Morgunblaðið - 18.11.1964, Blaðsíða 21

'1 Miðvikudagur t?. TiSv. 1964
MORGUNBLAÐIÐ
21
Gunnar Bfarnason, ráðumautur:
„Viti þrældómsins vin“
VIÐ íslendingar skuldum mangir
Einari Benediktssyni þakklæti,
ekki sízt við Þingeyingar. Ung-
mennið írá Héðinshöfða stóð á
íjörubergi og horfði út yfir Skjálf
anda, en „himnarnir opnuðust"
og kvæðið „Útsær“ rann inn í
önd hans, og þar fyrir norðan
sameinaðist í huga Skáldsins land
og ljóð (Slútnes) ag foss og ljóð
(Dettifoss) í ódauðleikanum
Bjálfum.
* Einar er og verður lengi óþrjót
andi náma fyrir hugsandi og les-
andi íslendinga í andlegum efn-
lioi, hann var hugsjónasjór.
Þessa smágrein um stórbúskap
skrifa ég í þakklætis- oig heiðurs
skyni við Einar Benediktsson á
aldarafmæli hans, því að hann sá
betur en aðrir, hvernig auðæfi
Íslenzkrar náttúru myndu geta
ieyst búalið undan oki þrældóms,
sjúkleika og fátæktar. í dag eru
íslenzkar búskaparhugsjónir á
ömurlegum villislóðum. Vinir
þrældómsins ráða lögum og lof-
um með miklu málæði, en hugs-
unin virðist oftast vera annað
ihvort enigin eða röng.
v
„Er ei bóndans frelsi fórnað
í fyrir þjónsins rétt,
Jægst á bekkinn lága stjórnað
landsins óðalsstétt?“
Engum var það betur ljóst en
, Einari Benediktssyni, að aliar
framfarir og hver ný hugsun
eða hugsjón þarf að knýjast
fram til sigurs með baráttu við
þursa í ýmsum myndum:
y
»
„Enginn stöðvar þá göngu,
, þótt leiðin sé lönig,
fólkið leysir með hörku, ef
auðmjúkt það batt; —
viti þrældómsins vin, eyðist
' kyn, fæðist kyn
og hann krýpur þó loks því,
sem rétt er og satt.“
Ættlið eftir ættlið mótuðust
snilligáfur Einars Benediktsson-
ar í erfðum íslenzks bændafólks
fyrir norðan og sunnan:
i „Forna tímans merki og myndir
imótuð sjást í byggð og lýð —
\ arna lífsins kynið kyndir,
' kröftugt streyma blóðsins
I lindir.
Eðiið sama ár og síð. —“
' Hann var afsprenigi örsnauðr-
ar bændaþjóðar, sem afburðagáf
ur færðu líf við embættiskjör.
Hann leið af meðaumkvun með
lýð sínum og hvatti hann svo
akarplega til dáða að leiddi til
andúðar og lágkúrulegrar gagn-
rýni:
i
' „Nú er dagur við ský, heyr
hinn dynjandi gný,
nú þarf dáðrakka menn —
ekki blundandi þý
I>að þarf vakandi önd, það
þarf vinnandi hönd
til að velta í rústir og byggja
á ný.
Sjáið ristastig heims!
Tröllbrot rafar og eims
selja rammleik og auð hverri
mannaðri þjóð.
Eigum vér einir þol, fyrir
vílur og vol
til að varða og greipa vorn
arðlausa sjóð?
Hinn „arðlausi sjóður" lands
og þjóðar, sem Einar talar um
eru náttúruauðæfin, afl og orka
í fossum ag jarðvarma. Það lítur
út fyrir, að enn þurfum við að
nota hvatningarorð skáldsins, því
®ð varla má svo nefna stóriðju
eða stórbúskap nú á dögum að
ekki rísi upp heilar fylkingar af
„þrældómsins vinum“ með „vil-
ur og vol“.
„SJÁIÐ RISASTIG HEIMS“ i
iandbúnaðarmálum í dag. Skoð-
um þau og metum þau með bjart
sýni og dirfsku Einars Benedikts
sonar, en losum okkur undan oki
vanhyiggjunnar, valdi hreppa-
kón,ga og nefnda:
„óstjórn, heift til allra valda,
oksins klóm varð síðar
hremmd.
Anda og listum hömlur halda,
hreppakóngar borðum falda.
HEITING ÞÚSUND ÁRA ER
EFND
ÞUNGLEGA með nefnd við
nefnd
Einar Benediktsson
— fyrir vistráð eldri alda.
111 er þræladrápsins hefnd.
Það verða engar framfarir á fs
landi, hvorki í búnaðarmálum
eðá öðrum málum, ef það lýðst
til langframa rangsleitnum
mönnum að halda uppi áróðri
fyrir öfugþróun og kjassa mennta
menn til að leita að rökum gegn
þekkingu og vísindalegum fram-
förum, aðeins í því markmiði að
vernda ímyndaða hagsmuni hrörn
andi rekstrarforma, sem ekki lif-
ir nema með tröllslegum ríkis-
styrkjum.
Enn þarf unga fólkið í landinu
að hrista klafann:
„Sjá hin ungborna tíð vekur
storma og stríð,
leggur stórhuga dóminn á
feðranna verk.“
Menn ræða í dag um stóriðju
ag stórvirkjanir í anda Einars
Benediktssonar. í búnaðarmálum
er nú að móta fyrir nýjum „risa-
stigum“ hjá menntuðum og iðn-
þróuðum þjóðum. Mannsandinn
og menntunin leitar eftir að
margfalda framleiðslu eftir vinn
andi hönd hverja. Lengi voru vél
arnar helzta viðfangsefnið. Nú
er það leyst svo, að ný tækni-
nýjung sprettur úr grasi í hvert
skipti sem atvinnuþróunin þarfn
ast þess. Nú er „rationalisering-
i_n“ (skynvæðingin) efst á baugi.
A því sviði ske nú „ristastig
heims“ hvert á fætur öðru.
Það sem nú er helzt á dagskrá
hinnar andlegu forystu í land-
búnaði heimsins er aðskilnaður
jarðyrkju og kvikfjárræktar.
Verður þá hvort fyrir sig í stór-
rekstrarformi. Tíu til fimmtán
manna starfslið framleiðir mjólk
í fj ósum með 800-1000 mjólkandi
kúm.
Fóðurverksmiðja verður starf-
rækt á 2400 ha. samfelldu landi
á góðu akurlendi í Skandinavíu.
Hún framleiðir 20,000 tonn af
grasmjöli, sem er blandað í fóð-
urmjölskökur (bríkettur )handa
mjólkurkúm.
Þetta er myndin ,sem er í sam
ræmi við skáldsjón Einars Ben.
og skal ekki farið út í hinar fræði
legu hliðar málsins, eins ag þær
blasa við, en málið er á dagskrá
til lausnar í framkvæmd. Væntan
lega birtist í næsta mánuði ýtar-
leg grein um slíkar fóðurverk-
smiðjur í „Búnaðarblaði" Vik-
unnar eftir nemanda hér á
HvanneyrL
Nýjungar á þessu sviði eru að
koma fram. Á ég við hinar s.n.
„hálf-pneumatísku“ þurrkvélar
fyrir grasmjöl. Hef ég grun um,
að einmitt þessi tækni henti fyr-
ir ha^gnýtingu hverahitans til
framleiðslu á grasfóðri í verk-
smiðjum.
2400 ha. samfellt land er talið
vera hámarksstærð fyrir verk-
smiðjurekstur vegna flutninga á
hráefni. í nágrannalöndunum er
reiknað með 5000 FE af ha., en
við getum ekki reiknað með
meiru en ca. 2500 eftir þeirri
reynslu, sem enn er fengin og
miðað við þær jurtir, sem við
verðum að nota í dag. Við yrðum
því að hafa 10.000 tonna verk-
smiðju hér sem hámarksstærð,
en hún myndi framleiða um 6
millj. FE., en það samsvarar 120
þúsund hestburðum af töðu.
í Danmörku er rætt um að
æskilegt væri að setja saman
fóðurblöndu fyrir mjólkurkýr úr
lúzernumjöli og byiggi þannig:
Fróteínið er mikilvæigur þáttur
Lúzernumjöl
Bygg
í grasmjölinu erlendis. Við get-
um ekki haft eins próteín-auðug
ar jurtir, en við eigum að geta
notið „beztu kjara“ við kaup á
próteínfóðri fiskiðnaðarins, s.s.
síldarmjöli, fiskimjöli og hval-
mjöli: Við gætum því gert svip-
aða fóðurblöndu fyrir mjólkur-
kýr þannig:
Möguleikar til stórframleiðslu
1. Grasmjöl
2. Síldarmjöl
3. Maísmjöl
Samtals:
á úrvalsfóðri í verksmiðjum á ís
landi blasa við. Við getum létt
Gunnar Bjarnason.
af vinnuoki sveitanna á fáum ár-
um með því fjármagni, sem nú
þjónar litlu gagni og spornar
gegn heilbrigðri framvindu.
Sveitalífið mun breytast gagn-
gert; þar munu rísa upp allmörg
stóriðjuþorp.
Landbúnaðarmálin þarfnast
kröftuigra umræðna. Þau virðast
vera að falla í lognmóðu. Það
er sama hvaða afglöp eru fram-
in. Þeir, sem þau fremja, til-
kynna með vissu1 millibili, að nú
sé verið að bæta fyrir gamlar
syndir, rétt eins og um fram-
kvæmd á stórmerkum hugsjóna-
málum sé að ræða. Svo fjölgar
„leyndarmálum“ landbúnaðarins
og „ósýnilegum félögum" áhuga-
Kg. FE. Meltanlegt
próteín
100 65 13,6 kg.
50 50 5,0 —
150 115 18,6 —
manna , — en hagur bænda versn-
ar.
Notum málið. Til þess hvetur
okkar skáldið góða:
»Ég ann þínum mætti í orði
þungu,
ég ann þínum leik í hálfum
svörum,
grætandi mál á grátsins tungu.
Kg. FE. Meltanlegt próteín
130 93.0 12.1 kg.
10 13,5 5,,7 —
10 10,5 0,8 —
150 117,0 18,6 kig.
gleðimál í ljúfum kjörum.“
BRIDGE
lilMMIillliMIIMMIIIMIIMIIllMMIII IMMIMMMMMMIIMMMIMI
í L O K þessa árs mun enska
bridgetímaritið, British Bridge
World, hætta að koma út, en
mun sameinast öðru ensku,
Bridge Magazine. Ein megin-
ástæða þess, að þetta víðlesna
tímarit, sem komið hefur út frá
því á árinu 1932, hættir að koma
út er sú að ritstjórinn, Albert
Dormer, er fluttur til Bandaríkj-
anna.
f spilinu, sefti hér fer á eftir,
sýnir Dormer ágæta vörn.
AK84
V K 7 3
♦ ÁKD865
♦ 3
4k G 10 49752
VÁ 10 94 V G 6 2
♦ 93 ♦ 7 4
♦ K 9 8 5 2 +ÁD7Í
4 ÁD63
V D 85
♦ G 10 2
4 G 10 4
Suður var sagnhafi í 4 spöðum,
Vestur lét út laufa 5 og Dormer,
sem sat í Austur, drap með ás.
Dormer hugsaði sig lengi um áð-
ur en hann lét út og þá hitti
hann á eina útspilið, sem orsak-
aði að sagnhafi tapaði spilinu.
Hann lét út lauf og orsakar það
að sagnhafi getur aldrei fengið
nema 9 slagi. Spilið vinnst auð-
veldlega ef Dormer lætur út
spaða, hjarta eða tigul. Sagnhafi
gefur strax einn slag á tromp,
tekur trompin af andstæðingun-
um og síðan 6 slagi á tigul.
Klubbfundur
Sjálfstæðis-
félaganna
á Akureyri
KLÚBBFTJNDUR Sjálfstæðis-
félaganna á Akureyri verður
haldinn í Sjálfstæðishúsinu
(litla sal) fimmtudaiginn 19. nóv.
og hefst kl. 20.30.
Dagskrá fundarins er þessi:
1) Erindi: Mannanöfn á fs-
landi, Gísli Jónsson, mennta-
skólakennari, flytur.
2) Kvikmyndasýning.
Sjálfstæðisfélögin á Akureyri.
— Á Skerðings-
fjalli
Framlhefd af bls. 19
gödsalapparat. Hann sagði að
það mundi fást hjá Jobu
Salgskontor í Oslo. Eina
undantekningin frá þessari
aðferð sagði hann vera malað
fosforgrjót (GMR). Það leyst-
ist svo hægt í jarðveginum, að
af því stafaði ekki hætta, þótt
það væri notað við gróður-
setningu.
Ég minntist þess að hafa
fyrir nokkrum mánuðum tal-
að við skozkan skógræktar-
stjóra, sem sagði mér, að
hann áliti að eini áburður-
inn sem nota ætti í Skotlandi
væri einmitt þessi áburður
(GMR). En, á íslandi myndi
vera gott að nota fleiri teg-
undir af áburð, en ekki við
gróðursetningu, heldur árið
eftir.
Það er mjöig áríðandi að
hlýindin komist að rótinni,
sagði Mork. Á íslandi hafið
þið þéttan jarðveg. Þið megið
þess vegna ekki þrýsta hon-
um niður með hælnum, eins
og ég varð að viðurkenna að
oft er gert. Plantan þarf að
anda. Og hún þarf að hafa
lausan jarðveg í kringum sig.
Eitt af því sem ég veitti
athygli í þessari ferð var það,
að furuskógurinn er líkari
birkiskóginum að því leyti, að
lyng og gras þrífst þar á milli
trjánna. Aftur á móti drepur
grenið af sér flestan gróður.
Ég hélt að ég væri bjart-
sýnn á skóginn á íslandi, en
ég var hvergi nærri eins bjart-
sýnn og Mork prófessor. En
hann talar líka af ævilangri
reynslu. Eftir komuna til
Osló skrapp ég til Ás þar sem
landbúnaðarháskólinn er, til
þess að kveðja hann. Talið
barst að staðsetningu land-
búnaðarháskólans. Hann taldi
það mikin ókost að háskólinn
skyldi vera þetta langt frá
Osló. Mig minnir að vega-
lengdin sé 30 km. Ég sagði
honum frá umræðum um
staðsetningu landbúnaðarhá-
skóla á íslandi. Hann áleit að
skólinn ætti að vera í næsta
nágrenni Reykjavíkur. Menn
væru yfirleitt sámmála um
það, að staðsetning háskólans
í Noregi hefði verið misráðin.
Ég sagðist vera sömu skoðun-
ar, að þvi er Ísland áhrærði.
Landbúnaðarháskólina þyrfti
vísindamenn. Við Vitram svo
fáir og stofnanir akkar það
litlar, að við yrðum að nota
sömu vísindamennina við
landbúnaðarháskólann og við
háskólann. Sennilega væri
hyggilegast að hafa landbún-
aðinn sem deild í háskólan-
um. Tilraunastarfseminni
þarf hins vegar að dreifa um
landið, eins oig gert er.