Morgunblaðið - 08.12.1963, Qupperneq 10

10
MORGUN BLAÐIÐ
r
Sunnudagur 8. des. 1963 *
.0
Ml
Sídari
hluti
Af Þorgeiri í Gufunesi
ganga margar skemimtilegar
sögur, eins og oft er þegar
merkir samtímamenn eíga
í hlut. Þegar ég hitti hann um
daginn, hafði ég heyrt nokkr-
ar þeirra:
Einhverju sinni var stóð á
hlaðinu heima í GufunesL
Börn hans og vinnufólk
horfði á hrossin. Þá ríður allt
í einu hópur manna í hlað og
fer geyst. . Stóðið faelist og
ryðzt sitt á hvað. Snakar þá
Þorgeir sér í 'hrossaþvargið,
grípur einkason sinn, fimm
eða sex ára, snýr sér með
þjósti að komumönnum og
segir: „Hvaða helvítis læ-ti
eru þetta í ykkur piltar, ætl-
ið þið að drepa drenginn fyrir
mé».“
Þegar Þorgeir var ungur í
Varmadal átti hann hryssu
sem Ljóska hét. Eitt sinn er
hann var .staddur ásamt félög-
um sínuuí og bræðrum úti
í hesthúsi voru þeir eitthvað
að fikta við i-iffil. Hleypur þá
skot úr byssunni og lendir í
einum piltanna og var honum
þegar komið undir læknis-
hendur og varð ekki meint af.
En við þetta tækifæri hermir
sagan, að Þorgeir hafi muldr-
að í barm sér: „Ja, það var
svei mér gott að þetta fór
ekki í hana Ljósku mína.“
-¥•
Þegar við voruim komnir
inn í bæ og höfðum fengið
okkur sæti við eldhúsborðið,
innti ég Þorgeir eftir foreldr-
um hans og uppvexti. Hann
sagðist vera fæddur í Varma
dal, sonur Jóns bónda þar Þor
lákssonar og konu hans, Sal-
varar Þorkelsdóttur frá Álfs-
nesi. Þau hjón eignuðust s_jö
börn og eru sex á lífi. „Eg
var 12 ára gamal'l þegar faðir
minn lézt, og móðir okkar ól
okkur upp. Merkilegt að það
Ljósim. Mbl. Ól. K. M.
Þorgeir i Gufunesi gefur á garðann.
GLÍMAN MIKLA
skyldi takast að halda öllum
barnahópnum saman á svo fá-
tæku heimili, þar af fjórum
tillþrifamiklum strákum, sem
eyddu mikilli orku í áflog og
leiki. En þá tók enginn maður
trl fátæktarinnar, hún var
sjálfsagður hlutur, og eina
staðreyndin í lífi flestra
manna. Ég hef stundum velt
því fyrir mér, af hverju við
flugumst svona mikið á, og
þá dettur mér í hug, hvort
það muni ekki hafa verið til
þess að halda á sér hita. Þá
var oft kalt og eldiviður ónóg
ur.“
„Þú fékkst snemma áhuga á
íþróttum?“
„Já, ekki sízt glímu.“
„Ertu hættur að glíma, Þor-
geir?“
„Nei. Ég vona að ég hætti
því aldrei."
„Nú.“
„Jú, jú, ég glími enn við
lífið elskan mín, og ég vona
bara að ég hætti því ekki
meðan ég stend enn upp-
réttur."
„Já, lífið.“
„Ha? Það er nú úti i fjárhúsi
allt saman eins og það leggur
sig. Og glíman heldur áfram.
En má ég ekki bjóða þér í
glas?“
„Nei, þakka þér fyrir."
Hann stóð upp og hellti
vatnsblandi í glasið heldur en
ekki. Svo tókum við upp þráð
inn. Hann sagði:
„Ég vur í Varmadal þangað
til ég gifti mig 1929. Guðnýju
Guðlaugsdóttur. Við bjuggum
í Varmadal, Sunnuhvoli og
Viðey eitt ár, eða þangað til
við fluttumst að Gufunesi
1936 eða ‘37 ég man það ekki.
Konan dó 1952. Þá geisaði
magaveiki í Reykjavík. Hún
veiktist hastarlega og allir
héldu að þetta væri maga-
pestin. Ég kallaði á lækni um
nóttina, en engum datt í hug
annað en pestin. En svo dó
hún úr garnaflækju. Það var
sárt. Hún var prúð kona. Og
hana langaði til að lifa.“
„Hvernig líkaði þér í Við-
ey?“
„Vel, ágætlega. Mér fannst
ég alltaf vera Skúli.“
„Sástu hann nokkurn
tíma?“
„Nei, ég sá hann bara í
anda. Einu sinni bjó hann til
glettna vísu, sem ég var að
hugsa um að fara með fyrir
þig, en nú man ég hana ekki
sem betur fer, og þá er engin
hætta á að ég fari rangt með
hana. En þegar ég fór upp á
Skúlahólinn og leit yfir sund-
in, var ég innblásinn af Skúla
og fannst landið stórt og á-
búðarfallegt. Þá sá ég ísland
í hillingu eins og hann.
Hvergi er víðsýnna en af
Skúlahóli og ekki undarlegt
þó manni detti ýmislegt í hug,
einn í kyrðinni, ölvaður af
fjöllum, sjó og sögu.“
„En þú hefúr aldrei séð
Skúla?“
„Nei. Og samt hafði ég aug-
un hjá mér, því ég bjóst við
ýmsu og var alltaf að vonast
eftir að einhver karlmannleg
eilífðarvera yrði á vegi mín-
um til að takast á við, ég er
alLs óhræddur að ganga á
hólm við drauga, eins og
Grettir forðum. En ég hef
aldrei séð neitt og af því dreg
ég þá ályktun að draugar séu
heldur ókarlmannlega vaxnir
og að öllu jafnaði engir ofur-
hugar. Þó verð ég að viður-
kenna að dálítið einikennilegt
kom fyrir í Varmadal, þegar
ég bjó félagsbúi með Jóni
bróður mínum, sem er vel
skyggn og sá ýmislegt, bæði
menn og hesta, og stundom
voru þeir með mjólkurbrúsa
á hestunum, og þá hljóta það
líka að hafa verið framliðnir
brúsar.
Einhverju sinni sem oftar
var hjá okkur kaupamaður.
Eina nóttina um hávetur, það
var skömmu eftir að hann
hafði farið úr vistinni, vaknar
heimilisfólkið við það, að
kýrnar láta öllum illum lát-
um í fjósinu. Við smeygjum
okkur í fötin, göngom út í
fjós, og var þá helmingur
þeirra laus. Þær komu á móti
okkur bölvandi og baulandi
og í mikilli geðshræringu. í
sömu svifum bar að tvo
menn, fytrum kaupamann
okkar og bróður hans. Ég
stend andspænis þeim í fjós-
inu og segi: „Ja, þið eruð
ljótu hel'vítis gestirnir, beljur-
nar vitlausar í fjósinu." Við
þessar kuldalegu móttökur
ganga þeir til Jóns bróður
og segja við hann nokkur orð.
Gerist svo ekkert meðan þeir
stald'ra við í fjósinu. En þegar
þeir eru farnir byrja ósköpin
aftur af fullum krafti. En það
sagði Nonni bróðir, að hann
hefði heyrt á tal þeirra, þegar
þeir gengu út og sagði þá
annar: „Það er helvítið hún
Skotta,“ en hún mun hafa
fylgt bróður kaupamanns.
Þessu fer svo fram í viku og
fáurn við ekki dropa af mjólk
úr kúnum hvernig sem við
tutluim þær. Við förum-til Kol
beins í Kollafirði og segjum
farir ókkar ekki sléttar og
biðjom hann um holl ráð.
Hann segir: „Hafið opnar
dyrnar og reynið að losna við
þennan óþveTra.“ Við gerðuim
það og lásum faðirvorið og
lögðum sálmabók við dyrnar,
en kiom fyrir ekki. Þá sagði
Kolbeinn: „Nú verðið þið að
ná í manninn og láta hann
koma uppeftir. Það er eina
ráðið.“ Nonni bróðir fór af
stað, en missti af bllnum og
kom heim við svo búið. En þá
bregður svo við, að allt fellur
í ljúfa löð og urðum við ekki
varir við neitt eftir það.
Þegar ég var drengur kom
einlhverju sinni Borgfirðingur
að Varmadal. Hann var lítið
eitt við skál og biður föður
minn að fylgja sér yfir Svína-
skarð. Hann færist undan en
lætur vinnumanninn, sem hjá
honum var og kallaður
Mela-Jón, fylgja Borgfirð-
ingnum yfir skarðið og inn
að Möðruvöllum. En þegar
þeir komu upp á háskarðið
verður maðurinn trylltur,
stekkur upp í Skálafel'l, en
Mela-Jón á eftir og nær hon-
um, kemur honum á hest og
ætlar að halda förinni áfram,
en þegar þeir hafa riðið 20
eða 30 metra, endurtekur sig
sama sagan. Og þannig geng-
ur þetta sex eða sjö sinnum,
að Borg'firðingurinn ærist á
ákveðnum bletti í skarðinu.
Svo tókst Jóni loks að koma
honum á bak og skila honum
hei'lu og höldnu að Möðruvöll
uim. Hann kemur svo heim
aftur seint næsta kvöid, gegn-
ur inn í baðstofu og segir:
„Þetta er sá versti túr sem ég
hef nokkru sinni farið á æv-
inni.“
Sagt var að Borgfirðingur-
inn hefði ærst af draugagangi
á skarðinu.
Annars hef ég oft farið yfir
Svínaskarð, bæði einn og I
fylgd með öðrurn, og aldrei
orðið neins var. Einhverju
sinni fór ég yfir skarðið i
myrkri og var 12 ára göm-
ul telpa í fylgd með mér.
Ég leiddi kú sem ég hafði
keypt á Sandi í Kjós, og við
lenturn í þoku og myrkri eins
og ég sagði, en urðurn ekki
varir við neitt. Ég er þes*
vegna farinn að hallast að
því að draugar séu annað
hvort útdauðir eða lítið fy rir
að láta á sér bera, þar sem
viðnáms er von.“
.„Þú hefur glímt við marga
nafntogaða menn?“
„Já, já. Fyrsta glíman mín
opinberlega var í Iðnó 1. fe-
brúar 1922. Ég kom feiminn
og hræddur ofan að og varð
þriðji í röðinni. Við glímdum
á sviði í sterkuim ljósum og
mér fannst þau of sterk, því
við höfðum ekki svona ljós
í Varmadal. Nafnið var látið
nægja. Ég 'hefði staðið mig
betur í minni birtu. Ég féll
fyrir Eggerti Kristjánssyni og
Birni á Guliberastöðum, sem
vann skjöldinn í það skiptL
Við Björn glímdum fyrst, svo
Eggert og hann. Björn tók
mig strax á norðursenunni í
fullum Ijósum og óskaplegri
loftsniðglímu og það skipti
engum togum að hann kastaði
mér út í bekk hinu megia
á senunni. Ég flaug eins og
flugeldur yfir senuna. Það
var einkennileg tilfinning.
Mig svimaði þegar ég stóð
upp eftir loftferðina. Eggert
fékk svo alveg sömu útreið
nokkru seinna. Þú sérð að
það er ekki verið að draga
úr þessu, en satt er það. Nei,
skáld er ég ekki. Við vorum
eins og börn í lúikunum á
honuim Birni. Ég missti allan
kjark og hugsaði: Þennaa
fjanda fer ég ekkí út í aítur.
Svo flutti ég mjólkina tii
Reykjavíkur næsta ár og sótti
þá æfingar í Menntaskólan-
um, en þorði ekki að gilkna,
rt