Morgunblaðið - 01.02.1964, Blaðsíða 11

Laugardagur 1. febrúar 1964
MOPr.n m n i ADIÐ
II
Þorsteinn Jónsson:
Ráðhúsið nýja
FYRIR NOKKRUM vikum sam-
þykkti borgarstjóm Reykjavíkur
‘ einróma að láta byggja ráðhús
banda höfuðborginni við norður
enda Tjarnarinnar. Jafnframt
var líkan af ráðhúsinu til sýnis
borgarbúum og mun flestum
hafa þótt húsið stílhreint, til-
komumikið en þó látlaust eins
®g vera ber.
* t»að gladdi mig og marga aðra
gamla Reykvíkinga að máli
þessu var þannig einróma komið
í höfn eftir langar bollalegging-
ar. Húsið virðist fara ágætlega
þarna við norðurenda Tjamar
innar í hjarta borgarinnar. t>ar
blasir það mót suðri og sól, ekk
ert skyggir á það í þá átt. t>ví
þótt vonandi verði þess ekki
langt að bíða að Rvíkurflugvöll
ur verði lagður niður og hús
byggð þar, sem hann er nú, þá
er það svo langt frá ráðhúsinu
að engum skaða getinr valdið,
né óprýðL
t»ar sem þetta mál virðist út
rætt er það undravert að menn
eru enn að fjargviðrast út af
etaðnum, sem valinn var fyrir
löngu. Þingmenn sumir, vakna
nú allt í einu af dvala, og finnst
þrengt að sér með ráðhúsinu.
íFyrst og fremst er þetta ekki
rett, vel má byggja annað hús
í tengslum við þinghúsið vestan
við það, en ef það ekki þykir
fært, má reisa nýtt þinghús á
öðrum stað í bænum. Ráðhúsið
er sjálfsagt að hafa í gamla mið
bænum og einmitt staðurinn við
Tjörnina er tilvalinn. Engin sér
Btök helgi eða hefð er tengd við
gamla þinghúsið sem slíkt. Þjóð
hetja^slands, Jón Sigurðsson sat
öll þau þing er hann var full-
trúi þar í Menntaskólanum við
Lækjargötu. Sjálfstæði fandsms
var lýst yfir framan við Stjórn
erráðshúsið við Lækjartorg 1.
des. 19X8. Lýðveldið var stofnað
á Þingvöllum 17. júní 1944. Og
evo má nota núverandi Alþingis
hús, ef menn vilja, til annars en
þinghalds, t.d. fyrir Hæstarétt
og breyta þá núverandi húsnæði
réttarins i skrifstofur. Enginn
veruleg eftirsjón væri heldur í
því þótt Alþingishúsið væn rif-
ið, síðar, er ástæður þættu til
að rýma til í miðbænum. Sum-
um vex í augum kostnaðurinn
við byggingu ráðhús, t-d'. Sig-
urði Jónassyni í nýlega fluttu
útvarpserindi. En þeir góðu menn

ættu að muna það, að þótt ráð-
húsið yrði byggt fyrir sunnan
Tjörnina muridi það kosta álíka
mikið. En ég er sammála Sigurði
í því, að óþarflega mikið skrif-
stofurúm er áætlað hér á mann í
skrifstofum ef það er 12—15
metrar (í stað 5—7 t.d. vestan
hafs í Bandaríkjunum). Hitt verð
ur ætíð óhugsandi að byggja nú
ráðhús er um alla tíma eigi að
fullnægja allri skrifstofuþörf
borgarinnar. — Satt er það, að
einhver hús þarf borgin að kaupa
er nú standa á þeirri lóð, sem-
ráðhúsinu er ætluð, en það ligg
ur ekkert á því, flest geta húsin
staðið fyrst um sinn, um óá-
kveðinn tíma. Væri gamla A1
þingishúsið látið hverfa, er hent
ugleikar leyfðu myndaðist stórt
torg frá ráðhúsinu alla leið að
húsunum norðan Austurvailar
Og á hinum gömlu grunnum
þeirra húsa er nú standa við
Kirkjutorg, Lækjargötu sunnan
verða og Vonarstræti mætti þá.
að skaðlausu reisa viðeigandi
byggingar t.d. viðbótar skrif-
stofur fyrir stofnánir borgarinn
ar. Einhvers staðar þar sem hent
ugt þætti, verður bráðlega að
byggja bílageymslu í miðbænum.
Siíkar geymslur eru i öllum borg
um erlendis, eins og allir vita
er komið hafa út fyrir pollinn,
víða t.d. vestan hafs, mjög stór
hús. Það er óhugsandi að koma
fyrir “öllum bílum Reykvíkinga
og aðkomumanna, á strætum og
torgum borgarinnar.
Óhugsandi er, að nokkur Reyk
víkingur vilji í alvöru leggja
það til mála, að ráðhúsið verði
byggt í útjöðrum borgarinnar.
Hin sögulega hefð bendir ein-
dregið og ákveðið á miðbæinn
gamia, það er kvosina milli Arn
arhóls og Ingólfsbrekku að aust
an og Hólavallar og Landakots
hæðar að vestan. Þarna stóð bær
fyrsta landnámsmannsins, Ingólfs
Arnársonar eftir því sem fróð
ustu menn ætla. Borgarstjórn
hefur tekizt mætavel að velja
þennan stað og var gott að sam
komulag tókst um það mál. Er
gott til þess að hugsa að hið
fagra og myndarlega ráðhús rís
brátt upp þarna í hjarta borgar
innar. Mér hefur heyrzt að flest
ir er ég hef talað við um málið
væru ánægðir með ráðstafanir
borgarstjórnar um staðarval,
fleiri eru ekki aliskostar ánægð
ir með útlit hússins, en smekk
ur fólks - verður ætíð misjafn.
Fáeinir menn verða að vera á
móti öllu og hrópa hátt um það,
fetta fingur út í allt og oft helzt
það sem vel er gert. Eg er sam
mála hr. Sigurði Jönassyni um
að veizlusalur er óþarfur í ráð-
húsinu, ætti að nota það húsrúm
til annars. — Vona ég svo að haf
izt verði handa og ráðhúsið rísi
sem fyrst á þeim stað, sem því
hefur verið valinn.
Þorsteinn JónSson.
STJÓRN Veiðifélags Árnesinga
hefúr nýlega sent félagsmönnum
sínum bréf ásamt tilboði Stang-
veiðifélags Reykjavíkur til Veiði
íélags Árnesinga í alla lax- og
eilungsveiði á vatnasvæði Hvít-
ir og Ölfusár.
Hér er vissulega um mjög mik-
ilvægt mál að ræða, sem félags-
inenn þurfa að íhuga vandlega.
í nokkur undanfarin ár hefur
veiðin verið frjáls, þannig að
hver veiðréttareigandi hefur
hagnýtt sér veiðiréttindinn á
t»ann hátt, er hann taldi sér
henta, með leigu eða veiða sjálf-
ur á stöng eða í net.
Með þessari aðferð fæst mik-
il heildarveiði, sem sumir telja,
að sé meiri en stofninn þoli, en
J>að er ósannað mál. Þó að lax
gangi lítið upp í bergvatnsárnar
eannar það eitt ekki ofveiði, því
eð þar eru vafalaust margar or-
eakir að verki, og þarf Það að
rannsakast nánar. Ef sú kenning
er rétt, að laxinn gangi í þær ár,
sem hann er uppalinn í, þá er
líklegt, að hrygningarstaðirnir í
jökulvatninu eigi stærri hlut í
viðhaldi stofnsins en margir hafa
álitið til þessa, og þar sé kannski
að finna skýringuna á laxþurrð-
inni í bergvatnsánum.
Gallinn við þessa frjálsu aðferð
er hins vegar sá, hve hagnaður-
inn skiptist misjafnt niður. Sum
ir hljóta mikinn arð en margir
engan. AHir verða þó að greióa
skatt til félagsins í hiutfaili við
einingafjölda.
Þá„ er næst að athuga tilboð
Stangveiðifélags Reykjavíkur. Fé
lagið vill taka alla lax- og sil-
ungsveiði á leigu fyrir 2,5
kr. á ári, og verði leigutiminn
10 ár. Enn fremur skal hálf
milij- kr. á ári renna til klak-
og eldisstöðvar á vatnasvæð-
inu, sem rekin skal samei°iu-
lega af. Veiðifélagi Árnesinga
og Stangveiðiféiagi _Reykjavík-
ur. Það er ekki víst, að Veiði-
félag Árnesinga þurfi að leggja
fram jafnháa upphæð á moti í
eldisstöðina, en hæfilegt virðist
að gera ráð fyrir því, að félagið
þurfi að leggja fram halfa
millj. kr- á ári til rekstrar fé-
lagsins og eldisstöðvarinnar. Þá
verða eftir 2 millj. kr., sem koma
til útborgunar og gera 200 kr. á
hverja einingu.
Nú hefur veiðin á vatnasvæð-
inu verið sem hér segir, siðan
hún var gefin frjáls: samkv.
skýrslum frá veiðimálastjóra:
Árið 1958 .... 5736 laxar.
—' 1959 .... 8949 —
— 1960 .... 9131 —
— 1961 .... 7676 —
— 1962 .... 6797 —
Ef hver lax er áætlaður að
verðmæti kr. 250,00, verður heild
arverðmæti veiðinnar rúmlega
1,9 millj. kr. Héx þarf svo að
bæta við arði af silungsveiðinni
og öllum þeim iaxi, sem ekki
er fram talirin á veiðiskýrslilm,
en trúlega er það allmikið magn,
en svo dregst frá vinna og ann-
ar kostnaður við netaveiðina.
Þess vegna virðist mega áætla
heildararðinn gf vatnasvæðinu
a.m k. um 2 miilj. kr. á ári eða
sömu upphæð og væntanlegan
arð frá Stangveiðifélagi Reykja-
víkur.
Niðurstaðan verður því sú, að
samkvæmt tiiboði Stangveiðifé-
iags Reykjavíkur myndi heildar-
arður veiðíeigenda lítið breyt-
ast, en hann myndi skiptast öðru
vísi, sumir myndu fá minna í
sinn hlut eri allir eitthvað, og
verður það að teljast kostur frá
þvi sem nú er.
Þá þarf að athuga Þá galla, sem
tilboð Stangveiðifélagsins kann
að hafa í för með sér. Er þá
fyrst að nefna, að það leysir ekki
þann vanda, sem jiú er og hefur
lengi verið, að félagið er klofið
í tvær andstæðar hagsmunaheild-
ir, sem berjast um völdin og
ráða * stefnu félagsins á víxl.
Þetta hefur orðið félaginu til
mikils tjóns, og stjórn þess hef-
ur brugðizt þeirri skyldu sinni
að hafa forgöngu um að sætta
þessa hagsmunahópa og að hafa
forystu um nauðsynlegar aðgerð-
ir til þess að auka arð vatna-
svæðisins, heldur iíkist hún nú
mest stjórnlausu rekaldi, sem
Góð heimsdkn
góð hugvekja
UM áramótin kom hingað á Snæ-
fellsnes Magnús Sigurðsson,
skólastjóri frá Reykjavík og
sýndi myndina j,Úr dagbók lífs-
ins“, sem hasin ásamt fjölmörg-
um öðrum hefir unnið að í mörg
undanfarin ár, í algerri sjálf-
boðavinnu og í þeirri trú, að hún
geti ef til vill orðið til þess að
marka tímamót.
Myndin vakti hér almenna at-
hygli og þá ekki sízt boðskapur
hennar. Tal myndarinnar var
gott og eðlilegt og myndin skýr,
vel tekin og samfelld. Hljómlist-
in fannst mér ágæt og eiga vel
við efni myndarinnar, tónninn
þannig, að ég gat ekki að honum
fundið. í fáum orðum sagt fannst
mér myndin prýðileg.
Boðskapur n»yndarinnar er sá,
eftir því sem hann birtist mér,
að mikið og jafnvel mest af ó-
gæfu æskunnar og hvernig hún
leiðist út á villigötur, sé ekki
henni sjálfri að kenna, heldur
eldri kynslóðinni, sem markar
hennar för, ásamt leikfélögum
og samferðarmönnum. Mörg, já,
alltof mörg heimili séu þannig,
að þau séu ekki fær um að ala
æskuna upp. Foreldrar gefa sér
of lítið tóm til þess að leiðbeina
henni og skilja hana, kaupi hana
frá sér fyrir stundargaman o.s.
frv. sem yrði hér langt mál upp
að telja.
Það er ekki vafamál, að okk-
ur vantar hér heimili fyrir þá
unglinga, sem eiga ekkert eða
illt áthvarf heima, þar sim þeim
er sýndur skilningur í stað kulda,
búin góð íveruskilyrði í stað göt-
unnar. Hversu margt æskufólkið
glatast ekki þjóðinni eða verður
baggi á henni, vegna þess að í
uppeldinu var ekki leiðbeint á
réttar brautir, ekki vakað yfir
henni. Það er ekki nóg að ætla
þessir tveir andstæðu hagsmuna
hópar kasta á milli sín.
Stangveiðifólagið vill banna
alla netaveiði á vatnasvæðinu.
Það myndi hafa i för með sér
mun minni heiídarveiði og þax
með lélegTÍ nýtingu vatnasvæðis-
ins.
Rekstur sameiginlegrar klak-
og eldisstöðvar virðist varasöm
leið, því að það gæti skapað
vandamál síðar t.d. í sambandi
við eignarréttinn- Hyggilegast
mun, að Veiðifélag Árnesinga
standi eitt að slíkum rekstri,
Engin ákvæði eru um það í
tilboðinu, að arður til veiðieig-
enda vaxi í hlutfalli við aukna
veiði eða tekjur aí vatnasvæðinu.
Það, sem gera þarf, er að finna
leið, sem mikill meiri hluti veiði
eigenda getur sætt sig við, og
eru eftirfarandi tillögur tilraun
til þess.
a) Veiðitímanum verði skipt í
tvö jafnlöng veiðitímabil-
Fyrra tímabilið verði veiðin
frjáls veiðieigendum eins og
verið hefur. Er þó rétt að
taka til endurskoðunar regi-
una um fjölda lagna, t.d. að
fækka þeim niður i eina á lög
býli, þar sem Þær hafa verið
þéttastar að undanförnu, og
enn fremur þarf að taka ósa-
veiðina til endurskoðunar.
b) Öll veiði síðara tímabilið skal
leigð hæstbjóðanda til stanga-'
veiði til eins árs í senn, og
netaveiði verði þá ekki leyfð.
c) Leigugjaldið skal varið á eftir
farandi hátt:
1) Til venjulegs rekstrarkostn-
aðar Veiðifélagsins, og félags
skatturinn fellur þá að sjálf-
sögðu niður-
2) Til að stofna ög reka klak-
og eldisstöð fyrir félagið.
3) Til að gera fiskveg í fossinn
sér að koma til bjargar og hjálp-
ar þegar æskumaðurinn er orð-'
inn að flaki í göturæsinu. Þá dug
ar oft og tíðum hvorki fangelsi
eða# drykkjumannahæli, og þótt
þakkarvert sé, að þau skuli hafa
verið byggð og starfrækt (sem
allir vita að hefur þó verið í of
smáum stíl), þá hefði hvorki ver-
ið dýrara og vissulega líklegra
til árangurs að reyna að líoma
upp heimilum fyrir fólk, sem
ekki er komið lengra en svo á
braut ógæfunnar, ~að björgun
megi takast, berist hjálp í tæka
tíð.
Kunnur menntamaður sagði
við mig fyrir skömmu: Það er
ekki vafi á, að áfengismálin eru
erfiðustu mál þjóðarinnar í dag.
Ekki nóg með að þjóðin fórni
þar hundruðum milljóna, heldur
komi hún þannig út úr baðinu, að
almenn dómgreind verði sljórri
og sljórri fyrir þvi, hvað sé mann
sæmandi, og virðingarleysi fyrír
lögum og rétti vaxi að sama
skapi. Þetta leiði svo af sér ýmsa
spillingu í þjóðlífinu, sem svo sé
erfitt að uppræta. Þjóðin veit, að
umgangur hennar við áfengið er
aðeins tap og aftur tap. Hún sjái
þetta. En það er svo aftur ráð-
gátan, hvers vegna ráðamenn
þjóðarinnar snúist ekki gegn þess
ari spillingu.
Ég er viss um það, sagði hinn
ágæti maður einnig, að hægt væri
að finna góða lausn þessara mála,
myndu önnur vandamál þjóðar-
innar mörg ef ekki flest leysast
af sjálfu sér. Gildir þar reglan að
leita fyrst guðsríkis og þá mun
allt annað veitast yður að auki.
Þannig mælti þessi ágæti maður.
Ég vildi því óska þess, að for-
ráðamenn þjóðarinnar á þessu ný
byrjaða ári, gerðu eitthvað raun-
hæft til þess að frelsa þjóðina frá
þessum ófögnuði.
Því hefur óspart verið haldið
fram, að þjóðin mætti ekki missa
þann gróða, sem af áfengisverzl-
uninni kemur. Ég hef oft hugsað
út í þann gróða. Hversu margir
eru ekki mínusarnir. ef á þá væri
lagt mat? Hversu mörg mannslíf
hafa ekki farið forgörðum og hve
margir eru þeir, sem bera menj-
ar þess til æviloka. hversu á-
fengisnautnin hefir leikið þá og
eru þjóð og landi til byrði. Ef við
vitum af mönnum úti á hafi í sjáv
arháska, spörum við ekkert til að
verða þeim að liði og gleðjumst
að björgun lokinni. í kostnaðinn
er ekki horft. Ég minnist t.d. þeg-
Framh. á bls. 14.
Faxa i Tungufljóti og kosta
ræktun þess.
4) Eftir nokkur ár munu út-
gjöld félagsins væntanlega
fara minnkandi en tekjurnar
vaxandi, þegar ræktunarstarf
ið fer að bera árangur. Þá
skal félagið greiða veiðiarð
til þeirra veiðieigenda, sem
ekki.hagnýta sér veiðiréttinn
fyrra' tímabilið til stanga- og
netaveiði.
Það mun bezt reynast, að 'Veiði
félagið annis^ sjálft ræktun vatna
svæðisins en feii það ekki öðr-
um að meira eða minna leyti, og
markviss þróun eftir fyrirfram
ákveðinni stefnu mun færa veiði
eigendum meiri arff en það stefnu
leysi og illvígu deilur, sem ein-
kennt hafa Veiðifélagið að und-
anförnu.
Reykvískum stangveiðimönn-
um mun líka hollast að láta sér
nægja að greiða sanngjarna
leigu fyrir veiðileyfin eftir gang
verði á hverjum tíma en blanda
sér ekki í innanfélagsmál Veiði-
félags Árnesmga.
Kópsvatni, 13. janúar 1964.
Guðmundur Jonssou.