Morgunblaðið - 10.09.1964, Blaðsíða 8

MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 10. sept. 1964
.....................................................................................................................................mmmimmimm....
Menjar eftir steinaldarmenn á ís-
landi eða merkur jarifræðifundur?
Margt er skrytið á botni Þorskafjarðar
ÞEGAR ekið er út Reykhóla-
sveitina að Kinnarstöðum,
rétt vestan við Bjarkarlund,
þá blasir við Þorskafjörður-
inn, einn fegursti fjörður á
íslandi. Þegar ekið er inn
með firðinum er farið Ivjá
Skógum, þar sem séra Matthí-
as er fæddur. Skömmu innar
eru Hnausabúðir. aðsetur
að hitta hann síðdegis. >á
hafði hann klætt sig upp og
gekk þegar út og kastaði á
okkur kveðju, þegar við ók-
um í hlað.
Jochum segir okkur fyrst,
að hann hafi keypt Skógana
af Sesselíu Helgadóttur í Skóg
um, hún megi þó sitja heima-
jörðina, eins lengi og hún
1 Jochum M. Eggertsson að Hnausabúðum heldur hér á lofti
S grip, sem hann segir vera menjar um steinaldarmenn á ís-
S landi. (Ljósm. J.E.R.).
S Jochums Eggertssonar, skóg-
= ræktarmanns, skáids, fræði-
| manns og náttúruskoðara,
= Inn af fjarðarbotni eru Kolla-
= búðir, mikil fjárjörð, og þar
| skammt frá var haldið hið
S sögufræga Þorskafjarðarþing.
Fegurri er þó Þorskafjörð-
= nrinn af Þorskafjarðarheiði,
| þegar ekið er niður snar-
= bratta hliðina, en sá vegur er
S vestan úr ísafjarðardjúpi.
3 Þaðan var biaðamaður Mbl.
S að koma fyrir jkömmu og
j§ staldraði við að Hnausabúð-
1 um og talaði stundarkorn við
S Jochum Eggertsson. Sú við-
§j dvöl mátti vera lengri, því að
= hann hafði frá mörgu forvitni
== legu og stórbrotnu að segja.
= Hann kveðst hafa fundið
S menjar um búsetu manna í
§j Þorskafirði á steinöid og hef-
S ur grafið úr firðinum fjöl-
S marga gripi, sem hann telur
= styðja tilvist þessara sveit-
tf unga sinna fyrir mörgum þús
= undum ára.
3 -------------★
HANN heitir fullu nafni
1 Jochum Magnús Eggertsson,
3 Jochumssonar frá Skógum,
= toróður séra Matthíasar.
1 Skáldanafn Jochums er
3 Skuiggi. Hann settist að í
3 I>orskafirðinum árið 1950, en
= hafði áður verið víða, mest
= í Reykjavík.
Hann býr í litlum skúr við
3 veginn, í fögrum trjálundi,
3 sem hann hefur grætt og alið.
3 Við höfðum hitt Jochum að
H máli um morguninn, þegar
3 við ókum vestur og ákveðið
vilji. Hann búi því hér í Skóg
arlandinu og stundi skógrækt
og landgræðslu. Hér að
Hnausabúðum, eins og hann
nefnir staðinn, sé uppeldis-
og tilraunastöð.
Þú ert eitthvað að grúska
við náttúruathuganir, spyrj-
um við Jochum, en þá verð-
ur hann dulur og íbygginn,
en sagir síðan:
— Ég á ýmislegt af dóti og
veitti ekki af því að vera þús
und ára til þess að gramsa í
því.
Hann fer nú með okkur
inn í skúrinn og dregur fram
fjölmarga pappakassa, sem
eru fullir af allskonar stein-
um og skeljum. Hann segist
hafa safnað fleiri þúsund
stykkjum, og þetta verði að
varðveitast ag rannsakast vis-
indalega. Síðan fer hann að
sýna okkur mjög furðulega
steina. Þeir eru litlir, u.þ.b.
10 cm. á lengd. Þar eru odd-
mjóir, ferstrendir steinar,
sem minna á örvarodda, en
aðrir eru í lögun, sem minnir
á öngla og tvíkrækjur. Þeir
eru gráleitir og ferstrendir og
hornbeinir, eins og kristalar.
VIÐ furðum okkur á þess-
um skrítnu steinum og spyrj-
um, hvar hann hafi fundið
þetta?
— Þetta eru ekki steinar,
segir þá Jochum, þetta eru
steingerfingar. Þetta eru á-
höld fólks, sem hefur búið
hérlendis á steinöld. Merkin
sýna verkin. Hér er ég með
þúsundir menja frá steinöld,
en þeir fyrir sunnan segja, að
þetta sé ekki til, þótt maður
sýni þeim hlutina. Þetta er nú
svona samt. Pýþeas segir frá
ferð sinni til Þúle fyrir næst-
um tvö þúsund árum og talar
um mannabyggð þar. Eftir
lýsingum hans að dæma, þá
'hlýtur Þúle að vera ísland. En
hann var talinn mesti lyga-
laupur.
Á meðan Joehum talar, þá
handfjatlar hann steinana
einn af öðrum og réttir okkur
síðan til áréttingar orðum sín
um. Steinar þessir eru svo
furðuiegir, að það þarf ekki
frjótt ímyndunarafl til þess
að verða hugsað til gamalla
steinaldarminja í söfnum í út-
löndum .
— Hvað varð til þess, að þú
fórst að spekúlera í þessu?
— Mig hafði lengi grunað
þetta, sagði Jochum. Það eru
margar leifar hér, sem taldar
éru gamlar tóftir en eru leif-
ar eftir hringbyggjana, sem
voru hér löngu á undan Pöp-
um. Og hverjir voru Kollar?
Ég leitaði lengi, þar til ég
fann þessa gripi hér í firð-
inum. Fyrst hélt ég, að þetta
væri einhverskonar steypa,
en hef síðan séð að þetta var
bein.
— Hvar fannstu þessa
steina?
— Ég finn þá hér úti í firð
inum á stórstraumsfjöru. Gref
þá uppúr sandinum.
— En hvernig gat þig grun
að, að þeir væru einmitt þar?
— Ég finn það út af eðlis-
þyngd beinsins. Þessir gripir
eru mannaverk, á því er eng
inn vafi.
VIÐ víkjum nú talinu að
svartagaldri, en Jochum hef-
ur nokkuð grúskað í þeim fræð
um.
— Hefur sú þekking komið
þér að nokkru haldi?
— Ég hef nú ekki verið að
þessu beinlínis til þess að
praktísera, segir þá Jochum,
en ég héf þó komizt að ýmsu.
Galdramennirnir hér áður
fundu upp leyniletur og ég
hef ráðið í það og komizt að
mörgum launungarmálum,
sem opnar manni nýja heima.
— Er eitthvað um steinald-
armenn í gömlum rúnum?
— Ég hef ekkert séð um
steinaldarmennina í galdra-
letri, en get þó ekki sagt um
það.
— Hversvegna valdir þú
þér bústað hér?
— Mig langar til þess að
sjá, hvort ekki væri hægt að
koma upp nytjaskógi. Stein-
aldarmennirnir fóru ekki jafn
illa með skóginn og þeir sem
kallaðir eru landnámsmenn.
— Var það aðeins skóg-
ræktaráhugi?
Nú horfir Jochum út á
fjörðinn og segir: Örlögin
réðu því, *að ég settist hér að.
Mér hefur verið ætlað það.
Við kveðjum Jochum og
hann biður okkur fyrir kveðj
ur til þeirra á Morgunblaðinu.
Hann fylgir okkur út að hiiði
og við spyrjum hann hvern-
ig hann sé til heilsunnar.
Ég er nú orðinn 67 ára gam-
all og er bara hress, þótt ég
hafi þolað ýmislegt um ævina.
Það er öllu til skila haldið.
Það er viljaþrekið, sem held-
ur manni uppL Við sjáum síð
an á eftir breiðum herðum
öldungsiris inn í kofann til
árlega mun gert við rússnesku
alfræðiorðatoókina! Mundi
þurfa að taka niður styttu
Ingólfs Arnarsonar? Voru for-
feður okkar steinaldarmenn,
frammynntir með lítinn heila,
sem átu hráan fisk eða bitu
gras?
allra skeljanna og steinanna,
stm hann hefur safnað af
mikilli elju og rýni. Vindur-
inn þýtur í greinum trjánna,
sem umlykja kofann.
EFTIRMÁLI
ÞAÐ er margt skrýtið. Gat
það verið, að Hrafna Flóki
og Ingólfur Arnarson hefðu
verið svona síðbúnir til þess
að teljast landnámsmenn?
Ýmsar slíkar hugsanir sóttu
að okkur í bílnum, þegar við
ókum út sveitina. Það gat
varla verið, því að ekkert er
getið um steinaldarmenn
Jochums í fslandssögu Jónas
ar frá Hriflu. Þó voru þessir
smásteinar, sem Jochum
sýndi okkur furðu líkir ein-
hverjum áhöldum og furðu
ólíkir þeim steinum, sem við
höfðum áður séð.
Svipaðar hugsanir sóttu
einnig að fræðimönnum hér
syðra, þegar Joohum sendi
þeim fréttir af uppgötvun
sinni og meðfylgjandi sýnis-
horn fyrir nokkuð löngu.
Slíkan stein höfðu menn
ekki séð áður og þeir voru
líkir....nei, þetta gat varla
verið.
Ekki varð það heldur til
þess að draga byr úr vængj-
um hugmyndaflugsins, þegar
fregnir bárust vestan um haf,
að fornleifafræðingar vestra
tækju ekki fyrir það, að þetta
væru menjar um steinaldar-
menn. Bandarískir menn
höfðu verið á ferð í Þorska-
firði og furðað sig á gripum
Jochums. Þeir höfðu tekið
með sér sýnishorn vestur og
látið fornleifafræðinga rýna í
grjótið. Það gat verið, að
þetta væru steinaldarmenjar,
sögðu þeir, og hvaða steina-
fyrirbæri er þetta annars^
spurðu menn sig hér, þegar
þeim barzt fregnin.
Þetta var erfitt mál, því að
mönnum leizt ekki á þá hug-
mynd, að fara þyrfti sömu
höndum um íslandssöguna og
EN öllum viðkomandi létti
um síðir. Ungur jarðefna-
fræðingur, Guðmundur Sig-
valdason, kveðst hafa fundið
lausnina. Gripir Jochums eru
ekki steingerð beináhöld frá
steinöld. Þeir eru þó samt hin
ir merkilegustu, því að þeir
eru fyrsti fundur slíkrar stein
myndunar á fslandi segir
Guðmundur, en slík stein-
myndun mun vera mjög sjald
gæf. Hann segir, að þetta séu
kristallar, sandkristallar, sem
myndist við set, einkum í
vatni. Skeljasandurinn setzt
á botninn, en síðan fellur út
kalktegund, gayussit, og krist
allamyndun verður um sand-
korn. Þetta myndar stóra af-
langa, gráleita kristalla, sem
oftast eru ferstrendir. Stund-
um verður tvíburamyndun í
kross og geta þessir steinar
því líkst stórskornum öngl-
um í lögun eftir svörfun.
ÞETTA var sagan um stein-
aldarmenjarnar í Þorskafirðin
um. Þær eru merkur jarð-
fræðifundur, segir sérfræðing
urinn. En Jochum M. Eggerts
son spyr enn: Hverjir voru
Kollar og hverjir voru hring-
byggjar?
Svona geta vísindin oft leik
ið grátt skemmtilegar upp-
götvanir. Þau eru oft þunigt
akkeri á hugmyndafluginu.
J.E.R,
Jochum, skógræktarmaður, náttúruskoðarl og skáld sýndi
okkur úr pappakassanum marga forvitnilega náttúrugripi, scm
gefa hugmyndafluginu byr í vængi. (Ljósm. J.E.R.).