yfir-
lýsingu, ekki um, að það ætti að
athuga málið frekar, heldur að
það væri talið, að hér væri um
úreltan bókstaf að ræða og þing-
ræðisákvæðin nægðu. „Það er
atriði, sem ég fyrir mitt leyti er
alveg til viðræðu um, ef það
hefur byr,“ sagði ráðherrann, „en
Alþingi var búið einum rómi
fyrir tveim árum að skora á rík-
isstjórnina að endurskoða iands
dómslögin."
Það er því alveg ný stefna, ef
menn vildu nú að betur athug-
uðu máli láta allt sitja við það
sama, en þá yrði að ræða málið
á þeim grundvelli og gera sér
grein fyrir, hvort þingmenn eru
á þeirri meginskoðun eða ekki.
Alfreð Gíslason (K) þakkaði
ráðherra þessar ábendingar og
beindi því til allsherjamefndar,
að hún skoðaði málið frekar
milli umræðnanna.
Voru frumvörpin bæði sam-
þykkt og vísað til 3. umræðu.
f GÆRKVÖLDI féll ég inn i að
hlusta á erindi í útvarpinu, þar
sem minnzt var á prestskosning-
ar, sem nú eru dagsins mál og
reyndar þingmál. Hver svo, sem
talaði, þá fórust honum orð eitt-
hvað á þessa leið, að þeir, sem
vildu afnám prestskosninga,
hyggðust með því auka kirkju-
rækni og safnaðarlíf þeirra er
hvorugt aðlhyllast. En jafnvel
sumir hverjir beita sér mjög af
áhuga þegar til þess kemur
hverju sinni að kjósa prest. Til-
gátan er sennilega sett fram sem
vísvitandi fjarstæða. Ennfremur
lét ræðumaður í það skína, að
sóknarnefndir tækju með sömu
ánægju við sóknargjöldum frá
þeim, er engri kirkjusókn né
safnaðarstarfi vildu sinna, sem
frá hinum öðrum. Biðst ég af-
sökunar, ef ég hefi ekki náð réttri
meiningu ræðumanns.
Þar sem ég, er þetta rita, þyk-
ist persónulega kunnugur þess-
um málum öllum í framkvæmd,
leyfi ég mér að taka fram (eins
og ég líka drap á í útvarpserindi
fyrir nokkrum dögum) að andúð
sú á prestskosningum, sem fram
er komin og virðist vaxandi, staf-
ar af því, að aðdragandi og und-
irbúningur kosninganna verkar
oft mannskemmandi. T.d. sakir
þess að pólitískir áróðursmenn
eða aðgangsharðir fylgismenn
(annars áhugalausir um kirkju-
mál) hafa þeytt upp moldryki
og valdið truflunum meðal kjos-
enda, svo að jafnvel staðlausar
áróðurssögur um einn og annan
umsækjanda hafa komizt í gang.
Auk þess getur slíkt síðar aukið
bæði presti og söfnuði erfiðleika
til samstarfs og góðra áhrifa í
safnaðarlífi og sambúð allri, til
tjóns fyrir báða aðila.
Þá er vissulega betra að vera
laus við það fyrirkomulag, er til
slíks getur dregið. Þetta mun
vera ein aðalástæðan fyrir and-
úðinni og óskum um breytingu.
Enda er prestum íslenzku þjóð-
kirkjunnar eigi síður en öðrum
embættismönnum íslenzka ríkis-
ins réttmætt að njóta verðleika
í starfi sínu við umsóknir. En
sá háttur, sem nú er á hindrar
það oftsinnis.
Um hitt atriðið, sem framar
er getið, og sem reyndar er þessu
óviðkomandi, að stjóm kirkju-
safnaða muni taka eins fúslega
á móti sóknargjöldum frá þeim
safnaðarmönnum, er enga holl-
ustu né áhuga sýna safaðarmál-
um, sem frá öðrum, skal lítið
sagt. Um hinn innri fúsleika er
manni vant að dæma. Persónu-
lega þekki ég slíka innheimtu
næsta vel. Eða hvers vegna
skyldu slíkir eigi krafðir gjalda
sem aðrir? Kirkjan er byggð og
kostuð og kirkjustarfið rekið allt
að einu fyrir þá sem aðra, hvort
svo sem þeir nota sér rétt sinn
eður ei. Og þótt einhverjir svo
aldrei stígi fæti inn fyrir kirkju-
dyr, þá eru þeir þó fluttir þar
inn, er þeir snúa tánum upp. Er
slíkt af öllum talið hið eina sjálf-
sagða.
Þessu skal því hér til svarað
eins og slíkum mönnum er sjálf-
um svarað, er sýna greiðslu-
tregðu: Kirkja Kiists heldur eng
um nauðugum. — Farið í friði.
Hafið framtak í ykkur til að
segja ykkur úr lögum við kirkj-
una. Eða gangið inn í sérsöfn-
uði. Gerið svo vel! En þangað
til skuluð þið að íslenzkum lög-
um greiða sömu upphæð sem
aðrir safnaðarmenn. Og sóknar-
nefnd ber að innheimta og hún
skal gjöra það. Og alit að einu
eftir úrsögn úr kirkjufélaginu, ef
hún kemst í verk. Þá aðeins 1
aðra átt — tií Háskólans — og
það sömu upphæð. Þetta hefir
hrifið og verður að hrífa, hvað
sem fúsleika líður hjá krefjanda
eða greiðanda. Annars kemst
allt í öngþveiti og auðvirðileik.
Slíkir geta gert annað þarfara
og gróðurvænlegra heldur en að
gefa „langt nef“ kirkjuþjóni fyr-
ir tómiæti eða gunguhátt við að
framfylgja íslenzkum lögum.
14. des. 1962
Jón Þ. Björnsson
frá Veðramóti.
PARIÐ
Kr. 80,oo

'tðr

Nýkomið í miklu úrvali frá
YARDLEY Ltd. London
SNYRTIVÖRUR
og
GJAFAKASSAR
fyrir dömur og herra.
Austurstræti 16. — Sími 1-98-66.