Morgunblaðið - 03.04.1963, Blaðsíða 8

8
MORCVVniABtB
Miðvikudagur 3. apríl 1963
Verið að koma
um ríkisábyrgðir
Á FUNDI neðri deildar Alþingis'
í gær héldu enn áfram umræður
um frumvarp ríkisstjórnarinnar |
um 50 millj. kr. lánsheimild til
handa ríkisábyrgðarsjóði til að
standa undir áföllnum ríkis-
ábyrgðum. Við umræðurnar ítrek
aði Gunnar Thoroddsen fjármála-
ráðherra enn, að samkvæmt öll-
um venjum bæri ekki og ætti
ekki að greiða áætlaða upphæð
á fjárlögum, nema þess væri
þörf, og nefndi m.a. dæmi þess,
að sá háttur hefði verið á hafð-
ur í tið vinstri stjórnarinnar.
Halldór E. Sigurðsson (F) end-
urtók það í gær, sem hann hafði
sagt á dögunum, að ríkissjóður
hefði átt að greiða þær 38 millj.,
sem á fjárlögum ársins 1961 voru
ætlaðar til að standa undir áfölln
um ríkisábyrgðum, þar sem nú
þyrfti að leita 50 millj. kr. láns-
heimildar til handa sjóðnum. En
með því væri verið að láta úti-
búið taka lán til þess að ríkis-
sjóður stæði' betur á pappírnum.
ÞESS ÞURFTI EKKI MEÐ.
Gunnar Thoroddsen fjármála-
ráðherra sagði m.a., að raunar
væri furðulegt, að standa þyrfti
í deilum um svo einfaldan hlut.
Hinar umræddu 38 millj. á fjár-
lögum ársins 1961 voru áætlunar-
liður, en það væri svo um þá,
að vitanlega verða þeir greidd-
ir, ef á þarf að halda en annars
ekki. Stundum þarf að greiða
meira, en gert er ráð fyrir, stund
um minna og stundum alls ekk-
ert. Það er svo algild regla, að
menn hefðu ekki trúað, að um
það þyrfti að hafa mörg orð.
Ef menn vantar fordæmi, má
benda á, að á fjárlögum ársins
1958 voru 40 millj. kr. ætlaðar
til að standa undir dýrtíðarráð-
stöfunum, en þá var Eysteinn
Jónsson fjármálaráðherra. Það
ár voru bjarg-
ráðasjóðslögin
sett og í þeim
var m.a. aflað
tekna til að
standa undir dýr
tíðarráðstöfun-
um, svo að nið-
urstaðan varð
sú, að þessar 40
millj. voru ekki
greiddar. Var
EJ þá kannski að svíkjast um
með því að inna þær ekki af
hendi? Nei, svo var alls ekki.
Það var rétt að farið'. Teknanna
hafði verið aflað með sérstökum
lögum og því þurfti áætlunar-
upphæðarinnar ekki með.
STUÐNINGUR VIÐ UPP-
BYGGINGUNA.
Þá minnti ráðherra á, að EJ
hefði lýst því yfir, að í hans tíð
hefðu ríkisátorygðir oft verið
veittar, þótt augljóst hefði verið,
að ekki yrði staðið í skilum. Nú-
verandi ríkisstjórn er að sjálf-
sögðu á þeirri skoðun, að nauð-
synlegt sé að styðja uppbygging
una í landinu, bæði sveitarfé-
laga og einstaklinga, með rik-
isábyrgðum, enda hafa marg-
ar ábyrgðir verið veittar í tíð
núverandi ríkisstjórnar, ekk-i sízt
til framkvæmda í hinni strjálu
byggð. En hins vegar teljum við,
sagði ráðherrann, að kanna eigi
möguleikana til að standa í skil-
um. Ef þeir eru litlir sem engir,
verður að koma grundvellinum
á með beinum styrkjum. En að
blekkja sjálfan sig og aðra, þótt
augljóst sé, að ekki verði staðið
í skilum, er siðspillandi í fjár-
málum og verður að uppræta.
ÞORLÁKSHÖFN STENDUR
EKKI í SKILUM.
Eysteinn Jónsson (F) sagði
Hámark klutafjár
Iðnaðarbankans
óákveðið
A FUNDI neðri deildar Alþingis
í gær gerði Bjami Benediktsson,
iðanðarmálaráðherra, grein fyr-
ir frumvarpi ríkisstjórnarinnar
um breytingu á lögum um stofn-
un og rekstur Iðnaðarbankans,
en það felur m.a. í sér, að lög-
mætur hluthafafundur geti á-
kveðið að auka hlutaféð, en svo
er nú um Verzlunarbankann og
Samvinnubankann.
Hámark hlutaf jár
fellt úr lögum
Eins og fyrr segir gerði iðn-
aðarmálaráðherra, Bjarni Bene-
diktsson, grein fyrir frumvarp-
inu. En samkv.
lögum um stofn-
un og rekstur
Iðnaðarbanka ís
lands h.f. 1961
var* hámark
hlutafjár ákveð-
ið 6Vz millj. og
var þáð ákvæði
óbreytt, þar til á
síðasta ári. Að-
alfundur Iðnaðarbankans 1961
samþykkti einróma óskir um, að
hlutafjárhámarkið yrði hækkað
og var svo gert með lögum sl.
ár og markið ákveðið 10 millj.
kr. —
Á aðalfundi bankans 2. júní
1962 var samþykkt að neyta heim
ildar hinna nýju laga og jafn-
framt samþykkt tillaga þess efn-
is, að skora á iðnaðarmálaráð-
herra að beita sér fyrir, að á-
kvæðið um hámark hlutafjár
yrði fellt niður úr lögunum og
lögmætum hluthafafundi heimil-
að að ákveða aukningu hlutafjár,
eftir því sem ástæður þættu til.
í ljós hefur komið, er sá hluti
hlutafjáraukningarinnar, sem for
kaupsrétthafar ekki neyttu rétt-
ar síns til -að kaupa, var boð-
inn út innan samtaka iðnaðar-
ins, að eftirspurn var meiri en
unnt var að fullnægja, miðað við
núgildandi hámarksákvæði hluta
fjár. Forráðamenn Iðnaðarbank-
ans teija með réttu, að bankan-
um sé styrkur í, að sem flestir í
iðnaðarstétt séu .hluthafar og
hafa eindregið áréttað samþykkt
síðasta aðalfundar hlutafélagsins
um afnám hámarksins. Má geta
þess, að samkvæmt lögum um
Verzlunarbanka íslands h.f. og
Samvinnubanka Islands h.f. er
aðeins sett ákvæði um lágmark
hlutafjár, en hámarkinu geta
hlutafélögin sjálf ráðið eftir al-
mennum reglum.
Ríkissjöður hefur frá upphafi
ráðið kjöri tveggja stjórnar-
manna og er talið eðlilegt, að
sömu hlutföll haldist áfram inn-
an stjórnar bankans, og því ligg-
ur beinast við að kveða fortaks-
laust á um það. Þá þykir og rétt,
þar sem Iðnaðarbankinn er
einkabanki, þótt ríkissjóður eigi
þar hlut að, að heimila banka-
ráði að ákveða tölu bankastjóra,
eftir því sem bankaráð telur
henta starfseminni sem bezt
hverju sinni.
á reglu
m.a. að GTh hefði séð fram á
það 1961, að ekki mundi takast
að ná greiðslujöfnuði og þess
vegna hefði hann tekið upp á að
kalla gegnistöpin ríkisábyrgðar
sjóð. Þá neitaði EJ því, að svipað
hefði verið ástatt um bjargráða-
sjóðinn 1958 og ríkisábyrgðarsjóð
inn 1961, þar sem þeim sjóði hefði
verið fenginn sérstakur tekju-
stofn og aldrei hefði verið mein-
ingin að sýna ranga mynd af
ríkisreikningnum, þótt 40 millj.
sem áætlaðar voru á fjárlögum,
hafi ekki verið greiddar.
GTh hefði sagt, að það mætti
teljast til stórtíðinda, að heyra
fyrrverandi fjármálaráðherra
lýsa því yfir, að veita ætti ríkis-
ábyrgðir, ' þótt fyrirsjáanlegt
væri, að ekki yrði staðið í skil-
um. Kvaðst EJ oft hafa lýst því
yfir, sérstaklega til bæjar- og
sveitarfélaga, að veita ætti þeim
rikisábyrgðir, þótt fyrirsjáanlegt
væri í mýmörgum tilfellum, að
ekki yrði staðið í skilum.
Spurði hann, hvort svo ætti
að skilja orð GTh, að óeðlilegt
hefði verið að veita rikisábyrgð
ir til Þorlákshafnar, þótt fyrir-
sjáanlegt sé, að óhugsandi sé, að
hún standi í skilum fyrstu árin.
Gunnar Thoroddsen fjármála-
ráðherra veik m.a. að þvf, að það
væri alrangt hjá EJ, að ástæðan
til að 38 millj. voru ekki greidd-
ar 1961 hefði verið til þess að
punta upp á rlkisreikninginn,
til þess að láta ríkíssjóð skila
greiðsluafgangi. Mismunandi að
ferðir eru notaðar til að reikna
út greiðsluafgang. Ein aðferð er
notuð af ríkisbókhaldinu en önn
ur af Seðlabankanum og ýmsum
alþjóðlegum fjármálastofnunum.
Þannig nam greiðsluafgangurinn
1961 57 millj. kr., ef aðferð ríkis-
bókhaldsins var notuð, en 72,4
millj. kr., ef aðferð Seðiabank-
ans og alþjóðlegra fjármálastofn
ana var notuð. Þótt hinar marg-
umtöluðu 38 millj. yrðu því
dregnar frá, yrði því greiðslu af-
gangur samt sem áður, hvor að-
ferðin sem notuð væri. Sú full-
yrðing er því út í hött, að ástæð-
an til þessa hafi verið sú aðsýna
greiðsluafgang.
Enda var það svo, að þegar
EJ var bent á, að 38 millj. væru
sambærilegar við 40 millj. 1958,
átti hann engin önnur rök, en
að það væri synd að ætla, að
hann hefði viljað gabba með því.
Allir vita þó, að um sambærileg
tilfelli var að ræða. Kvaðst ráð-
herra ekki hafa deilt á hann
fyrir þetta, þar sem hann hefði
talið þá ráðstöfun réttmæta, að
ríkissjóður innti 40 millj. ekki
af hendi, þar sem Alþingi ákvað
síðar að aðrir tekjustofnar skyldu
standa undir þeim útgjöldum,
sem umræddum 40 millj. var
ætlað að standa undir á fjár-
lögum.
VIÐKVÆMNI EJ SKILJANLEG.
Hins vegar kvað ráðherrann
viðkvæmni EJ út af greiðsluaf-
ganginum skiljanlega. Að vísu
hefði það verið svo, að engin
almenn regla var um útreikn-
ing greiðsluafgangs í fjármála-
ráðherratíð hans. En ef afkoma
ríkissjóðs þau ár, sem hann var
samfleytt fjármálaráðherra, 1950
til 1958, er reiknuð eftir aðferð
Seðlabankans og hinna ýmsu al-
þjóðlegu fjármálastofnana kem-
ur í ljós, að greiðslu-halli var
fimm ár, en fjögur greiðsluaf-
gangur. Var það m.a. svo um
vinstri stjórnina, að greiðsluhalli
varð, eftir hvaða aðferð sem
notuð er, hið eina heila ár, sem
hún sat. En hins vegar hefur
verið greiðsluafgangur öll árin
síðan, bæði 1959, 1960, 1961 og
1962.
Miklar ríkisábyrgðir voru
veittar til Þorlákshafnar. En
hvernig er búið um hnútana nú?
M.a. svo, að þegar fjárlög 1963
voru samþykkt, var athugað
hve mikið fé þyyfti til vaxta og
afbongunar á lánúm og voru
fjárveitingar Aliþingis miðaðar
við það, að staðið yrði'í skilum.
Má og að sjálfsögðu hafa marg-
an hátt á til þess, að líkur séu
til að staðið 'sé í skilum. Bæði
með beinum styrkjum og einnig
með lánum, sem eru afborgunar-
laus fyrstu árin.
Lífeyrissjóöur ríkisstarfsmanna
viöbótarsjóður almannatrygginga
Á FUNDI efri deildar Alþingis
í gær gerði Gunnar Thoroddsen
f jármálaráðhcrra grein fyrir
frumvarpi rikisstjórnarinnar um
lífeyrissjóð starfsmanna ríkisins,
en það felur m.a. í sér þær breyt
ingar, að sjóðfélagar fái fullan
rétt hjá almannatryggingunum
og sjóðurinn verði viðbótarsjóð-
ur við þær og að fella niður 10
ára viðmiðunarregluna í ákvörð-
un ellilífeyris en miða í þess stað
við þau laun, sem fylgja því
starfi, sem sjóðfélagi gegndi
siðast.
Ástæður endurskoðunarinnar
Gunnar Thoroddsen fjármála-
ráðherra gat þess í upphafi máls
síns, að á árinu 1961 hefði verið
ákveðið að hefja enduxskoðun á
lögum um lífeyrissjóð starfs-
manna ríkisins og var sú end-
urskoðun falin stjórn sjóðsins, en
hana skipa Hákon Guðmundsson
hæstaréttarritari, Guðm. Guð-
mundsson tryggingafræðingur
og Sigtryggur Klemenzson ráðu-
neytisstjóri. Ýmsar ástæður lágu
til þess, að rétt þótti að slík end-
urskoðun færi fram.
Er þess fyrst að geta, að meg-
inefni löggjafarinnar var orðið
18 ára gamalt, þegar endurskoð-
unin fór fram, þótt nokkrar
breytingar hafi verið gerðar á
henni , og gaf sú reynsla, sem
fengizt hefur af starfsemi sjóðs-
ins, tilefni til að endurskoða lög-
gjöfina í heild. í öðru lagi hafði
það gerzt, að 1960 ákvað Alþingi
að fella niður með öllu svoköll-
uð skerðingarákvæði almanna-
tryggingarlaganna og gaf það að
sjálfsögðu einnig tilefni til end-
urskoðunar með það fyrir aug-
um, að starfsmenn ríkisins
fengju nú full réttindi hjá al-
mannatryggingum, svo að lífeyr-
issjóðurinn yrði viðbótarsjóður.
í þriðja lagi höfðu nokkrar á-
skoranir borizt frá tveim félags-
samböndum um breytingar á lög
unum, annars vegar frá BSRB og
hins vegar frá Kvenréttindáfél.
íslands. — í fjórða lagi þótti svo
rétt að kanna reynslu og löggjöf
nokurra nágrannalanda í þessu
efni og var við samningu frum-
varpsins höfð hliðsjón af lögum
um eftirlaunamál ríkisstarfs-
manna í Noregi, Danmörku, Sví-
þjóð og Englandi.
Loks má svo geta þess, að líf-
eyris- eða eftirlaun samkvæmt
lögunum hafa ekki verið full-
nægjandi og lágu til þess ýmsar
ástæður. En fyrst og fremst þó
sú verðbólga, sem verið hefur að
verki í landinu lengst af þann
tíma, sem liðinn er síðan lögin
voru sett 1943.
En vegna verðbólgunnar og
með hliðsjón af ákvæði laganna
um 10 ára meðaltal launa var
lífeyririnn oft mjög ófullnægj-
andi. Er þetta 10 ára meðaltal
í því fólgið, að miða skal eftir-
laun opinbers starfsmanns við á-
kveðna hundraðstölu af meðal-
talslaunum þeim, sem hann hef-
ur haft í því starfi 10 sl. ár. Og
að sjálfsögðu dró þessi regla í
flestum tilfellum mjög niður
. þann launagrundvöll, sem lífeyr-
irinn skyldi reiknast af. Hefur
því alloft verið gripið til þess að
bæta hinn nauma lifeyri upp á
tvennan hátt, annars vegar með
uppbót á lífeyrinn, sem að öllu
hefur verið greiddur úr ríkis-
sjóði ,og hins vegar með því að
ákveða á 18. gr. fjárlaga ár hvert
uppbætur á eftirlaun ýmissa rík-
isstarfsmanna.
Fullur lífeyrisréttur hjá
almannatryggingum.
Þá gerði ráðherra grein fyrir
aðalbreytingum frumvarpsins,
en þar er fyrst að nefna, að opin
'berir starfsmenn fái ful'lan rétt
Shj'á almannatryggingum, sem
þeir hafa ekki notað. Munu þeir
því greiða fulil persónuleg gjöld
till þeirra eins og aðrir borgarar
og starfar lífeyrissjóðurinn þá
sem viðbótartrygging.
Önnur aðalbreytingin er sú
að fella niður 10 ára regluna,
sem fyrr er getið, en ákveða
þess í stað, að eftirlaun lífeyris-
sjóðsins skuli miðast við þau
laun, sem fylgdu og fylgja síðast
því starfi, sem sjóðsfélagi var í,
þegar liann lét af starfi. Þetta er
einnig til mikilla hagsbóta fyrir
sjóðsfélaga, a.m.k. ef gert er ráð
fyrir að kaupgjald fari hæfekandi
ár frá ári hér á landi.
Þá er í þriðja lagi gert ráð
fyrir, að ellilífeyrir og maka-
lifeyrir skuli hækka sama hlut-
falli og almenn hækkun, sem
verða kynni á launum opinberra
starfsmanna, en ríkissjóður end-
urgreiði þá hækkun, sem þannig
yrði á lífeyrisgreiðslum. Má segja
að þetta ákvæði sé í samræmi við
þá venju, sem skapazt hefur, en
er sett inn í almenn ákvæði.
Varðandi það, hverjir séu
sáóðsfélagar, er aðalibreytingin
sú, að starfsmenn ríkisstofnana,
sem sérstakan fjárhag hafa, skuli
skyldir að verða sjóðsfélagar
strax og verða þeir að því leyti
eins settir og almennir ríkis-
starfsmenn, en fram að þessu hef
ur aðeins verið heimilt að taka
þá í tölu sjóðsfélaga. Sú heimild
hefur að visu yfirleitt verið not-
uð, en oft hefur verið svo um
nýjar ríkisstofnanir, að inntöku-
beiðni hefur dregizt á langinn.
Það hefur bæði valdið sjóðnum
nokkrum óþægindum, en þó eink
um starfsmönnum þessara stofn-
ana og stofnunum sjálfum, þar
sem þá hefur vegna dráttar all-
oft þurft að borga iðgjöld all-
rnörg ár aftur í támann.
Iðgjöldin verða margbrotnarl
Eins og áður er getið er eitt
meginatriði laganna það, að
starfsmenn ríkisins fái hér eftir
bæði lífeyrir úr lífeyrissjóði og
lífeyri frá almannatryggingum.
Hins vegar er þgð ekiki einfalt
mál að leysa, þar sem hér er
í rauninni verið að fella saman
tvö óskyld kerfi. Er þetta mál
leyst á þann veg, að iðgjöldin
til lífeyrissjóðsins verða nokkru
margbrotnari en áður. Nú verð-
ur sú breyting á, að ríkisstarfs-
menn greiða misjafna hundfaðs-
tölu í sjóðinn eða frá 2 % til
41/4% af launum sínum, sem er
mismunandi eftir launaflokkum.
Er þessi breyting óhjákvæmileg
ti lað samræma kerfin.
Af þessu er Ijóst, að þegar
rætt er um samanlögð iðgjöld
til sjóðsins og almannatrygginga,
Framli. á bls. 23