Morgunblaðið - 12.09.1963, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Flmmtudagur 12. sept. 1963
OKKAR A MILLI SAGT
Þér eruð ráðinn . . • • !
Stjórnarvöldin í A-Þýzkalandi
hafa nýlega gripið til nýrra ráða
í viðureigninni við Vestur-Þýzka
sjónvarpið og felast þau í ein-
hvers konar stælingu a því. Eitt
þeirra er þáttur fyrir börn, sem
nefnist „Der Sandmann‘% en
v-þýzka sjónvarpið hefur um langt
skeið haft barnaþátt undir sama
nafni.
Þegar a-þýzk börn koma í skól-
ann á morgnana eru þau gjarnan
spurð af kennurnm sínum hvað
þau hafi nú sé$ í þessum þætti
daginn áður — og verði þeim á
að segja frá einhverju úr v-þýzka
þættinum, eiga foreldrar þeirra
ekki von á góðu.
• ★ •
Nýlega bar það við í sjávar-
bænum Cleethorpes- í Englandi —
sem er vinsæll baðstaður —, að
veðurspámanni bæjarins var vísað
úr starfi, og það af sjáifu bæjar-
ráðinu. Ástæðan var sú. að hann
spáði því sem næst alltaf rigmngu.
Ráðið viðurkenndi 1 uppsagnar-
bréfinu, að spár mannsins hefðu í
langfiestum tilfellum reynzt rétt-
ar — en þær fældu bara alla
ferðamenn frá bænum
Takk . . I
Um þessar mundir hugsa af-
skaplega margir um lax- og Jaxa-
sögurnar fljúga landshornann- í
milli, jafnframt því sem veiði-
mennirnir þeytast sömu vegalengd
ir úr einni ánni i aðra.
Eina sögu heyrðum við fyrir
nokkrum dögum og var hún ein-
hvern veginn á þessa leið:
Maður stóð við á og veður var
dýrlegt; næstum of gott fyrir lax-
veiði. — Hann hugsaði með sér,
að vonandi stæði það ekki of
lengi, því að þótt hann segði jafn-
an, að meginkostur lax»eiða væri
að vera úti í guðs grænni nátt-
úrunni — og góðu veðn já — þá
var það vitaskuld ekki nema hálf-
ur sannleikur. Gamanið var ó-
neitanlega grárra veiðiiaust.
Hann sveiflaði stönginni fim-
iega, — og viti menn. það var
kippt I. Og nú hófst hildarleik-
urinn.
Hann byrjaði að reyna að draga
inn línuna, — ofurhægt, en hún
haggaðist ekki.
Hvílík voða skepna hlaut þetta
að vera.
Hann reyndi aftur, árangurs-
laust.
Hann reyndi enn, en ekkert
dugði
Hann reyndi lengi, lengi — og
fór nú ekki að verða um sel. Hann
varð afskaplega óþolinmóður og
það var ekki annað að heyra en
beljurnar á árbakkanum væru
þátttakendur í óþolinmæði hans.
Eín þeirra, sem hafði legið svo
makindalega og jórtrað ilmandi
gróðurinn var farinn að t baula,
sterklega. Og hún hélt áfram að
bauia og baula, var næstum far-
in að öskra og þá varð hann
reiður.
„Hættn þessu helv. . • bauli,
skepnan þín“ hvæsti hann — sem
annars er orðprúður maður, — um
leið og hann sneri ?ér við, fok-
vondur.
En þá varð hann dolfallinn —
og meðan upp fyrir honum rann
hvers kyns var kallaði hann nærri
grátklökkur: Hvern dj..........eru
líka beljur að gera uppí sveit.
okkar á milli 3agt ...
Fiskur á þurru landi Siðari grein
Rannsóknarstofnun landbúnaðar-
ins á Hvanneyri eöa Keídnaholti
meðferð og kynbótum ullar- og
sauðskmna, heldur öllu, sem
varðar sauðfjárrækt því að af-
komá sauðfjárræktrinnar í hexld
ræður því, hvernig unnt verður
að fullnægja eftirspurn iðnaðar-
ins eftir ull og gærum, bæð. með
tilliti til magns og gæða. Þeir,
sem bera hag þessa iðnaðar .yrir
brjósti, ættu að kynna sér við-
horf þeirra manna, sem bezt
þekkja til sauðfjárrannsókna,
hvort þeir telji, að unnt sé að
fa aðstóöu við Reykjavik til a*
MENN gera almennt ráð fyrir
því, að landbúnaðunnn muni
tæplega veita fleira fólki at-
vinnu í náinni framtíð en nú er.
Hið sama má segja um fiskveið-
arnar. Fólksfjölgunm verður á
næstunni í iðnaði og þjónustu-
starfsemi, og þegar frá líður
fyrst og fremst í pjónustustarf-
semi. Báðar þessar atvinnugreín
ar þjappast saman í Reykjavík.
S.I.S. hefur að vísu byggt upp
myndarlegan iðnað á Akureyri,
en upp á síðkastið ber á tilhneig
ingu til, að Sambandið flytji æ
meira af starfsemi sinni suður.
Þessi þróun til borgríkis vill
hlaða á sig. Hinn misöri vöxt-
ur atvinnulífsins eftir landshlut
um veldur erfiðleikum bæði úti
á landi og í Reykjavík. Úti á
landi verður þyngra fyrir fæti
að halda uppi menningar- og
félagslífi að kröfum nútimans, og
það fælir aftur atvmnurekstur
frá. Fámennið veldur því, að
erfiðaxa er að sækja á um um-
bætur i samgöngum og rafmagns
málum. Fólksfjölgunin i Reykja
vík og nágrenni veldur þvi, að
þangað snúa stjórnmálaflokkarn-
ir frekar máli sínu, af því að
þeir gera ráð fyrir, að þar búi
kjósendur framtíðarinnar. Þetta
á emnig við um þann flokk, sem
upprunalega var stofnaður til að
vinna að eflingu landsbyggðar-
innar, — Framsóknarfiokkmn.
Nokkrir helztu fulltrúar sam-
dráttarstefnunnar í því máli,
sem hér er til umræðu. eru um
leið framarlega í hópi Framsókn
armanna.
Hin öra fólksfjölgun í Reykja
vík yeldur emnig erfiðleikum
þar. Útsvarsbyrðar verða þyngri
vegna þenslunnar, os borgar-
myndunin veldur- sams konar
vandræðum og þekkt eru úr öðr-
um stórum borgum. Æskan
skemmtir sér í Þjórsárdal. Flest-
ir taka undir það, sem hér er
sagt. Þó er misjafnt, hvað menn
vilja á sig leggja til að hafa
áhrif á gang mála. Fer það eftir
því, hvort menn hafa trú á því,
að nokkuð sé unnt að gera og
hvað menn hafa persónulega
mikil óþægindi af þróuninni.
Við núverandi stjórnarhætti
er helzt unnt að hafa áhrif á
þessa þróun með staðsetningu
menntastofnana. Tvisvar til
þrisvar fleiri sækja um skóla-
vist í héraðsskólunum en fá inni.
Nokkuð líkt er um Menntaskól-
ann á Laugavatni. Hér mætti
gera myndarlegt átak.
Dálitil viðleitni hefur verið
undanfarið til að koma upp
menntastofnunum víðsvegar um
land. Menn minnast húsmæðra-
kennaraskólans, kennaraskólans
og tækniskólans. Ýmxst hafa
menn verið of seinxr að koma
hugmyndinni fram eða hreppa-
pólitík og klíkuskapur hefur
drepið málið. Húsmæðrakennara,
skólamálið er kátlegt dæmi um
það. Meðan kjördæmin voru
smá og mörg leyfðist til dæmis
fulltrúa Norð-Mýlinga að vinna
á móti Akureyringum. Með
stækkun kjördæmanna hefur
þetta breytzt nokkuð og sam-
staðan orðið meiri. Þó mun vanta
nokkuð á, að Norðlendingar
styðji Sunnlendinga eða Aust-
firðxnga, Vestlendinga éða öfugt,
enda er spilað a hreppapólitík-
ina til að splundra liðinu.
Nýtt og ágætt dæmi um slíkt
eru skrxf Larusar Jónssonar í
Tímanum. Hann segxr: „Og hvers
eiga Hólar að gjalda? Ekki
styrkir það samkeppmsaðstöðu
þeirra um nemendur, ef rann-
soknarstofnunm verður á Hvann
eyri“. í júlíheftx Búnaðarblaðsins
í fyrra bentx ég a, hvað gera
þyrfti á Hólum. Mér korr. þá ekki
í hug sú leið, sem Lárus bend-
Fé í húsi.
ir á hér, sem sé að halda Hvann-
eyri niðri.. ,
Síðar segir hann: „Enginn
legigur þó til, að farið sé með
stofnunina austur á Hérað.
M tti þó eflaust finna þar jarðir,
sem hafa jafnmikið til brunns að
\ ra og Hvanneyri.“ Hvanneyri
hefur það umfram aðra staði, að
par er kjarni að stofnun í hús-
um, löndum, búfé og mannafla,
sem byggja má á og t hvorki
f.nnst á Aust,urlandi. Suðurlandi
né annars staðar. Auk þess ligg-
ur staðurinn betur Við landsam-
göngum fyrir landið í heild en
aðrir og náttúrufar er sennilega
hvað næst því sem venjulegast er
á landinu.
I þessum málum þurfa að
verða samtök milli landshluta,
þannig að hreppapólitíkin verði
hafin á æðra stig og gerð að
þjóðmálum. Vestlendingar fengju
stuðning annarra við uppbygg-
ingu á Hvanneyri, Sunnlendirg-
ar á Laugarvatni og Skálholti
ö. s. frv. hringinn í kringum
landið. Skóli samvinnumann í
Bifröst er skínandi dæmi um
það, hversu vel getur tekizt slík-
ur flutningur á menntastofnun.
Enn eitt dæmi um hugsunar-
hétt samdráttarmanna úr Upp-
salabréfi: „Hins er þó að gæta,
að sérfræðingar munu í æ ríkara
mæli sitja í nefndum og ráðum
ríkisvaldinu til ráðuneytis. Það
mun krefja bæði ferðatíma og
peninga.“ (þ. e. ef sérfræðingarn-
ir eru búsettir á Hvanneyri.) Er
það svo hættulegt að utan-
bæjarmaður sitji í opinberu ráði
eða nefnd, þannig að tryggt sé,
að sjónarmið landsbyggðarinnar
komi fram Er Lárus þarna að
túlka sjónarmið þeirra ungu
manna, sem eru að feta upp
valdastigann í Framsóknarflokkn
umí
Lárus reynir einnig að fá
menn til fylgis við samdráttar-
stefnuna með því að hræða með
því, að flutningur að,Hvanneyri
verði að gerast í einu átaki.
Eins og stendur þarf fyrst og
fremst að útvega búfjárrækt-
inni aðstöðu, og sú aðstaða er á
Hvanneyri. Ekki er heldur hugs-
að til að leysa þar þarfir a
Keldnaholti í bráð beitar- og
jarðvegsrannsóknir eru lítið háð-
ar staðnum og virðist ekkert
reka á eftir að flytja þær, fyrr
e húsnæði skortir með vaxandi
starfsemi og starfsmennirnir
óska.
Ég hafði hins vegar bent á í
Tímagrexn minni, að peim, sem
störfuðu á Hvanneyri, yrði á ein-
hvern hátt ívilnað~ í húsnæði
I fyrir það, að vinnukraftur þexrra
nýttist betur þar, sem heimili,
skrifstofa, tilraunaland og búfé
er á einum stað, en í Reykjavík
á minnst þremur stöðum. Þetta
tætir vinnudaginn í sundur. Sá
tætingur er að mínu viti versti
óvinur vísindanna. Eins vinnu-
saxnir og flestir vísindamenn eru,
bitna ferðir milli heimrls og
vnnustaðar á afköstunum.
Lárus vill ekki trúa því, að
fjárfesting yrði minni á Hvann-
eyri, þó að þar eigi ríkið land,
búfé og gripahús, en hvorugt
við Reykjavík, en hann lætur
eins og íbúðir rannsóknarstdrfs-
manna séu kostnaður, sem spara
má í Reykjavík. Er nauðsynlegt,
að ríkið byggi yfir alla, sem
búa utan Reykjavíkur, eða búa
Eftir Björn
Stefánsson
menn í tjöldum í Reykjavík?
Samdráttarmenn^rnir í þessu
máli leggja mikið upp úr því
samsta'rfi, sem búnaðarrann-
sóknirnar þurfi að hafa við aðrar
rannsóknir. Hins vegar hefur
ekki verið hægt að fá fram,
hvaða tæki eða störf væri um að
ræða, sem ekki mætti eins vinna
á Úvanneyri með sama kostnaði.
Dæmi um dýr tæki eru reikni-
vélar. Fyrir þær er þegar svo
mikið verkefni við búfjárræktar-
rannsóknir og búfjárkynbætur,
að góð nýting gæti fengizt á þær.
Það, sem ekki yrði reiknað hér,
yrði reiknað erlendis. Því yrði
safnað saman og sent í pósti að
Asi eða til Hafnar. Dæmi um
slíkar sendingar eru þegar fyrir
hendi.
Eftir 20 ár eða svo er hugsan-
legt, að einn rafeindaheili verði
k xinn til landsins. . Þá verður
nokkuð sama, hvort menn sitja í
Reykjavík eða á Hvanneyri, ef
þeir ætla að nota hann. Menn
perða að safna efninu saman og
panta tíma með löngum fyrir-
vara.
Sérmál bænda og iðnrekenda?
Þetta mat er að sjálisögðu
þjóðmál. Það Er einnig sérmál
bændanna. Nú eru norfur á, að
það verði einnig sérmál iðnaðar-
íns. Iðnaðarmenn eru að upp-
götva íslenzku ullina og gær-
urnar og nú er i alvöru farið að
tala um, að sá eini stóriðnaður,
sem við gætum komíð upp í
næstu féamtið sé ullariðnaður.
Ef svo fer, mun iðnaðurinn hafa
mikla þörf, að gerðar verði víð-
tækar rannsóknir ekki aðeins á
svara ðllum þeim spurninguiv
um sauðfjári-ækt, sem á munu
dynja.
Eins og horfir í lóðamálun*
Reykjavíkur næstu áratugi, má
sjá fram á hið mesta öngþveiti
í búnaðarrannsóknum, ef mið-
stöð þeirra verður í Reykjavík,
en ekki á Hvanneyri. Við, sem
nú erum ungir, fengjum þá
rosknir örðugt viðfangsefni, sem
erfitt verður að leysa. Á Keldna-
holti verða búnaðarrannsóknirn-
ar eins og fiskur á þurru landi
eða Hafrannsóknaskip á Hvítár-
vatni
★
í fyrri grein var prentvi!'a,
sem veldur misskilningi. Þar
átti að standa, að borgarráð hafi
neitað Búnaðardeild Atvinnu-
deildar um leigu á jörðinni
Korpúlfsstöðum, vegna þess að
skipulagsmeistarar borgarinnax
vildu ekki binda hendur sínar.
Björn Stefánsson.
Nýtt og Ijölbreytl
hefti
Eimreiðarinnor
NÝTT hefti af timaritinu EIM-
REIÐIN er nýkomið út. Kennir
margra grasa í heftinu, sem er
100 bls. að stærð.
Af efni ritsins má nefna:
Ljóð og stökur eftir Guttorm
J. Guttormsson, Um þróunina 1
íslenzkum nútímabókmenntum
eftir Eystein Sigurðsson, tvð
ljóð eftir Þorstein Valdimarsson,
smásögu eftir Guðmund Frí-
mann, ritgerð um kirkjuna (Hin
heilaga almenna . .) eftir Sig-
urjón Jónsson, kvæði eftir
Bertel , Gripenberg í • þýðingil
Guðmundar Frímanns, ritgerð-
ina Georg Brandes, P. Krapot-
kín og M. Gorkí eftir Arnór
Hannibalsson, kvæðið Skálholt
eftir Jakob Jóh. Smára, smásögu
eftir Þorstein Stefánsson, minn-
ingar Þófleifs Bjarnasonar um
Vilhelm Rasmussen rektor, smá-
sögu eftir Oddnýju Guðmunds-
dóttur, óbundna ljóðið „Atóm-
skáldið" eftir Jón Hreggviðssou
á Brún, ritgerðina Frelsi skálds-
ins, hugleiðingar um „Hin hvítu
segl“ eftir Skugga, ljóð ettir
Ingólf Kristjánsson, ritsjá (bók-
menntagagnrýni) og ljóð eftir
Sigurð Símonarson.
Ritstjóri EIMREIDARINNAB
er Ingólfur Kristjánsson.