Morgunblaðið - 20.07.1965, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐID
Þriðju'dafur 20. júlx 1965
m

Piltarnir, sem fóru í Lundúna ferðina, við Tower brúna. Frá
vinstri: Ingvar Gunnarsson og Hjálmar Haraldsson.
Hlutu Lundúnaferð
fyrir ritgeröirnar
Meiri innflutningur á
kartöflum en nokkru sinni
- vegraa uppskerubrestins í fyrra
SlÐASTLIÐINN vetur efndi
Flugfélag íslands til verðlauna-
samkeppni í samvinnu við Barna
blaðið Æskuna í Reykjavík og
bamablaðið Vorið á Akureyri.
Fyrstu verðlaun í báðum til-
fellum voru fjðgurra daga ferð
til London. í verðlaunasam-
Æskunnar sigraði Ingvar Gunn-
arsson frá Þingeyri, 14 ára að
aldri og í ritgerðasamkeppni
Vorsins, Hjálmar Haraldsson frá
Egilsstöðum, einni fjórtán ára
að aldri. Lundúnaferðin var far-
in hinn 8. júní sl. Piltarnir skoð-
uðu undir leiðsögn þeirra Sveins
Sæmundssonar blaðafulltrúa og
Gríms Engilberts, ritstjóra ýmsa
sögulega staði í heimsborginni
og fóru meðal annars í heimsókn
í Tower of London, sáu vax-
myndasafn Madame Tussauds,
tlnnið við mal-
bikun í Eyjum
Vestmannaeyjum, 16. júlí:
MALBIKUN hófst hér fyrir
nokknx og er ennþá unnið við
hana. Lokið hefur verið við mal
bikun á Vesturvegi, sem er en
elzta gatan hér, og nokkurn
hluta Heiðarvegar, og er hann
þá allur malbikaður nú, þar sem
hluti hans hafði verið malbikað
ur áður. Þá hefur vegur er liggur
niður með kirkjunni einnig ver
ið malbikaður niður að Skóla-
vegi og er þá malbikun lokið að
mestu í elzta hluta bæjarins. Nú
er unnið að undirbúningi mal-
bikunar í nýrri bæjarhlutunum
og getur svo farið að þar verði
byrjað að malbika í haust en það
mun þó ekki vera ákveðið. Þá
er malbikun hafin niðxxr við höfn
ina og hefur Nausthamars-
bryggja verið malbikuð en einn
ig á að malbika í þessum áfanga
svæðið í kringum Nausthamars-
bryggju og Friðarhafnarbryggju.
— Björn.
skoðuðu dýragarð borgarinnar og
fylgdust með hátíðaxmdirbúningi
í St. Páls kirkjunni, annarri
stærstu kirkju heims og fleira.
Heim var svo komið að kvöldi
11. júní, eftir mjög lærdómsríka
og ánægjulega ferð.
INNFLUTNINGUR á þessu starfs
ári nemur alls tæpum 4 þúsund
tonnum af kartöflum hjá Græn- ,
metisverzlun ríkisins og er það j
meiri innflutningur en á nokkru
öðru ári, síðan Grænmetisverzl-
xm landbúnaðarins tók til starfa.
Þessar upplýsingar er að finna
í grein eftir Jóhann Jónasson,
framkvæmdastjóra í Arbók land
búnaðarins.
Alls hafa verið keypt frá Pól-
landi í ár ca. 2400 tonn, en auk
þess um 500 tonn frá Danmörku
til að fylla upp milli pólsku send
inganna, til þes sað fyrirbyggja
að þurrð yrði á kartöflum í land
inu. Auk þess voru í sumar keypt
rúm þúsund tonn af nýjum sumar
kartöflum.
Uppskeran s.l. haust var svo
lítil hér á landi, að áætlað var
að hún mundi ekki endast nema
út janúar. Vonx því strax í haust
gerð kaup á pólskxim kartöflum,
og hefur afhending þeirra farið
fram mánaðarlega eftir því, sem
við höfum haft skip til að ann-
ast flutninga. Þær kartöflur, sem
fluttar hafa verið inn í ár, hafa
eingöngu verið afbrigðið Bintje.
Ástæðan fyrir uppskerubresti
á kartöflum hér s.l. haxxst var
sú, að um miðjan júlí komu ein
eða fleixi frostnætur, sem felldu
kartöflugrasið meira eða minna
um mest allt land. Víða náði
grasið þó aftur nokkrum vexti,
en þetta áfall seinkaði mjög
þroska kartaflanna. Seinni hluta
ágústmánaðar komu svo aftur
slæmar frostnætur, og á mörgum
stöðum var vextinum þar með
lokið. Eina svæðið sem slapp að
mestu við þessi tvö áföll var
Svalbarðsströndin, þar fraus
ekki fyrr en 10. sept., en þá var
um eða yfir 10 stiga frost við
jörð. Þetta er því þriðja sumarið
í röð, sem kartöfluræktin verður
fyrir stóráföllum vegna nætur-
frosta. Þess munu nokkur dæmi
að á sumum bæjum hafi ekki
verið teknar upp kartöflur nú í
þrjú haust í röð þó bændur hafi
sett niður svipað magn á hverju
vori, segir Jóhann m.a. í grein
sinni.
Loks má geta þess að Jóhann
kveður áberandi hve margir
bæjarmenn, bæði í Reykjavík og
kaupstöðum, hófu ræktun að
nýju, til heimilisnota. Slík rækt
un hafði að mestu fallið niður
meðan niðurgreiðslur á kartöfl-
ur voru sem hæstar.
Suslov harð-
or^ur í garð
Bandarikjanna
Moskvu, 17. júlí, NTB.
ÝMSIR leiðtogar Sovétríkjanna
eru nú í Eystrasaltslöndunum.
þar sem minnzt er um þessar
mundir 25 ára afmælis innlimun-
ar þeirra í Sovétríkin.
Hugmyndafræðingurinn Mik-
hail Suslov, sem flutti ræðu I
Vilna í Litháen, notaði tækifærið
til þess að níða stefnu Banda-
ríkjanna í Vietnam. Vika er lið-
in síðan sovézkir leiðtogar létu
síðast frá sér fara ummæli á
borð við þau er Suslov viðhafði
í ræðu sinni í Vilna, er hanxi
talaði m.a. um „villimennsku" og
„ómannlegt Stríð“ í Vietnam.
Anastas Mikoyan, forseti Sov-
étrikjanna, minntist aftur á móti
ekki á Vietnam í sinni ræðu,
sem flutt var í Tallin, höfuð-
borg Eistlands. Kosygin á að
flytja ræðu í Riga í Lettlandi i
kvöld og því ekki vitað enn
hvorn kostinn hann tekur nú, en
bæði hann og Brezhnev hafa
haldið ræður undanfarið, m.a. í
Leningrad og Volgograd og hvor
ugur á Vietnam-málið minnzt.
# Nýja skipulagið
Þá hefur nýtt aðalskipu-
lag fyrir Reykjavíkurborg verið
samþykkt, og það meira að
segja með fimmtán samhljóða
atkvæðum allra borgarfull-
trúa. Það ætti að lofa góðu, en
þó gat einn vinur Velvakanda
ekki stillt sig um að skjóta því
að honum fyrir helgi, að eitt-
hvað hlyti að vera bogið við
skipulagið, fyrst báðl. Fram-
sóknarfulltrúarnir í borgar-
stjórn samþykktu það. Velvak-
andi er nú samt ekki svona
svartsýnn.
Ekki fer hjá því í framtíð-
inni, að landfræðilegur mið-
punktur höfuðborgarinnar fær-
ist í austurátt, en eins og
Kristján Albertsson hefur ný-
lega bent á í ágætri grein hér
í Morgunblaðinu, er hreinn
óþarfi að fara að reyna að
flytja sjálfan Miðbæinn langt
í burtu frá þeim stað, þar sem
hann er, þ.e. kvosinni milli
Þingholta og Grjótaþorps. Þar
er hann ágætlega niðurkominn,
og er allt milljónabrambolt í
sambandi við tilfærslu opin-
berra stofnana með öllu óþarft.
Velvakandi veit heldur ekki
betur en hinar nýju stjórnar-
ráðsbyggingar eigi að koma í
Ingólfsbrekkuna frá gamla
bakaríinu að Landlæknishúsi.
Eins og allir vita, sem eitt-
hvað hafa ferðazt erlendis, fer
því fjarri, að landfræðilegur
miðpunktur borga ráði legu
hinnar eiginlegu miðborgar.
Þar koma söguleg rök og önnur
til skjalanna.
• Um málverndun
enn
„—B:—“, sem sendi Vel-
vakanda bréf fyrir nokkru um
málhreinun og málvernd, hefur
sent honum aimað bréf undir
fyrirsögninni „Málverndun.
Vökum á verðinum'. Bréfið
hljóðar svo:
„Hin mörgu orðskrípi, sem
birt voru í afmælisgrein í Mbl.
í gær, sýna lióslega, hve mikil
þörí er á málhreinsun og mál-
verndun yfirleitt. — Þá bera
upplýsingar Sveins Sveinsson-
ar og aðfinnuslur Velvakanda í
gær um greinarkorn mitt líka
vott um nauðsyn málvemdun-
ar; þótt fáir vilji ryðja gömlum
og góðum tökuorðum úr mál-
inu, sem unnið hafa sér þegn-
rétt, — eins og kirkja og prest-
ur. Það eru ekki þessi orð, sem
særa og vanhelga tunguna,
heldur erlendu orðskrípin,
dönsku- og enskusletturnar.
sem svo mörgum virðast hug-
stæðar í ræðu og riti.-------
Og enn í dag er óþarfa orðið
„ku“ á ferðinni í Mbl. (sbr.
greinina: Á fiskveiðum í Hafn-
arfjarðarhöfn). —
Þá eru latmæli manna fyrir
neðan allar hellur. Hin þúsund
ára gamla kveðja: Vertu bless-
aður og sæll, heyrist nú sjald-
an. „Bless“ er látið nægja eða
„halló“ — og svo er um margt
fleira gamalt og gott. Það er
von, að menn fái „tilfelli“
(aðsvif) af að heyra þetta —
og þurfi að slaka (— það er nú
kallað í daglegu tali, að „slappa
af“). Og enn í dag vilja menn
heldur fá „rabbat“ af vörunni,
en afslátt.
Velvakandi minnist á svo-
kallað „Thorsplan“ í Hafnar-
firði. Fer ekki betur á því að
kalla það Thorstorg eða hlaðið
við Hafnarstræti (Strandgötu)?
í því sambandi má geta þess, að
svæðið fyrir ofan Steinbryggj-
una í Reykjavík var í fyrstu
kallað Steintorgið, þótt nú
þyki „finna“ að nefna það „Lög-
regluplanið“, vegna þess að
bilastæði lögreglunnar er þar.
Tökuorðið TORG þykir flestum
vissulega betra.
Frá síðustu aldamótum hafa
málverndunarmenn unnið nokk-
uð á, þótt enn heyrist erlend
orð og orðskrípi í ræðu og riti.
Satt er það, að oft er erfitt að
mynda snjöll nýyrði. Og stund-
um kemur fyrir, að nýyrðin ná
ekki hugtakinu, sem um er
rætt. Og er þá oft fljótt reitt
til höggs. Eitt þessara nýyrða
er svokallaðar starfsíþróttir.
Ekki er það starfsíþrótt að
leggja á borð, þræða nál og
sauma flík, aka kerru eða drátt-
arvél; hér er um leikni í starfi
að ræða, en ekki íþrótt. Ætti
þetta því að heita: Starfsleikni.
— En þrátt fyrir mistök um
nýyrðaval, vona ég, að menn
haldi áfram dyggilega, að
mynda falleg og rökrétt nýyrði
— og með því vernda vort
fagra, glæsilega og sterka máL
Ekki veitir af. Tökum Fjölnis-
menn oss til fyrirmyndar. Þeir
voru boðberar þjóðhollustu og
þjóðernis. — Og að lokum
þetta:
Gott þykir mér, ef greinar-
kom mitt hefir hrært hjörtu
blaðamanna og vakið áhuga-
menn um mikilsverða þýðingu
á verndun tungunnar. Engir
vita það betur en blaðamenn og
rithöfundar, hve erfitt er að
rita fagurt og gott mál, — en
með því eru þeir, sem þá við-
leitni sýna, að varðveita og
vemda fegursta og dýrasta arf
forfeðranna, — tunguna. Heill
og þökk sé þeim fyrir það. —
Ttvík, 14. júlí 1965.
— B: —
ES — Dagblöðin ættu að
hafa sérstakan blaðadálk til
leiðbeiningar lesendum um ís-
lenzkt mál og — tunguna. Gæti
þá svo farið, að við losnuðum
við erlendu orðskrípin fljótara
en ella, a.m.k. værum við þá
betur á verði en nú
— B: —“
Nýtt símanúmer:
38820
BRÆÐURNIR ORMSSON h.f.
Vesturgötu 3. — Lágmúla 9.