Morgunblaðið - 12.09.1963, Blaðsíða 17

r'immtudagur 12. sept. Í99$
MORCUNBLAÐIÐ
17
— Bókmenntir
Framh. ai bls. 13
„Laer av din kærlighet og av dine
kære,
hvordan en mann i all sin ferd
skal være.
Deres lykke er din. Deres sorg
skal du bære“.
’’ Að lokum er kvæðaflokkurinn-
„Pá Nebo Bjerg“. Ljóðsnildin er
þar söm og áður, en nokkuð
finnst mér skorta á að boðun og
heimspeki kvæðanna veki áhuga
lesandans, enda þótt margt sé
þarna stórvel sagt. Þó sannar
flokkurinn það, að Arnulf Över-
land er raunverulega religíöst
leitandi maður, þótt hann vilji
helzt ekki við það kannast.
Gullfalleg og meistaraleg
kvæði eru: „Min siste venn“, og
„Jeg gár omkring“. Einkum virð-
ist mér hið síðara ógleymanlega
fallegt, en vil ekki skemma það
fyrir lesandanum með því að til-
færa nokkuð úr því.
í Noregi töldu gagnrýnendur
að Överland hefði ekki bætt
neinu við list sína eða snilld með
þessu ljóðakveri. En ég er því
ekki sammála. Ég held^ið aldrei
hafi verið jafnmikið af mannlegri
hlýju, gleði yfir lífinu, mildi og
vizku í ljóðum hans en einmitt
»ú.
„Ár Pá En Strand“ eftir Gunn-
er Reiss-Andersen auðkennist
einnig af snilld og kunnáttusemi.
Gunnar er nú gamall maður,
fæddur 1896, raunar eldri en árin
segja til, og virðist lífið ekki hafa
farið vel með hann. Prýðilegt
Ijóðskáld hefur hann jafnan þótt,
kunnur af glæsilegri málsmeð-
ferð, andríki og fyndni. Náttúru-
stemmingar hans eru margar
hverjar töfrandi, indælar og
ferskar. Á þeim ber líka einna
mest í þessari bók hans. í fyrsta
kvæðinu: „Vinden“, ómar svo
ljúfur ’galdur að orðin og hend-
ingarnar grafast í huga manns og
vilja ekki gleymast:
„Vinden, den blá matrosen
som kom fra den ville sjö,
danset rried nyperosen,
den blyge, den bleke rö.
Böd henne op med det samme;
da alle söstrene sov,
var hun en dansende flamme,
stormvindens flammende rov!
Vinden fra dypen sjö
sang hele tiden det samme:
Danse, danse og dö“.
Árstíðirnar, gróður, regn og
blær, ljósbrigðin á sjó og himni,
kliður vindsinS, þyturinn í trján-
um, klettarnir á ströndinni, allt
fær þetta líf í hendingum hans og
verður að myndum, er standa
ljóslifandi fyrir hugskotssjónum
lesandans. Leikni sinni og töfra-
brögðum rímsins hefur hann hald
ið til fullnustu. Vinnubrögð hans
eru mjög skemmtileg; hann vef-
ur efnið, sem í leik inn í hend-
ingarnar, sjá t.d.: „Huset pá dei^
andre siden“, „Midnatt", hið satir
íska „Crepusculum“ og „Strofer i
blátt", að nokkur séu nefnd. Þá
er kvæði hans til skáldbróðursins
Alf Larsen stórfallegt, sterkt og
vel gert kvæði — þótt ekki geti
ég varist þeirri hugsun að þar sé
full miklu púðri eytt á of lítið
skotmark.
í kvæðum Gunnars Reiss-And-
ersen gætir alíoft þjóðfélags-
ádeilu, en oftast í óbeinu formi,
alloft blönduðu kímni eða satíru,
eins og í „Crepusculum". Heim-
spekilegar hugleiðingar um lífið
og dauðann kann hann einnig að
vefa í kvæði sín, svo að úr verði
skáldskapur, og gætir þess ef til
vill meira í þessari bók en nokk-
urri annarri. Oftast fer hann með
slíkt efni á táknrænan hátt —
og fyrir kemur að táknin eru
nokkuð langsótt, eins og í kvæð-
inu: „Gaven“, er hefst með þessu
snjalla erindi:
„Der kommer nervöse dager da
det vi vil finne, —
og finne det má og skal vi, —
gjemmer sig bort,
mens det vi har glemt der
glemselens dyp er sort,
plutselig lenker vor hánd til ét
brennende minne“.
Á SVÆÐAMÓTINU í Halle
tefldi sigurvegarinn L. Portisch
margar snjallar skákir. Portisch
er 26 ára gamall Budapest-búi
og hefur verið fremsti skákmað-
ur Ungverja sl. 3 ár. Ég kynntist
Lajos á heimsmeistaramóti ungl-
inga í Antwerpen 1955. Þar tefld-
um við í sama riðli og mættumst
í 2. umferð. Portisch sigraði eftir
harða og skemmtilega viðureign.
Portisch tefldi á 2. borði á stúd-
entamótinu í Rvík 1957, svo að
íslenzkir skákunnendur muna ef-
laust eftir þessum geðfellda og
prúvia manni. Hér kemur svo ein
af vinningsskákum stórmeistar-
ans tefld í 1. umferð við undir-
ritaðan.
Hvítt: L. Portisch.
Svart: Ingi R. Jóhannsson.
Kóngsindversk vörn.
1. c4 Rfð
2. Rc3 g6
3. g3 Bg7
4. Bg2 0—0
5. d4 d6
6. Rf3 Rc6
7. 0—0 e5
8. d5 Re7
9. e4 Re8
10. b4
Þessir leikir voru leiknir „á
tempo“, þar sem þessi þyrjun
hefur verið nokkuð ofarlega á
baugi undanfarið. Auk þess
hafði ég sérstaklega undirbúið
að tefla hana, þar sem svarta
staðan býður upp-á flækjur og
mikla baráttu.
10. — f5(?)
Herdís Jakebsdóttir
Miniging
F. 5. ágúst 1875. D. 2. sept. 1963.
HERDÍS var fdd að Grímsstöð-
um í Mývatnssveit. Faðir hennar
var hinn landskunni atorkumað-
ur og samvinnufrömuður Jakob
Hálfdánarson, en móðir Petrína
Kristín Pétursdóttir frá Reykja-
hlíð. Átti hún því ekki langt að
sækja dugnað og framtakssemi.
Þegar Herdís var 7 ára fluttu
foreldrar hennar til Húsavíkur og
þar ólst hún upp í glöðum syst-
kinahópi.
Árið 1897 fór Herdís ásamt
Aðalbjörgu systur sinni til Kaup-
mannahafnar og lærði þar ýmis
konar handavinnu, svo sem vefn-
að, saumaskap og bastvinnu.
Árið 1912 giftist hún Birni Vig-
fússyni söngkennara og nú virt-
ist lífið brosa við henni, þyí að
einnig hún hafði mikið yndi af
söng og bæði höfðu þau hjónin
brennandi áhuga á bindindismál-
um. En þá dró skjótt ský fyrir
sólu, því að hún missti mann
sinn eftir tæpra tveggja ára sam-
búð. ,
Þá mun henni í fyrstu hafa
fundizt sem lífið framundan yrði
tómt og gleðisnautt. Þó var það
huggun að hún átti elskulega
systur, og ári eftir lát manns
síns flutti hún til Eyrarbakka
til Aðalbjargar systur sinnar og
manns hennar, Gísla læknis Pét-
urssonar. A heimili þessarar syst-
ur sinnar dvaldi Herdís i sam-
fleytt 42 ár að því undanskildu
að hún ferðaðist um og héít
handavinnunámskeið. Þær skildu
ekki samvistir fyrr en Herdís
var orðin svo farin að heilsu að
hún þurfti að vera í sjúkrahúsi.
Herdís hafði mikinn áhuga á
félagsmálum. Á unga aldri var
hún ein af stofnendum Kvenfé-
lágs Húsavíkur og árið 1928
stofnaði hún ásamt Halldóru
Bjarnadóttur Samband sunn-
lenzkra kvenna, sem þá náði yf-
ir 4 sýslur. Var hún formaður
þess í 20 ár. Sýnir það hvaða
traust félagskonur höfðu á henni
að hún hélt áfram að vera for-
maður sambandsins í 4 ár eftir
að hún var flutt úr héraðinu til
Reykjavíkur. En þá mun hún
hafa beðizt undan endurkjöri.
Enda var hún óþreytandi að
ferðast á milli félaganna til að
flytja fræðandi og hvetjandi
fyrirlestra, og fékk einnig aðra
til þess.
Herdís var eldheit kvenrétt-
indakona og fann sárt til þess
11. Rg5(!) x
Mér brá ónotalega þegar Port-
isch slöngvaði fram riddara sín-
um, því mér fannst að ég hefði
leikið 10. — h6('!), sem reynslan
hefur sýnt að teljast verður
nauðsynlegur í þessari stöðu.
Sem sagt herfilegur fingrafeill,
sem eyðileggur fyrir mér lang-
an undirbúning. Þessi steða kom
upp í skák þeirra Gellers og
Uhlmans í Stokkhólmi 1960. Þar
lék Uhlman 11. — h6, en fékk
erfiða stöðu eftir 12. Re6, Bxe6,
13. dxe6, c6. 14. c5! Ég valdi því
aðra leið til þess að íugla and-
stæðing minn, en Portisch teflir
framhaldið meistaralega.
11. — c6
12. dxc6! bxc6
Ekki 12. — Rxc6? 13. exf5 á-
samt Bd5f og Rf7f
13. c5 fxe4
Hér strandar 13. — d5 á 14.
exd5, e4, 15. d6, Bxc3, 16. dxe7,
Dxdl (16. — Dxe7, 17. Db3f),
17. exf8f, Kxf8, 18. Hxdl, Bxal
og hvítur getur valið á milli 19.
Rxh7f og 19. f3.
14. cxd6 Rxd6
15. b5!
Mjög óþægilegur leikur, sem
hótar svörtu stöðunni á marg-
víslegan hátt. Rd6 getur ekki
hrært sig vegna Db3f og Rf7f
15. — Ref5!
Með þessu móti getur svartur
andæft mestu hættunni. Með því
að koma Rf5 til d4 og gefa c6
peðið nær svartur nokkru mót
vægi, sem verður til þess að
Portisch missir þráðinn um
stundabsakir.
16. Rgxe4 Rd4
17. Ba3 Rxe4
18. Rxe4 Hf7
19. bxc6
Eftir skákina benti Portisch á
19. Rd6, sem bezta leikinn, og
það með réttu. I þessu tilfelli á
Bc8 ekki a6 reitinn. í þessari
stöðu er svartur kominn í slæma
tímaþröng, vegna mistaka sinna
í 10. ieik.
sem hann gefur skiptamuninn td
baka fyrir peðið á c6 og annan
biskupinn.
25. — Hc8?
Eftir þennan leik á svartur
enga vörn. Bezt var 25. — Hd-
d8! og það er afar erfitt að benda
á örugga vinningsleið fyrir hvít.
26. Db7 Dc7
27. Bh3
Einfaldara var 27. Bxa7.
27. — Hxc6
28. Bxc8 Dxc8
29. Hbl!
Hótar Dxc6 ásamt Hb8f og
Bh6.
29. — Bf8
30. Bxa7 Bd6
31. Bh6 Hc7
Meiri vörn veitti 31. — Bc7,
en staðan er vitaskuld töpuð.
32. Hb8 Hclt
33. Kg2! gefið.
Ingi R. Jóh.
NotaS píonó
til sölu. Upplýsingar í síma
33824.
hve miklu erfiðara var fyrir kon-
ur en karla að koma ár sinni
fyrir borð í lífinu. Hún var svo
örugg, sjórnsöm og einbeitt. Vin-
kona hennar, sem þekkti hana
vel, sagði um hana: „Hún Herdís
var sem sköpuð til að stjórna
stórum skóla eða miklu verzlun-
arfyrirtæki". Kannski hefði hún
gert það ef hún hcfði verið
fædd 60 árum seinna.
Meðan Herdís dvaldi á Eyrar-
bakka sótti hún landsfundi og
fulltrúaráðsfundi Kvenréttinda-
félagsins, og eftir að hún fluttist
til Reykjavíkur sótti hún iafnan
félagsfundi meðan heilsan leyfði.
Ég kynntist Hérdísi ekki fyrr
en hún var komin á efri ár, en
það duldist engum að þar fór
mikil kona, víðsýn og frjálslynd,
sem vildi af einlægni leggja
hverju góðu málefni lið.
Sigríður J. Magnússon
19. — Bað
20. Rd6 Da5!
Spennan hefur nú náð hámarki
sínu, en því miður setur tíma-
hrakið svip sinn á leiki keppenda
innan tíðar.
21. Bb2
Bezt.
21. — Hf6!
22. Bxd4 Bxfl
23. Db3f Kh8
24. Hxfl Hxdð
25. Be3!
Tvímælalaust bezti reiturinn
fyrir biskupinn. Eftir 25. Bc3,
Db6! er svartur sloppinn, þar
Þjóleikhúskér-
inn minnizt
dr. Urbancic
ÞANN 9. ágúst sl. gaf Þjóðleik-
húskórinn kr. 2.750,- í 'minning-
arsjóð Dr. Victors. Urbancic, en
hann hefði orðið sextugur þann
dag ef hann hefði lifað, Á þessu
ári átti Þjóðleikhúskórinn líka
10 ára afmæli, en Dr. Urbancic
var söngstjóri kórsins frá upp-
hafi og þar til hann lézt fyrir
5 árum.
Starf Þjóðleikhúskórsins hefur
alla tíð verið nátengt Þjóðleik-
húsinu, enda hefur kórinn frá
stofnun sungið við alla söngleiki
Þjóðleikhússins, óperur og óper-
ettur og mörg leikrit. Þá hefur
kórinn einnig sungið með Sin-
fóníuhljómsveit íslands og á veg-
um Ríkisútvarpsms og haldið
sjálfstæða hljómleika. Núverandi
stjórn kórsins skipa: Þorsteinn
Sveinsson, héraðsdómslcjgmaður,
formaður, og hefur hann verið
það sl. 8 ár. Svava Þorbjarnar-
dóttir. gjaldkeri og Ingibjörg
Þorbergs. ritari.
Syndið 200 metrana
4 dagar eftir
Kjötiðnaður
Getum bætt við nema í kjötiðnaði. — Upplýsingar
gefur Maríus Blomsterberg, sími: 2 33 30 og 2 30 25.
Kaupfélag Reykjavíkur og nágrennis.
V
Perstorp
— decorative laminate
SÆIMSKA HARÐPLASTIÐ
ÁVALLT LIT I MIKLU LITALRVALI
SMIÐJUBÚÐIN
VIÐ HÁTEIGSVEG — SÍMI 10033.