Morgunblaðið - 28.12.1963, Síða 3

Laugardagur 28. des. 1963
MORG U N B LAÐIÐ
3
SNJÓFLÓÐ féll á anna jóla-
dag á íbúðarhús og fjárhús í
Siglufirði, eins og skýrt er frá
annars staðar I blaðinu. I
þessu sambandi verður hér á
eftir rifjuð upp nokkur helztu
snjóflóð í Siglufirði, sem
skýrt er frá í bók Ólafs Jóns-
sonar „Skriðuföll og snjó-
flóð.“ Frásögnum af mörgum
hefur þó orðið að sleppa.
Árið 1613 varð líklegasta
mannskæðasta slysið, sem orð
ið hefur hér á landi af völd-
um eins snjóflóðs, en þess er
ekki getið í annálum eða sam
tíðaheimildum.
Slysið varð 24. desember og
fórust þá 50 menn í Siglunes
skriðum, er þeir ætluðu til
tíða út á Siglunes. Aðalheim-
ildin um þetta slys er bréf
frá séra Jóni Helgasyni,
Staðarhólsfjall í
björn Jónsson.
Siglufirði. örin vísar á upptök snjóflóðsins mikla álrið 1919. Ljósm.: Svein-
Mestu snjdflúðin í Siglu-
f irði urðu árin 1613 og 1919
presti á Siglufirði 1721—1744,
til mag. Hálfdánar Einarsson-
ar. Annars eru aðeins óskráð
munnmæli og örnefni, sem
vitna um þetta mikla slys.
Samkvæmt munnmælum á
Siglufirði um aldamót var
ýmist talið, að 50 eða 30
manns hafi farizt í snjóflóð-
inu.
Sagt er, að enn sjáist glögg
merki, hvar snjóflóðið hafi
hlaupið. Það hafi orðið rétt
utan við sjálfar skriðurnar,
úr djúpu gili, et nær þar
alveg upp í Nesnúpinn. Flóð-
ið hafi runnið þar niður mel-
hrygg einn og borið með sér
mikið lausagrjót, sem enn
sjáist merki. Prestasögur
segja, að 50 manns hafi far-
izt.
Árið 1891, hinn 7. maí,
lentu tveir menn í snjóflóði á
Hestsskarði milli Héðinsfjarð-
ar og Siglufjarðar. Annar
fórst, en hinn komst lífs af.
Sá, sem fórst var 39 ára bóndi
á Vatnsenda í HéðinsfirðL
Árið 1919, aðfaranótt 12.
apríl, var stórhríð á Siglufirði
og var hún svö dimm að ekki
sá milli húsa. Hafði svo ver-
ið nokkra daga. Um morgun-
inn urðu menn varir við, að
báta hafði slitið upp og brotn-
að, sumir sokkið og enn aðrir
týnzt. Kraparöst og stór klaka
stykki lágu lang upp á eyri.
Héldu menn fyrst, að brim
hefði valdið þessu, en sú skýr
ing reyndist ófúllnægjandi,
því snjólítið var um morgun-
inn og áttin svo austlæg, að
brim gat ekki hafa orðið inn
á firði. Skipshafnir sem legið
höfðu í skipunum um nóttina,
sögðu frá því, að klukkan 4
um nóttina hefðu þær vaknað
við, að skipin tóku ógurlega
veltu, slitu af sér böndin og
lömdust við bryggjurnar og
sjór gfekk hátt á land. Fljót-
lega komst kyrrð aftur á. Eina
skýringin var, að snjóflóð
mikið hefði fallið austanmeg-
in fjarðarins úr Staðarhóls-
fjallL Rifjuðust upp sagnir
um, að árið 1839, þann 23. des.
hefði fallið snjóflóð sunnan
Staðarhóls og valdið miklum
skemmdum handan fjarðar-
ins. Nú stóðu á því svæði,
þar sem þetta snjóflóð hafði
fallið, síldarverksmiðja Evan
gers, tvö íbúðarhús, sem búið
var í, «g fleiri byggingar. Þá
voru nokkrir bæir á svæðinu.
Var nú brugðið við og safn
að liði. Fóru 12—15 menn á
vettvang.
Þegar þangað kom fengu
menn grun sinn staðfestan.
Snjóflóð mikið hafði hlaupið
niður úr svokallaðri Skolla-
skál í Staðarhólsfjalli. Hafði
það sópað burtu síldarverk-
smiðjunni, íbúðarhúsunum
tveimur, sem búið var í, síld-
arhúsi Olav Evengers, sem
stóð nokkru sunnar með sjón-
um, bryggjum og söltunarpöll
um. Eftir stóð aðeins eitt hús,
nyrsta byggingin, sem var
mannlaus. Þá hafði flóðið far-
ið yfir Neðri-Skúta, brotið
bæinn niður og fært í kaf og
sópað burtu húsinu niður við
sjóinn, sem nefnt var „Bensa-
bær.“ Hugðu leitarmenn fyrst,
að flóðið hefði sópað öllum
þessum byggingum burtu og
þeir, sem í þeim voru, hefðu
allir farizt. Grófu þeir nokk-
uð þar, sem Skútubærinn átti
að vera, en urðu einskis var-
ir og sneru þá heim á leið. En
er þeir voru komnir niðúr á
Skútugrandann, stakk einn
þeirra, Björn Jóhannsson, við
fótum og mælti: „Ég sný við.
Það er óafsakanlegt að fara
svona heim. Það er ekki búið
að leita nóg þarna í Skútu.“
Varð það úr, að fjórir sneru
aftur. Einhverjir frá tveim
bæum bættust í hópinn. Var
grafið niður á baðstofuþekj-
una og höfðu þeir aðeins mok
að stutta stund, er þeir heyrðu
barið í þekjuna innan frá. Var
þá sent eftir liðsauka og
lækni.
Sjö manns var bjargað og
var ekkert af því stórslasað,
en aðþrengt af loftleysi og
meira og minna marið. Fólk-
inu bar saman um, að snjó-
flóðið hefði fallið um kl. 4
um nóttina. Fólkið í baðstof-
rústunum hafði heyrt, er Sigl-
firðingarnir komu fyrst á stað
inn og hófu mokstur, en
hættu svo aftur og hurfu frá.
Olli það því hinu mesta ang-
urs, því það hugði alla von
um björgun úti.
Þegar lokið var að grafa
upp fólkið á Skútu, var leitað
vandlega X rústum annara
mannabústaða, sem snjó-
flóðið hafði fallið á. Af Bensa-
bæ var ekki örmull eftir, að-
eins kjallarahola, en í henni
var ekkert. Þarna höfðu far-
izt hjón og tvær aætur þeirra
á barnsaldri.
Verksmiðjunni og öllu
henni tilheyrandi hafði sópað
burtu, nema nyrzta húsinu og
tveimur vanhúsum. Þarna fór
ust tvær fjölskyldur, tvenn
hjón og 8 ára fóstursonur
annarra þeirra.
Talið var, að eignatjón af
þessu eina snjóflóði hafi num
ið hálfri annari milljón króna
á þeim tíma.
Árið 1938, miðvikudaginn
23. nóvember, hlupu nokkur
mikil og háskaleg snjóflóð úr
fjallinu upp af. kaupstaðnum.
Eitt lenti á tveggja hæða stein
húsi við Þormóðsgötu. Braut
flóðið glugga á efri hæð húss-
ins og hálffyllti það. Allir
sluppu ómeiddir nema vöggu-
barn, sem skarst á lúðubrot-
um.
í suðurhluta bæjarins hlupu
einnig snjóflóð, sem ollu tals-
verðum skaða. Hús skemmd-
ust og kindur og hæsni fór-
ust.
Árið 1950, sunnudaginn 8.
október, lögðu 19 manns í 5
bifreiðum frá Siglufixði til
Siglufjarðarskarðs. Á einni
bifreiðinni voru 20 lömb. Snjó
ýta fór fyrir og ruddi veginn.
Fólkið varð að láta fyrir ber
ast í sæluhúsinu í skarðinu
um nóttina.
Næsta morgun var haldið
áfram, en seint sóttist. Bilaði
ýtan og varð ekki komið í lag.
Höfðu þá bætzt í hópinn 17
menn, sem komu vestan að.
Varð fólkið að yfirgefa bif-
reiðarnar og halda aftur í
sæluhúsið. Þar dvöldust 36
manns um nóttina og var
þröng svo mikil, að ekki gátu
allir setið samtímis. Fimm
hraustir skiðamenn frá Siglu
firði brutust upp í sæluhúsið
um kvöldið og færðu fólkinu
hressingu og teppi.
Þriðjudagsmorguninn 10.
október hélt flest af fólkinu
til Siglufjarðar. Ellefu menn
urðu eftir í húsinu til að
reyna að koma bifreiðunum á-
leiðis. Fimm manns, þar af
ein stúlka, fóru fótgangandi
til Fljóta og tóku með sér
fjárhópinn. Þegar komið var
niður í Fellsbrekku féll snjó-
skriða á fólkið og kindurnar
og bar með sér allan hópinn
um 100 metra vegalengd. Fólk
ið slapp allt lifandi, en flestir
höfðu þó hlotið minniháttar
meiðsli. Sumar kindurnar
gátu brotizt sjálfar út úr
snjónum, en aðrar varð að
grafa upp. Aðeins eitt lamb
kafnaðL
STAKSTEI^AR
Er „Dagur“ málgagn
Björns eða Rugnars?
Blað Framsóknarmanna á Ak-
ureyri nefnist „Dagur“. Eftir að
samstarf kon’.múnista og Fram-
sóknarmanna hófst, hefur blaðið
jráöinnis tekið svari kommú-
nista einarðlega, ekki sizt þegar
um varnarmál hefur verið að
ræða. Hefur „Dagur“ ekki gefið
,Timanum“ hætis hót eftir í
jeim efnum.
Síðasta dæmið er að finna í
„Degi“ á laugardaginn var, þar
sem skýrt er frá áróðurstillögu
kommúnista um Hvalfjörð og
Atlantshafsbandalagið. Segir þar
um framsögumann kommúnista:
„Ragnar Arnalds var framsögu-
maður í málinu og nvæltist sköru
lega“. Málflutningur kommú-
nistans er síðan vandlega rakinn,
og leynir sér hvergi aðdáunin.
Hinsvegar er ræðu Eysteins Jóns
sonar í málinu að litlu getið, og
enga einkunn fær Eysteinn,
hvorki fyrir skörungsskap né
annað. Síðan eru svör utanríkis-
ráðherrans rakin við fleipri
þeirra svarabræðra, og skætingi
blandað saman við, svo að eng-
inn þurfi að vera í vafa um, að
málstaður korr.múnistans Ragn-
ars Arnalds er jafnframt málstað
ur „Dags“. Hvað segir Björn Páls
son á Löngumýri við stefnu
Dags“? Notaði „Dagur“ tæki-
færið, meðan Björn sat á þing-
mannafundi NATO suður i Paris,
til þess að túlka málstað Ragnars
Arnalds?
Biðlað til blámanna
Kommúnistapáfarnir tveir,
Krúsjeff og Maó, bitast nú um
hylli svertingja í hinum nýstofn-
uðu Afríku-ríkjum.. Kalt strið
af nýrri tegund er hafið í Afríku,
og reynir hvor kommúnistapáf-
inn um sig að niða skóinn niður
af hinum. Þessar tvær eftirfylgj-
andi myndir fjalla um þessa ein-
kenniIegU' baráttu:
Eiturþokur
á l\lars
Lif þar nú talið útiiokað
Washington, 27. des. — AP
BANDARÍSKIR vísindamenn
skýrðu frá því í dag, að hin lit-
uðu svæði, sem sjást á stjörnunni
Mars, séu sennilega þokur sam-
settar af köfnunarefnisdíoxíðL
og því eitraðar. Sé þetta rétt, er
sú von brostin að lif kunni að
leynast á einhverri stjörnu í sól-
kerfi voru, en Mars hefur verið
talin líklegasta stjarnan í þeim
efnum.
Stjörnufræðingar hafa löngum
veitt athygli bláleitum s’væðum
,sem sett hafa verið í samband
við vatn, svo og hvítum, sem
sett hafa verið í samband við
snjó. Litur þessara svæða á Mars
hefur jafnan verið breytilegur
frá bláu í hvítt og gulbrúnt
Tveir vísindamenn, annar efna
fræðingur, hinn stjörnufræðing
ur, hafa nú lýst því yfir, að
þessi lituðu svæði séu raunar
ekki annað en eitruð köfnunar
efnisdíoxíðþoka. Efni þetta
gert af einu köfnunarefnisátómi
og tveimur súrefnisatómum. Yfir
leitt er það gulbrúnt að sjá,
; i frosti breytist liturinn og verð
' ur blár eða hvítur.
Heyrðu góði! Þetta er mitt borS!
Hann vill ekki sjá hana .. Iík~
lega bezt, að ég reyni aftur ..
(Tarantel Press)
Afskipti ríkisvaldsins
„Alþýðublaðið“ segir svo m.a.
í forystugrein á Þorláksmessu:
„Ríkisstjórnin hefur upplifað
sitthvað í skiptum. sínum við
vinnumarkaðinn síðustu vikur.
Fyrst var Alþingi grýtt vegna
fyrirhugaðra afskipta af launa-
málum, og fullyrti þá hver eftir
annan, að ríkisvaldið ætti ekki
að skipta sér af slíkum malum.
Nokkrum vikum síðar var ráð-
izt á stjórnina innan þings og
utan fyrir að liafa ekki nógu
mikil afskipti af deilunni og gera
ekki róttækar ráðstafanir til að
hindra slík átök. Erfitt mun reyn
ast að finna mcðalhóf í þessu
efni — en seint verða launanúl
ríkisstjórnum óviðkomandi á ís-
landi. Til þess er of mikið i húfi.“