Morgunblaðið - 28.12.1963, Blaðsíða 10

10
MORCUNBLAÐIÐ
Laugardagur 28. des. 1963
Nánast kraftaverk hve margir
björguðust af „Lakonia"
• FIMMTUDAGINN, 19.
desember, hélt lystiskipið
„Lakonia“ úr höfn í Sout-
hampton með hátt á ellefta
hundrað manna innanborðs.
Þar af voru farþegar um 650,
flestir brezkir og írskir,
nokkrir bandarískir og þýzk-
ir, og einn Austurríkismaður.
Þar af voru 36 börn, þar af
tvö kornbörn. Áhöfn var að
mestu skipuð griskum mönn-
um, en einnig nokkrum þýzk-
um. Farþegarnir voru glaðir
og reifir. Þeir voru á leið í
skemmtiferð til Kanarieyja,
þar sem jólin skyldu haldin
hátíðleg — og mörg bamanna
hugsuðu með eftirvæntingu
til þess að hitta foreldra sína
búsetta þar — þau voru í jóla
leyfi á l'eið heim.
• Á föstudag, laugardag og
sunnudag gekk ferðin að ósk-
um. Gleði og ánægja ríkti um
borð og á sunnudagskvöld
var haldinn mikill dansleik-
ur. Endalok þeirrar skemmt-
unar urðu óvænt og skelfileg.
Það var ekki aðeins, að bund-
inn væri endi á jólagleði
fólksins, heldur einnig á líf
136 hianna, kvenna og barna.
• Það var hálfri stundu
fyrir miðnætti (GMT), að
fyrsta neyðarskeytið af þrem
ur heyrðist frá „Lakonia".
„Eldur um borð. Staða 35
gráður nórðlæg breidd, 15
mínútur vestlæg lengd.“
Klukkan 10 mínútur yfir tólf
var kallað: „Eldurinn breið-
ist út. Búumst til að yfirgefa
skipið." Og tólf mínútum síð-
ar: „SOS frá Lakonia í síðasta
sinn. Ég get ekki s.taðið leng-
ur við senditækin. Við erum
að yfirgefa skipið. Biðjum um
hjálp þegar í stað. Hjálpið
okkur.“
Meira heyrist ekki frá hinu
brennandi skipi, en fregnin
fór eins og elding um heim-
inn og öll nærstödd skip
brugðu af leið og stefndu í
átt til „Lakonia.“
• Klukkan 1.03 heyrðist frá
brezka skipinu „Montcalm":
„Erum á leið á slysstaðinn."
• Kl. 1.44: „Höfum komið
auga á neyðarblys •„Lakonia'*
skammt frá okkur.“
• Kl. 2.35 kallaði argen-
tíska skipið „Salta“: Sjáum
„Lakonia" bera við sjóndéOd-
arhringinn, komust þangað
„fljótlega.“ Jafnframt kallaði
„Montcalm" að það væri að
Slösuð kona færð í land af einu björgunarskipanna.
bjargað varð. Hjón þessi
sögðu, að engar vistir heíðu
engar verið í björgunarbátn-
um, né heldur teppi eða ann-
að, er sveipa mætti um börn-
in, sem sum voru gegnvot
eftir að hafa lent útbyrðis.
Þessi hjón tóku undk- þau um
mæli flestra farþega, er
fréttamenn hittu að máli, að
áhafnir björgunarskipanna
hefðu unnið frábært starf og
framkoma þeirra verið hinum
skipreika mjög til styrktar.
Skipin „Montcalm" og
„Salta“ voru fyrst á vettvang
og björguðu mestum hluta
skipbrotsimanna. „Salta“ tók
510 manns og sigldi með þá
til Madeira, en „Montcalm“
fór með 240 manns til Casa-
blanca. Belgíska skipið
„Charlesville“ sigldi með 29
manns til Santa Gruz þar á
meðal skipstjórann á Lakoriia,
Mathios Zarbis. Skipið
„Medhe“ frá Pakistan tók 22
menn og „Rio Grande“ frá
Brazilíu um 50 menn og
sigldu bæði tiil Casablancá.
Gamalreyndir sjómenn spáðu því
1930, að „Lakonia“, sem þá hét
„Johan Van Oldenbarnvelt44.
' yrði óhappaskip
i
nálgast slysstaðinn, „Lakonia"
væri alelda miðskips og björg
unarbátar væru allt um
kring.
Á nokkrum klukkustund-
um komu skip á vettvang
hvert af öðru og voru síðast
orðin yfir 20 talsins. Brezka
herskipið „Centaur“ þeyttist
fram og aftur um slysstað-
inn og leiðbeindi björgunar-
skipunum, meðan nokkuð
kvikt var sjáanlegt. Þegar
björgunarskipin komu að
voru hundruð manna synd-
andi í sjónum umhverfis log-
andi skipsflakið. Grillti í
skjannagul og rauð björgun-
arvestin í myrkrinu og gegn-
um reykjarmökkinn. Fólkið
kallaði og veifaði í sífellu til
þess að vekja á sér athygli,
börnin grétu, foreldrar syntu
hlið við hlið og hjálpuðust,
að því að halda börnum sín-
um ofan sjávar.
Þeir, sem fylgdust úr lofti
með aðgerðum björgunarskip
anna hafa verið samdóma um,
að björgunarstarfið hafi verið
unnið með frábærum hætti.
Veður var að visu nokkuð
gott, hiti um 18 stig á Celsísus
og sæmilega gott í sjó, en þó
er talið ganga kraftaverki
næst, hve margir björguðust.
Björgunarstarfið var frá upp-
hafi vel og skjótlega skipu-
lagt af r hálfu skipstjóranna
og gekk þeim mun skjótar en
ella hefði orðið.
Á hinn bóginn var haft
eftir mörgum farþegum, eftir
að þeir komu til Casablanca
að framkoma áhafnarinnar á
„Lakonia" hafi verið mjög
ábótavant. Ótti og skelfing
hafi gripið svo um sig meðal
áhafnarinnar, að farþegar
hafi sjálfir orðið að taka við
stjórn björgunarstarfsins. Var
haft eftir farþegum, að sú
æðislega skelfing, sem greip
ýmsa skipsmenn hafi verið
eigendum skipsins til mestu
vansæmdar. Sumir sögðu, að
engin viðvörunarmerki hefðu
verið gefin um borð, eftir að
eldurinn brauzt út, farþegar
hefðu árangurslaust mátt
bíða eftir stigum til þess að
komast niður í björgunarbát-
ana og því hver orðið að
bjargast, sem bezt hann gat.
Hefðu því miklu fleiri farið
í sjóinn en ástæða var til.
Hjón ein frá London sögðu
þá sögu úr björgunarbátnum,
sem þau lentu í, að skips-
menn þar um borð hefðu
öskrað í síbylju, gert sig lík-
lega til að hrinda farþegum
útbyrðis, að því er virtist af
skelfingu inni saman, og var-
ið gersamlega ófærir um að
gegna skyldu sinni. Hefðu far
þegar því tekið við stjórninni
og reynt að bjarga því, sem
jómfrúferðinni lenti skipið í
árekstri og sögðu þá gamlir
hollenzkir sjómenn, að það
yrði óhappaskip. Til þessa
hefur það getað hrundið af
sér þeirri nafngit, því ekkert
óhapp hefur hent það síðustu
33 ár. Skipið var tryggt fyrir
þrjár milljónir sterlings-
punda, að sögn eigenda, átti
að hafa björgunarbáta fyrir
1455 manns og var útbúið sjálf
virkum eldvarnartækjum.
Ekki er ljóst með hvaða
hætti eldurinn brauzt út.
Þegar skipstjórinn Zarbis
kom til Madrid á föstudag,
var hann spurður spjörunum
úr um upptök eldsins, slöikkvi
starf og björgunarstarfið.
Taldi hann, að eldurinn hefði
komið upp í rakarastofu, en
vissi ekki með hverjum hætti.
Reynt hefði verið að ráða nið
urlögum hans í hálfa aðra
klukkustund áður en fólki
var fyrirskipað að yfirgefa
skipið. Ekki vildi Zabris fall-
ast á, að framkoma áhafnar-
innar hefði verið eins og far-
þegar vildu vera láta og getið
var hér að framan, — hefðu
margir farþega komið að máli
við sig eftir björgunina og
þakkað honum og liði hans
gott starf. — Á hinn bóginn
var haft eftir einum af áhöfn-
inni, að hann vildi ekki for-
taka, að skelfing farþeganna
hefði náð til raða áhafnar-
innar.
Zabris skipstjóri sagði, að
björgunarstarfið myndi hafa
gengið betur, hefðu björgun-
arskipin komið nær Lakonia
en þau gerðu. Björgunarbát-
ar hefðu ekki verið nógu
margir og fleiri farið í sjó-
inn þess vegna. Taldi hann
Klæðnaður skipbrots-
manna, er þeir gengu í land
í Madeira var með ýmsum
hætti, en nær allir voru fá-
klæddir. Sumar konurnar
báru enn dýrmæta skartgripi,
hálsmen og eyrnahringi og
voru klæddar dýrum kvöld-
kjólum, er þær höfðu skrýðzt
fyrir dansleikinn á sunnudags
kvöld. Aðrir voru í náttklæð-
um einum fata. Allir misstu
farþegar farangur sinn í eld-
inu-m. Þeir skipbrotsmenn, er
til Madeira komu, héldu'þeg-
ar á annan jóladag til Eng-
lands með „Arkadia", systur-
skipi „Lakonia.“
Leit var haldið áfram á slys
staðnum í nær sólarhring frá
því eldurinn brauzt út og
mörgum bjargað .nær dauða
en lífi. Tíu lík fundust.
Þegar kunnugt varð, að
eldur var laus í „Lakonia" og
fólkið var að yfirgefa skipið,
voru flugvélar sendar á stað-
inn. Þær sveimuðu yfir log-
andi skipinu klukkustundum
saman og vörpuðu niður björg
unarbátum með ábreiðum og
vistum. Bandarískur flug-
maður, er flaug þar lengi
yfir, sagði: „Við sáum, þegar
farþegarnir stukku útbyrðis,
'Sáum fólkið synda og
svamla í áttina til björgunar-
skipanna. Sumir hreyfðu
hvorki legg né lið, e. t. v.
voru þeir þegar látnir. Þetta
var hræðilegt á að líta. Við
sáum litríka jólapakka fljóta
eins og hráviði umhverfis
skipið og á einum stað flaut
stór brúða.“ Annar flugmað-
ur lýsti því, er hann sá lítið
barn — einsamalt í björgun-
arbát á reki.
★—★—★
Lystiskipið Lakonia var
um 20.000 tonn. Það var upp
haflega í eigu Hollendinga,
smiðað árið 1930, og hét þá
Johan Van Oldenbarnvelt. í
Beðið björgunar í nátt-
myrkrinu.
líklegast, að björgunarskipin
hefðu talið, að allir væru
komnir frá borði „Lakonia“
fyrr en raun var á. Skipstjóri
kvaðst hafa farið síðastur frá
skipi sínu og komizt burt á
björgunarbáti, er varpað var
úr flugvél. Er Zabris hafði
verið spurður í þaula nokkra
stund, féll hann saman og bað
fréttamenn að hlífa sér við
frekari spurningum að svo
stöddu.
Um skipið sjálft, Lakonia
er þess að lokum að geta, að
norska togskipið „Herkules“
og belgíska björgunarskipið
„Pool Zee“ hófu þegar að
loknu björgunarstarfi, að
draga flakið til lands, vænt-
anlega til Casablanca, Lissa-
bon eða Gíbraltar. Þegar síð-
ast fréttist gekk sú ferð treg-
lega, — skipið logaði stafna á
milli og var erfitt að koma
fyrir nauðsynlegum taugum.
Að sögn sjónarvotta er skipið
þannig útlei'kið, að ljóst megi
vera, að þar hafi orðið marg-
ar sprengingar, sennilega
ketilsprengingar. Síðdegis á
föstudag var talið, að yrðu
sprengingar ekki fleiri myndi
það að öllum líkindum hald-
ast ofansjávar.
Af hálfu grískra yfirvalda
hefur verið fyrirskipuð gagn-
ger rannsókn á „Lakonia“-
slysinu.