Morgunblaðið - 22.06.1963, Blaðsíða 13

Laugardagur 22. júní 1963
MORGUNBLAÐIÐ
13
Sferkasfa stjórnar-
andstaðan
PROFUMO-MALIÐ, sem rsetit
ttiefur verið á forsíðutm hekns-
Iblaðanna að undaniförnu, snýst
einjkum um bvennt: Öryggi
brezka ríikislns, og siðferði
þeirra, sem þess eiga að gæta.
í auguim almennings í Bretlandi
virðis* siðferðið, eða skortur
é því, skipta mestu máli.
Svo verður a.m.k. að telja, ef
tnarka má brétf þau, sem brezik
blöð baifa birt frá lesenduim sín-
itum. „The Times of London“,
blað, sem nýtur óskertrar virð-
ingar uim allar Bretlandseyjar
og víðar, ræðir Profumo-málið
í forystugrein fyrir nokkru. Þar
er því haldið fram, að innsta
eðli málsinis hl.j 6ti að vera sið-
íerðilegit. Þesisi skoðun naut
Btuðnings meiri hluta þeirra les-
enda, sem senit hafa blaðinu
bréf um máilið, en fjöldi þeirra
Ihefur verið birtur.
Tvenot er það einkum, sem
tekið er fram, þegar öryggishlið
ínálsins er raedd. í fyrsta lagi,
hvort Profumo hafi látið ungifrú
Keeler í té einhverjar þær upp-
lýsingar, sem hún hafi síðan geif-
ið sovézka hermálafulltrúanum
Jvanov.
Þegar heflur komið í Ijós, Skv.
tramburði lögifræðingsins Edd-
owes, að ungfrú Keeler hafi lýst
Iþví yfir, að Ivanov hafi beðið
Ihana að aflla upplýsinga um það
ttijá Prafumo, „hvenær V-Þjóð-
verjar ættu að fá í hendur
kjarnorkuivopn“. Ungifrú Keller
ttiafi verið að beita hann
■td að flá hann til að varpa
kveðinn niður.
í öðru lagi er það rætt, hvort
Profumo haifi með hegðun sinni
komið sér í þá klípu, að hægt
hafi verið að beita hann þving-
ur, til að fá hann til að varpa
ljósi á ríikiisleyndarmál.
Öryggisíhlið málsins hefur ver-
ið Verkaimannaiflokksmönnum of
arlega í huga. í vikunni, sem
leið, lýsrti þingmaður þeirra,
W. T. Rodgens, því yfir, að ann-
að hvort hlyti Maomilllan, for-
sætisráðherra, að vera meðsek-
ur, eða honum hefði orðið á stór-
kostleg vanræksla.
í þessu sambandi rná minna á,
að fram hefur komið, að leyni-
þjónustuhm brezku var kunmugt
um það á árinu 1961, hvernig
farið var með samiskipti ungfrú
Keeler við Profumo og Ivanov.
Maomillan segist enga vitneskju
hafa haft um það mál, þvert á
roóti hafi hann lagí trúnað á yf-
irlýsingar Profumos, og þvi hafi
það komið sér á óvart, er hann
flrébti, 4. júní sl., hvemig kornið
var.
Þannig virtist um tíma, að ör-
yggismálin væru ofar í huga en
siðferðið. Þetta hefur þó nokkuð
breytzt, og bera skrif síðustu
da-ga vitni um það.
Það er engirnn vaifi á því, að
það verður ekki til að bæta úr
skák, að Profumo er gifltur Val-
erie Hobson, sem var ein þekkt-
aista og vinsælasta leikkona
Breta, er hún giftist. Lagði hún
leiklistina á hilluna, er hún tók
að sinna húsmóðurstörfum.
Að Profumo hafi þannig brugð
iat dáðri konu, gerzt sekur um
ósannsögli og e.t.v. öryggisbrot,
vegna þess, að hann lagði lag
sitt við stúlku vafasamis siðiferð-
iis, hlýtur því að varpa skugga
á al'la brezku stjórnina.
Uim þetta verður ekki deilt.
Þótt stjómin hafi staðizt at-
kvæðagreiðsluna á mánudag, þá
sýna viðbrögð Ihaldismanna
sjáifra ,að Maomillan er nú valt-
ur í sessi. Hvort sem stjórn hans
situr áfram eða elkki, rná búast
við ósigri íhaldistflokksins í
næstu kosningum, sem fara
fram eimhvern tíma næstu 16
rnánuði.
Kennedy og
kynþáttamálin
KENNEDY, Bandaríkjaforseti,
hefur nú lagt fyrir þing frum-
varp sitt um jafnrétti blökku-
manna. Gerir það m.a. ráð fyrir
að allir skólar standi þeim opn-
ir, svo og gistihús, veitingahús
og skemmtistaðir. Þá er og í
frumvarpinu ákvæði, er miðar
að því, að dómsmálaráðuneytið
fái heimild til þess að höfða
mál á hendur þeim, er hindra
vilja aðgang þeldökkra manna
að einstökum skólum.
Það, sem af er kjörtíma Kenn-
edys, hefur hann farið að öllu
með gát í kynþáttamálunum.
Hann hefur fyrst og fremst lagt
áherzlu á að framfylgja þeirri
stefnu, sem síðar leiddi til fullra
réttinda blökkumanna. Forsetinn
hefur leitazt við að tryggja kosn-
ingarétt þeirra, á þeirri forsendu
að blökkumaður með kosninga-
rétt (þ.e. þeldökkir kjósendur í
heild) geti betur gætt hagsmuna
sinna.
Undanfarna mánuði hefur kom
ið betur og betur í ljós, að blökku
menn láta sér ekki nægja áætl-
anir sem miða að hægfara rétt-
indaaukningu. Svo höfð séu orð
eins blökkumanns: „1963 er ár-
ið, þegar blökkumenn misstu þol
inmæðina, og ákváðu að láta til
skarar skríða. Hversu langt verð-
ur gengið, er undir því komið,
hvaða breytingar verða gerðar í
rétta átt“.
Síðustu atburðir hafa leitt í
ljós eftirfarandi: (1) Mannrétt-
indahreyfingu blökkumanna vex
fiskur um hrygg. (2) Innantóm
faguryrði um málstað þeldökkra
fá engu áorkað lengur. (3) Of-
beldisverk færast í aukana.
Allt þar til Kennedy flutti
ræðu sína um réttindi blökku-
Hin umdeilda Evrópuferð
Kennedys að hef jast
I KVÖLD er fyrirhugað, að
Kennedy, Bandaríkjaforseti leggi
upp í ferð sína til Evrópu. Verð-
ur hann í tíu daga i förinni og
fyrsti áfangastaður hans er Bonn.
Svo sem kunnugt er, hefur mikið
verið rætt og ritað um þá fyrir-
ætlun forsetans að fara þessa
ferð, og flestir hafa séð á henni
•lla annmarka.
Forsetafrúin, Jacqueline, verð-
ur ekki með í förinni að þessu
sinni, þar sem hún á von á barni
í ágúst. Hinsvegar er líklegt að
þrjár systur hans fari með hon-
um.
Ferðaáætlun forsetans hefur
verið birt í stórum dráttum, en
ýmis smáatriði munu enn óráð-
in, einkum að því er varðar heim-
eóknina til Ítalíu. Ástæðan er
fyrst og fremst stjórnarkreppan
í landinu. Eftir að Aldo Moro,
framkvæmdastjóri Kristilegra
demókrata gafst upp við stjórn-
armyndun, eru taldar heldur litl
ar líkur fyrir því, að ný stjórn
verði mynduð fyrir komu for-
setans, 30 júní. Menn höfðu
vænzt þess, að Kennedy
léti af ferð sinni til ít-
alíu af þessum sökum svo og
vegna þess, að Jóhannes páfi
XXIII er látinn, en Kennedy
mun staðráðinn í að fara þangað
eigi að síður. Er haft eftir tals-
manni Hvíta hússins, að hann
vonist tii að flá tækifæri til þess
Kennedy, forseti
að ræða við eftirmann Jóhannes
ar XXIII.
★ ★ ★
í áætlun forsetans er gert ráð
fyrir þvi, að hann komi fyrst til
Vestur-Þýzkalands, væntanlega
á sunnudagsmorgun og er fyrsti
áfangastaðurinn Bonn, eins og
fyrr segir. Þar mun Adenauer,
kanzlari, taka á móti honum. Síð-
ar um daginn fara þeir akandi
til Köln, verða viðstaddir guðs-
þjónustu í dómkirkjunni miklu,
en að henni lokinni heldur
Kennedy ræðu í ráðhúsi borgar-
innar. Á mánudaginn munu þeir
Kennedy og Adenauer ræðast við,
en síðdegis þann dag heldur
Kennedy fund með blaðamönn-
um í Bonn.
Á þriðjudag verður Kennedy
í Frankfurt og heldur þar ræðu
fyrir framan Pálskirkjuna. Segir
talsmaður forsetans, að ræða
þessi verði „mjög mikilvæg". Á
þriðjudagskvöld ræðir forsetinn
við dr. Erhard, væntanlegan eftir
mann Adenauers í kanzlaraem-
bættinu, en á miðvikudag fer
hann flugleiðis til V-Berlínar,
ræðir þar við Willy Brandt og
skoðar Berlínarmúrinn.
★ ★ ★
Frá V-Þýzkalandi fer Kennedy
til írlands og á von á konung-
legum móttökum þar í landi, en
hann er sjálfur af írsku bergi
brotinn sem kunnugt er. Hann
verður m. a. sæmdur heiðurs-
doktorsnafnbót við háskólana
„University of Dublin“ og „The
National University of Ireland",
ræðir við De Valera, forseta,
ávarpar írska þjóðþingið og fer
um fornar ættarslóðir Kennedy-
fjölskyldunnar.
Frh. á bls. 17.
Myndin var tekin snemma í vikunni, er Profumo, fyrrv. her-
málaráðherra, kom aftur heim til London. Hann var órakaður,
og virtist þreyttur og bugaður.
manna, í vikunni, sem leið, hafa
forystumenn þeirra látið í ljós
óánægju sína með afskipti stjórn
arinnararinnar og forsetans af
kynþáttamálunum.
Martin Luther King lýsti því
yfir í sjónvarpsræðu í fyrri viku,
að stjórn Kennedys hefði aðeins
gripið til „ónógra aðgerða", mið-
að við „vesældarlega afstöðu"
stjórnar Eisenhowers. Tónn King
breyttist tveimur dögum síðar,
er forsetinn hafði flutt ræðu sína.
Þar sagði hann m.a.:
• Helmingi fleiri hvítir en þel-
dökkir ljúka gagnfræðaskóla-
námi.
• Þrisvar sinnum fleiri hvítir
en þeldökkir ljúka menntaskóla-
námi.
• Líkurnar fyrir atvinnuleysi
meðal blökkumanna eru helm-
ingi meiri en meðal hvítra.
• Líkurnar fyrir því, að blökku
manni takist að vinna fyrir 10.
000 dala tekjum á ári éru sjö
sinnum minni en líkur hvíts
manns.
• Meðalævi blökkumanna er 7
árum styttri en hvítra. Með ræðu
sinni og frumvarpi því, sem nú
hefur verið lagt fram, hefur
Kennedy gengið lengra í þá átt
að tryggja full réttindi blökku-
manna, en gert hefur verið um
mjög langt skeið — jafnvel í
100 ár. Hann hefur vikið frá
þeirri stefnu, sem ríkjandi hefur
verið. í fyrsta lagi leggur hann
að þinginu að tryggja full mann-
réttindi, og í öðru lagi hefur
halin reynt að vekja almenning
til hugsunar um málið.
Aðskilnaðar kynþáttanna gæt-
ir á öllum helztú* sviðum þjóð-
lífsins. Húsnæðismálin eru vanda
mál. í borgum Norðurríkjanna
eru sérstök blökkumannahverfi,
þrátt fyrir löggjöf um þau mál. í
New York búa þeir í Harlem.
Þungt á metunum er þegjandi
samkomulag lóðareigenda, sem
stefna að því að selja blökku-
mönnum ekki lóðir á ákveðnum
borgarsvæðum. Þá má geta þess,
að í flestum stórborgum vaxa út-
hverfin jafnt og þétt, og þar eiga
flestir heimili sín. Blökkumenn
búa þó flestir í miðborgunum,
þar eð þeir hafa ekki efni á að
flytja í úthverfin, sakir lægri
launa, almennt. Þetta hefur þó
haft það í för með sér, að áhrif
blökkumanna hafa aukizt á
stjórnmálasviðinu í stórborgun-
um. Þá hafa húsnæðisvanda-
mál blökkumanna aukizt við
gífurlegan straum þeirra norður
á bóginn, vegna þess, hve að-
skilnaðarins gætir mikið í Suð-
urríkjunum.
Afleiðing ástandsins í húsnæð-
ismálum leiðir af sjálfu sér, að
einstakir skólar taka við flest-
um blökkumannabörnum, þótt
þeim leyfist aðgangur að öðrum.
Því hefur verið marglýst yfir, að
aðbúnaður sé verri í þeim skól-
um, sem þeldökkir sækja að
mestu leyti. Eigi að sækja betri
skóla, þá kostar það að flytja í
nýtt hverfi.
Afleiðing lakari menntunar eru
minni atvinnumöguleikar. Þannig
hefur gætt aðskilnaðar í iðnaði.
Þó er ekki hægt að segja, að hér
sé um að ræða beinar eða vís-
vitandi aðgerðir gegn blökku-
mönnum. Orsökin er fyrst og
fremst sú, að þeir eru menntun-
arleysis vegna í miklum meiri-
hluta ófaglærðra iðnverkamanna.
í þeim hópi er atvinnuleysi mest,
þ.e. þeim er sagt fyrst upp, ef
að kreppir. Sú er að miklu leyti
skýringin á því, hvers vegna
meira atvinnuleysis gætir í
þeirra hópi en meðal hvítra.
Þannig eru um 60% atvinnuleys-
ingja í Chicago blökkumenn. Þó
hafa mörg stórfyrirtæki, m.a.
General Electric, General Mot-
ors, Westinghouse og IBM gripið
til sérstakra ráðstafana til að
binda enda á aðskilnað, hvað
ráðningar snertir. Hins gætir, að
leiðtogar verkalýðsfélaga vilja
ekki leyfa blökkumönnum að
starfa sjálfstætt og margir iðn-
skólar layfa blökkum að stunda
nám. Þannig má nefna, að á s.l.
ári var blökkumanni í fyrsta
skipti veittur styrkur til að
stunda nám á vegum trésmiða
í borginni St. Louis.
Augljóst er, að þessi vandamál
eru hvert öðru nátengd. Þau er
ekki hægt að einangra. Lausn
þeirra verður að falla saman, ef
gagn á að gera.
Þótt frumvarp Kennedys sé
mikið framlag til lausnar kyn-
þáttavandamálsins, nái það fram
að ganga á þingi, þá getur það
aldrei orðið lokaskrefið í þeim
málum. Ef dæma skal eftir af-
stöðu einstakra ráðamanna í Suð
urríkjunum, þá virðist, að a.m.k.
hálfur mannsaldur þurfi að líða.
þar til fullt jafnrétti fæst fyrir
blökkumenn.