Morgunblaðið - 13.11.1964, Blaðsíða 6

6
MORCUNBLADIÐ
!
Fostudagur 13. nóv. 1964
*
m
Bréf
Vanja frændi
i gömlu Iðnó
UM þessar mundir standa yfir,
á vegum Ueikfélags Eeykjavík-
ur, sýningar á einu fremsta leik-
húsverki síðustu aldar, Vanja
frænda, eftir rússneska skáldið
Anton Tsjekhov. Leikritið er
þýtt úr frummálinu af Geir
Kristjánssyni, rithöfundi.
Ég sá Vanja frænda í annað
sinn í gærkvöldi í Iðnó, og hafði
þó fyrir skömmu séð leikinn í
þjóðleikhúsi Breta, stjórnað af
meistaranum Olivier, með heims-
frægu fólki í hverju hlutverki,
og jókst mér sannarlega enn á
þessarri mikiu leiksýningu hér,
trú á framtíð íslenzkrar leiklist-
ar, þó ofurkapp virðist nú lagt
á að beina hugum ungs fólks að
ófrjórri viðfangsefnum. Að leiks-
lokum fann ég glöggt, eins og svo
oft áður í þessu gamla, virðulega
húsi, hvílíkri þakkarskuld við
stöndum í við L. R. og hve gæfa
þess hefir, þrátt fyrir erfiðar að-
stæður, verið mikil, og margt
skapandi manna staðið að baki
hins mikla framtaks þess í meira
en hálfa öld.
Vanja frændi er átakanlegt
leikrit, en það skín alls staðar
bros gegnum tárin. Hin marg-
ræða gamansemi leiksins minnir
stundum á íslenzk þjóðkvæði.
Fagrar raddir draumsins óma
veikt gegnum helkaldan drung-
ann. En sögu höfundarins er ekki
hægt að segja nema til hálfs á
prenti, hún liggur hálf milli lín-
anna. Og það verður að hlusta
á Tsjekhov með sama hreina
hugarfarinu og tónlist Mozarts
og Schuberts, en þá reynist líka
allt jafnauðskilið hverju barni.
Sagan sem hér er sögð af slíkri
nærfærni og mannlegri ástúð,
að aðeins verður borið saman
við hina miklu Vínarsnillinga, er
jafn fersk, sönn og nálæg okkur
öllum og hún var fyrir meira en
hálfri öld austur á steppum Rúss-
lands. Enginn fer samur maður
heim til sín af fundi þessa gáfaða,
en hartleikng og góða fólks.
Eitt dæmi um fátækt okkar,
þrátt fyrir allt menningarmontið,
er hinn raunalegi skortur á
reyndum leikstjórum og hljóm-
sveitarstjórum. Stöðugt verður
að leita til hinna beztu leikara
að vinna bæði verkin samtímis,
leika stærstu hlutverkin og ann-
ast leikstjórn samtímis. Eina
huggun okkar, og raunar ekki
smá, hve altítt er að þá takist
leikstjórn bezt, þegar hún er í
höndum aðalleikarans. Og sú
góða saga hefir nú endurtekið
sig. Leikstjórinn, Gísli Halldórs-
son, leikur hér líka aðalhlutverk-
ið, Vanja frænda, og af eldlegri
andagift, eins og honum er lag-
ið. Heiðarlegir, þjálfaðir listnjót-
endur kunna vel að meta þá
menn, sem leggja sig alla fram,
óhræddir að draga ekkert und-
an, leggja hverju sinni líf sitt og
listamannsheiður að veði, þó það
setji listgagnrýnendur títt í
slæman vanda.
Helgi Skúlason náði mjög góð-
um tökum á hlutverki Astrovs
læknis. Það hefur þó aldrei þótt
heiglum hent að ráða til fulls
þessa miklu gátu, en í höndum
Helga reyndust hinar mörgu og
margskiptu persónur, sem hér er
komið fyrir í einum manni, skilj-
anlegar og hugstæðar. Og það
var reisn yfir heiðursgestinum,
Gesti Pálssyni, eins og oft áður.
Aðalkvenhlutverkin, og á marg-
an hátt erfiðustu, léku þær
Helga Bachmann og Briet Héð-
insdóttir. Þetta eru meðal allra
erfiðustu hlutverka. Helga skil-
aði sínu með prýði. Hún þræddi
hiklaust hin mjóu einstigi, lék
á marga strengi samtímis, grét
og hló í senn, sviftist milli kvelj-
andi óvissu og æskuhitaðrar ör-
yggiskenndar, bældra ástríðna og
blossandi lífsgleði, án þess að
verða fótaskortur. Briet Héðins-
dóttir er tvímælalaust efni í
mikla leikkonu, og sýndi hún það
glöggt í hlutverki hinnar ógæfu-
$ömu Sonju, sem fórnar öllu,
sem konu tekur sárast að sjá á
bak, jafnvel þó ást hennar sé
endurgoldin.
Tvær aðrar þýðingarmiklar
persónur eru í leiknum, sem
stjórnandanum hefir tekizt frá-
bærilega vel að láta fylla rúm
sitt á þessu heimili æstra til-
finninga, Télégin (Karl Sigurðs-
son), gamall uppflosnaður óðals-
bóndi og gamla fóstran María
(Guðrún Stephensen). Þau tvö
eru í senn skopleg gömul hús-1
gögn, sem skapa leiksviðinu festu
og heild og miðdeplar hinnar
kyrrlátu spennu leiksins. Þegar
gamla fóstran leiðir hinn stolta
gamla uppgjafaprófessor út úr
stofunni, eins og lítið þægt barn,
skeður eitthvað sem hrópar á
samúð og nærgætni. Þetta augna-
biilc leiksins var einn af há-
púnktum leikstjórnarinnar.
Það hlýtur að teljast til stór-
viðburða í hvaða vestrænu leik-
húsi sem er, þegar ráðist er í að
flytja þetta margslungna og
vandmeðfarna verk hins göfuga
snillings, áður en stjórnandinn
og aðalleikarar höfðu séð það á
* MENNINGARBÆR
KONA ein í Austurbænum
hringdi og sagðist hafa setið í
strætisvagni inn Miklubraut á
dögunum og séð þá stóra stráka
vera að príla í strengjunum í
hörpu Einars Benediktssonar.
Hún var viss um að þeir yrðu
ekki lengi að eyðileggja
myndastyttuna, ef ekki yrði
tekið fyrir slíkt háttalag.
Eniginn ætlaðist til þess af
konunni, að hún þyti út úr
vagninum til þess að taka í
pilta^ia, en það er hins vegar
siðferðisleg skylda allra veg-
farenda að skerast í leikinn,
þegar slíkt sem þetta ber fyrir
augu úr því að foreldrar eru
ekki allir færir um að kenna
börnum sínum einföidustu
mannasiði.
Einn af andstöðumönnum
íslendinga í handritamálinu lét
þau orð falla í viðtali við
Morgunblaðið ekki alls fyrir
lömgu, að handritin ættu heima
í menningarbæ, ekki Reykja-
vík. Vomandi tekst ekki nokkr-
um illa uppöidum krökkum að
setja ómenningarstimipil á
höfuðstaðinn með því að spilla
hinu veglega minnismerki þjóð-
skáldsins.
*- VONANDI EKKI
Nú eru þeir farnir að skila
aftur togurunum góðu, sem við
erum að selja út um allan
heim. Sú var tíðin, að Færey-
ingar urðu að gera sér að góðu
skipin, sem íslendingar voru
hættir að nota. Nú er öldin
önnur — sem betur fer. Vegna
dugnaðar, atorku og ráðdeildar
Færeyinga hefur öllu fleygt þar
fram á undanförnum árum og
í þeirra flota eru nú mörg skip,
sem jafnast á við það bezta.
Þar getum við samglaðst vinum
okkar.
En vonandi fáum við ekki
gríska fiskiskipaflotann endur-
sendan einn góðan veðurdag.
★ ER HÆGT AÐ HUGSA SÉR
ÞAÐ BETRA?
Og hér kemur bréf frá
Bolungarvík — og ég hef marg-
ar ástæður til að ætla að bréf-
ritari sé ekki eini maðurinn
hér á landi, sem ekki er ánægð-
ur með póstþjónustuna:
„Um nokkurt árabil hef ég
verið áskrifandi að einu ágætu
bandarísku viku-tknariti, Time.
Ritið er prentað í Paris, sent
þaðan með flugpósti ti'l Reykja-
víkur og er yfirleitt komið til
áskrifenda þar eða á blaðsölu-
staði á útgáfudegi, sem er
föstudagur. í áskrift minni er
tekið fram, að ritið verði sent
mér- með flugpósti og gildir
áskriftin til 3ja ára.
Sum tímarit hafa fréttagildi
og eru því tímabundin. Meðal
þeirra eru t.d. Time og News-
week. Önnur blöð og tímarit
hafa lítið eða ekkert fréttaigildi,
t.d. Readers Digest, Life og
Hjemmet. Hin íslenzka yfir-
stjórn póstmála gerir samt
engan greinarmun hér á. Er
mér tjáð, að öll erlend blöð og
tímarit séu send áfram frá
Reykjavík út um landsbyggð-
ina í iand- eða sjópósti. Skiptir
þá ekki máli, hvort tímaritið
hefur verið sent til landsins í
flugpósti. Timarit, sem er að-
eins nokkrar klukkustundir á
ferð sinni til Reykjavíkur, er
því iðulega, a.m.k. að vetrarlagi
orðið 7-14 daga gamalt, þegar
því er skilað á ákvörðunarstað.
Ég hef verið harla óánægður
með þessa stjórn póstmála, enda
er mér ekki hálf ánægja að
lesa Time-ið mitt viku til hálfs-
mánaðar gamalt. Ég hef því
reynt þá leið fyrsta að tala um
fyrir ráðamönnum póstmála.
Umdæmisstjóri póstmála á
Vestfjörðum lýsti því yfir
snemma á s.'l. vori í viðurvist
um 30 votta, að hann tryði
ekki sögu minni, tryði því ekki
að póstþjónustan væri í raun
og veru svona slæm. Fáeinum
dögum síðar hringdi hann til að
láta mig vita, að sagan væri
sönn, en kvaðst jafnframt
mundu kanna leiðir til úrbóta.
í dag, hinn 6. nóvember, hef ég
sviði í föðurlandi skáldsins, eins
og sá hljómlistarmaður, sem nú
hyggst freista að hefja í skáld-
hæðir, hér norður við ísröndina,
anda Mozarts og Schuberts, tel-
ur sig þurfa að hafa gist Vínar-
borg, og difið hendi í hina bláu
Dóná. Þeir fíngerðu viðkvæmu
strengir, sem tengja hversdags-
legt strit og armæðu fólksins,
þeim undrum, sem mannssálin
lumar á, ef öllu er til skila hald-
ið, sem Guð gaf, eru þar af öðr-
um toga en þeir bláþræðir, sem
ömmur okkar spunnu á sína göf-
ugu örlagarokka. Andrúmsloft
hinna háþróuðu heimsleiklistar-
borga, næsta óskylt íslenzkrl
hlóðarlykt og römmum daun úr
sýrukeri, að því hvoru tveggja
ólöstuðu. Það er ilmur fullþrosk-
aðra eðalla ávaxta og sólbrenndra
vara, þó mannssálin lendi þar og
hér í skyldum raunum, og lúti
tíðast að lokum í lægra haldi
fyrir lífsþyrstu ákalli hjartans.
Það væri mikil ógæfa fyrir ís-
lenzkt æskufólk ef það fengi ekki
tækifæri til að kynnast Vanja
frænda og hans dásamlega fólki.
R. J.
23000 tunnur
frystar og saltað
ar hjá H.B.
Akranesi, 11. nóvember.
TUITUGU og þrjú þúsund tunn
ur frystar og saltaðar. Á þe&sari
haustvertíð er nú búið að hrað-
frysta 14.100 tunnur af sild hjá
Haraldi Böðvarssyni & Co. og
búið að salta hjá sama fyrirtæki
tæpar 9 þúsund tunnur.
þó ekki enn fengið blaðið, sera
ég veit að kom til Reykjavíkur
hinn 29. eða 30. október s.l. Á
sama tíma hefur verið flogið
6 s' til ísafjarðar oig 3svar
sir. i Bolungarvíkur. Ekki
er von úti, því að Esjan
mi i á vesturleið í hring-
ferð og Særún lestar í dag
stykkjavörur í Reykjavík.
Ég hef rætt við einn helzta
fulltrúa póstmála í Reykjavík,
gamlan kunningja. Hann reynir
að gera mér Ijóst, að til þess að
hin íslenzka póstþjónusta gæti
sent blaðið mitt með flugi
frá Reykjavík til Bolungarvík-
ur.þyrfti milliríkjasamning við
Frakkland. í Time hef ég lesið
að De Gaulle sé valdamaður.
En ekki grunaði mig fyrr,
hversu langt völd hans teygðu
sig, og þar sem &g hef hvorki
til landsins komið eða skil
frönsku að gagni, þá hef ég
ekki enn getað spurt hann un»
álit hans á slíkum samningi.
Nú fer vetur í hönd. Akvegir
til Vestfjarða eru að lokast og
flugvélar fljúiga á hverjum
degi og stundum fleiri en ein á
dag.
Það er að mörgu fundið hjá
Pósti og Sima, því sem míður
fer, og oft með réttu. Hins er
sjaldnar getið sem betur er
gert. En sér að skaðlitlu sýnist
mér sem póstmálastjórnin hljóti
að geta — oig jafnvel bera
skylda til — að bæta úr þessu
smáatriði, sem ég hef hér gert
að umtalsefni. (
Bol víkingur", | j