Morgunblaðið - 04.06.1965, Side 14

14
MORCUNBLAÐIÐ
Fðstudagur 4. júní 1965

Útgefandi:
Framkvæmdast j óri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Askriftargjald kr. 90.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
GOTT AFREK
Fúns og kunnugt er hafa stór-
veldin, Bandaríkin og
Sovétríkin, staðið í ströngu í
himingeimnum undanfarin
ár. Hefur það verið mörgum
léttir nú á tímum kaldra
stríða, að himinhvolfið skuli
hafa svo mikið aðdráttarafl
sem raun ber vitni. Þar hafa
þessi tvö voldugustu stór-
veldi okkar tíma gengið á
hólm og auglýst mátt sinn og
megin fyrir öllum þjóðum —
og með því fundið kröftum
sínum viðnám. Markmiðið er
að sigra tunglið.
Hafa Sovétmenn sigrað í
mörgum orustum í þessu
stríði stórveldanna, en enginn
veit hver styrjöldina muni
vinna. Stórveldadraumar
hafa fengið útrás í þessu kapp
hlaupi og eru því ýmsir á
þeirri skoðun, að það hafi ver
ið mannkyninu til góðs, að
öðrum kosti hefðu vaxtar-
•r
verkir stórveldanna lýst sér í
enn harðvítugri átökum og
alvarlegri fyrir mannkynið.
Er vonandi að skæruhernað-
urinn í himinhvolfinu endist
stórveldunum, meðan spenna
kalda stríðsins ríkir.
Þó að Sovétmenn hafi unnið
marga og góða sigra í fyrr-
nefndu kapphlaupi og oftast
verið á undan Bandaríkja-
mönnum, er ekki annað að
sjá en hinir síðarnefndu hafi
nú dregið þá uppi. Sovétmenn
hafa stundum haldið þvífram,
að yfirburðir þeirra í himin-
geimnum sýni svart á hvítu,
að hagkerfi þeirra sé betra en
það sem vestrænar þjóðir búa
við. Eftir síðasta geimskot
Bandaríkjanna hljóta þeir þá
að viðurkenna, að hagkerfin
séu a.m.k. nokkurn veginn
jafngóð.
Að slíkum bollaleggingum
hljóta vestrænir menn þó að
brosa, og ekki síður að hin-
um miklu sigurgöngum sem
tíðkast í Moskvu austur, þeg-
ar geimfarar koma úr himin-
hvolfsferðum. Geimferðir
Rússa hafa komið í staðinn
fyrir leiki og brauð Róm-
verja. En meðan rússneskir
kommúnistar halda fjölda
manna í járngreipum rauða
hersins og íbúar Sovétríkj-
anna mega vart um frjálst
höfuð strjúka vegna ótta
stjórnarvaldanna við óþving-
aða hugsun og lýðræðislegar
þarfir hvers manns, dettur
engum í hug að vel heppnuð
geimskot sýni yfirburði og
góðan árangur í hagsmuna-
glímu fólksiris. Þau sýna ein-
ungis að miklu f jármagni hef-
ur verið varið til þessara til-
rauna og ágætir vísindamenn
fengið verðug.. verkefni að
glíma við. En haria er ólík-
legt að kapphlaupið um
geiminn eigi eftir að bæta
lífskjör fólks undir ráðstjórn
eða veita því það lýðfrelsi,
sem við teljum hverjum
manni sæmandi. Vafalaust
eiga þó geimafrek Rússa eft-
ir að auka við þekkingu okk-
ar á lífi og tilveru og þannig
gæti skæruhernaður stórveld-
anna í himinhvolfinu orðið
lýsandi kafli í menningarsög-
unni.
En engum dettur í hug, nú
þegar Bandaríkjamenn hafa
unnið sitt mikla afrek með
geimskoti Geminis IV., að það
sýni nokkrum manni styrk
lýðræðisins í Bandaríkjun-
um, eða að þar búi fólk við
betri kjör en annars staðar.
Aftur á móti er þetta afrek
Bandaríkjamanna eftirminni
legt framlag til vísinda og efl-
ir trúna á, að maðurinn eigi
eftir að sigra tunglið. En það,
að sigra tunglið, er ekki sama
og sigra fátæktina, sjúkdóm-
ana og ófrelsið í heiminum.
SAMNINGA-
VIÐRÆÐUR
egar þetta er skrifað, veit
enginn, hver verður nið-
urstaða þeirra samningavið-
ræðna um nýja kjarasamn-
inga sem átt hafa sér stað
undanfarið. Verður varla
hægt að átta sig á því hverp-
ig málin standa, fyrr en dreg-
ur að lokum. Sú er ósk og
von allra góðra íslendinga, að
samningar takist, svo að hægt
verði að halda áfram á þeirri
braut uppbyggingar og fram-
fara, sem svo mjög hefur sett
svip á allt þjóðlíf okkar.
Ekki skulu, á þessu stigi
málsins, rædd einstök atriði í
sambandi við samningavið-
ræðurnar eða væntanlegar nið
urstöður þeirra. Á hitt skal
þó minnt, að allir ættu að
leggjast á eitt um það — og
þá ekki sízt fulltrúar verka-
lýðsfélaganna — að í nýju
samkomulagi verði lögð meg-
ináherzla á að hækka laun-
in við lægstlaunaða verka-
menn í landinu. Vitað er, að
þeir eru ekki ofhaldnir af
launum Sínum, þrátt fyrir
alltof langan vinnudag og
mikið erfiði. Þótt ýmsir hafi
haft á þessu skilning, er varla
hægt að búast við góðum
árangri í þessum efnum, með-
an sömu áhrifamenn innan
verkalýðssamtakanna segjast
gæta hagsmuna þessara verka
manna og atvinnustétta í
landinu, sem bera úr býtum
tugþúsundir króna á mánuði.
Blöð, sem hafa kennt sig við
verkalýðinn, hafa barizt fyrir
því af meiri hörku að ákveðn-
ir starfshópár ferigju'yfir 50
Franz Jonas skálar við flokksfélaga sína fyrir unninn sigur. Myndin var tekin eftir að kunn-
g-ert varð um úrslit í forsetakosningunum.
Obreytt valdaskipt-
ing í Austurríki
SUNNUDAGINN 23. maí sl.
fóru fram forsetakosningar í
Austurríki. Urðu úrslit þau, að
kosningu náði frambjóðandi
Socíaldemókrata, Franz Jon-
as, borgarstjóri í Vínarborg.
Hlaut hann nauman meiri-
hluta, eða aðeins 64.000 at-
kvæði umfram andstæðing
sinn.
Úrslita kosninganna var beð
ið með mikilli eftirvæntingu,
því að keppinauturinn var dr.
Alfons Gorbach fyrrum kanzl
ari, víðkunnur maður og vin-
sæll mjög. Á hinn bóginn var
Jonas lítt þekktur utan Vín-
arborgar og næsta nágrennis.
En sú er orðin næsta rótgróin
venja í Austurríki að skipta
æðstu embættum ríkisins
milli stærstu flokkanna, Sóei-
aldemókrata og Austuríska
þjó’ðarflokksins, sem er eins-
konar íhaldsflokkur. Hefur
svo verið frá því árið 1945,
þegar Austurríki varð aftur
sjálfstætt ríki, að kanzlari rík
isins og forseti þingsins hafa
verið úr Þjóðarflokknum en
varakanzlarinn og forseti
landsins úr flokki Socialdemó
krata. Gæta Autsurríkismenn
þess þannig, að ekki safnist
of mikil vöýd á hendur eins -
flokks,.þvfenda þótt hið aust-
urríska þjóðfélag standi nú
föstum fótum sem lýðræðis-
legt velferðarríki, hafa íbú-
arnir ekki gieymt árunum
milli heímsstyrjaldanna — né
heldur styrjaldarárunum sjálf
um. — Enginn einn flokkur
má, áð þeirra áliti, verða of
ríkjandi ,of sannfærður og ör-
uggur um eigin valdastöðu
með þjóðinni. Því þrátt fyrir
samkeppni og óhjákvæmilegar
deilur er Austurriskismönnum
í mun, að öll meiriháttar mál
séu leyst með friði og sekt
og sameiginlegri átoyrgð.
Á kjörskrá í þessum kosn-
ingum voru 4.8 milljónir
manna. Var kjörsókn góð,
96%, enda liggja við sektir
neyti menn ekki atkvæðisrétt
ar síns.
★
Franz Jonas sem er 66 ára
áð aldri, fæddur 4. o'któber
1899, hefur frá því fyrsta
leyst öll þau verkefni, sem
honum hafa. verið falin með
stakri lipurð, öryggi og festu.
Hefur oft verið um hann sagt,
að hann sameini eiginleika
hins fyrsta flokks iðnaðar-
manns, samvizkusama verka-
lýðsleiðtoga og dugandi stjórn
málamanns. Hinsvégar er
hánn, að sögn ekki beint lit-
ríkur eða stórbrotinn persónu
leiki og pólitís'kar ræður hans
lausar yi’ó flug og lítt tid þess
fallnar að hrífa ménn með
sér. Segir hann jafan þgð, sem
hann ætlar að koma á framr
færi, rökrétt ög umbúðalaust.
Franz Jona^ var alinn upp í
socíalistísku og kommúnískú
andrúmslofti Floridsdorf, en
tilheyrir þó hægri arm-i socíál-
demokrataflokksins. Hann er
að miklu leyti sjálfmenntað-
ur, en stundaði þó prentnám
um hríð, — og aflaði sér marg
víslegrar kunnáttu í fræðslu-
stofnunum socialista, lærði
m.a. ensku, ítölsku, hagfræ'ði
og stjórnvísindi á þekn vett-
vangi.
Á tím,um Dollfuss og Sdhus
hniggs gegndi hann ýmsum
veigamiklum störfum fyrir
flokk sinn, sem þá var bann-
aður. Árið 1935 var hann
handtekinn og sakaður um
landráð, en sýknaður vegna
sannanaskorts. Eftir að Hitler
tók Austurríki og á styrjaldar
árunum hafði hann ofan af
fyrir sér með prentstörfum og
síðar á skrifstofu. En að styrj-
öldinni lokinni gekk hann í
þjónustu borgaryfirvaldanna
í Vín. Árið 1948 var hann
kjörinn í borgarstjórn Vínar
og kom þá í hans hlut að sjá
um áðflutninga og útvegun
matvæla, sem þá voru af svo
skornum skammti, að mikill
hluti íbúanna rambaði á
barmi hungursneyðar. Gat
Jonas sér mjög gott orð í því
starfi, reyndist hagsýnn og út
sjónar samur og ávann sér
traust borgartoúa. Ekki hafði
hann fyrr komizt yfir
méstu erfiðleikana þar en
honum var falið að leysa
húsnæðisyandræði... ,v.bprgar-
ionar. Sneri hann sér þag-
ar að þvi verl^ef$i rne'ð
oddi og egg. Árið 1951 vaVð
hann efíirmaðuí: Theodors
Körriers sem y firtoorgarstjóri
í Vín. Hefur kómið í hajis
'hiut að færa þessa gömiu.
fornfrægu borg. I. nútímahorf
og' , þykir yfirleitt haf.a ve!
tekizt. Einkum er til þess tek-
ið hversu vel hefur tekizt til
um endUr.sk.ipulagningu sam-
. göngukerfís; bpfgarinnar óg
menntamála.
*
þúsund krónur í mánaðar-
laun, heldur en að lægst-
launaðir verkamenn fái við-
unandi laun. Er vonandi að
hér verði hugarfarsbreýting
hjá þeim mönnum sem á-
byrgðina bera.
Áður hafa verið gerðar til-
raunir til ai5 jafna metin og
hækka laun verkamannt,
en þær tilraunir hafa oftast
strandað á því, að í kjöifárið
hafa komið aðrir starfshópar
og krafizt ekki minni hækk-
unar á sínum launum, með
þeim afleiðingum að kjara-
bætur hinna lægst launuðu
tiafa oifðið miklu mun minni,
en efrii stóðu til. Hafa þessar
tilraunir því ekki borið þann
árángur sem vænta hefði
mátt. En vonandi er, að nú
hafi skápazt skilninguí á
þéssum málum, sem er íor-
senda þess að verkamenn fái
þær kjarabætur sem þeim
.ber.