Morgunblaðið - 01.08.1965, Blaðsíða 17

Sunnudagur 1. ágúst 1965
MORCUNBLADIÐ
17
Myndastytta Ólafs
Thors
MJÖG vel mælizt sú hugmynd
fyrir, að reist verði myndastytta
af Ólafi Thors. Einstaka menn
hafa þó fundið að því, að Sjálf-
Btæðismenn einir séu hér að
verki. Þeir telja, að þjóðin öll
hefði átt að sameinazt um að
sýna minningu hins látna for-
ystumanns þennan heiður. Þá er
þess ekki gætt, að Ólafur mót-
aði svo mjög stefnu og störf Sjálf
stæðisflokksins, var svo lengi í
forystu hans og hvarf þaðan fyrir
svo skömmu, að eðlilegt er, að
þeir, sem flokknum eru andstæð-
ir, líti Ólaf nokkuð öðrum aug-
um en við, sem vorum fylgis-
menn hans. Þeir hafa ekki enn
vanizt því að skoða hann sem
alls-herjar þjóðarleiðtoga, held-
iur flokksforingja, sem þeir að
vísu öfunduðu Sjálfstæðismenn
af. Sjálfstæðismenn vita, að Ól-
afur var hvoru tveggja og verð-
ur innan stundar af öllum viður-
kenndur sem slíkur. En af því,
að hann var foringi Sjálfstæðis-
manna, telja þeir sig eina eiga
að hafa heiðurinn af að reisa hon-
um minnisvarða og hafa til þess
forréttindi umfram aðra.
t'rá Reykjanesi.
REYKJAVIKURBREF
Brezkir íhalds-
menn skipta um
forustumann
Foringjaskipti brezkra íhalds-
manna vekja hvarvetna mikla at-
hygli. íhaldsflokkurinn í Bret-
landi hefur ætíð mikil áhrif,
hvort sem hann er í stjórn eða
ekki. Eins og sakir standa má og
búast við því, að hann taki við
stjórnartaumum hvenær sem er.
Brezka ríkisstjórnin á við mikla
örðugleika að etja. E.t.v. hefur
henni ekki tekizt ver að leysa þá
en efni stóðu til, en fyrir kosn-
ingar hafði hún lofað meiru en
henni hefur enn tekizt að efna.
Óraunsæi hefnir sín ætíð. Það
er víðar en á íslandi, að vinstri
menn fá að reyna það þegar til
kastanna kemur, að þá eru það
„gömlu íhaldsúrræðin“ ein, sem
duga. Þetta hefur nú sannazt á
Tító í Júgóslavíu, og raunar er
svo að sjá, sem pólskir kommún-
istar séu að sannfærast um það
sama. Víst er, að Verkamanna-
flokksstjórnin brezka hefur orð-
ið ýmsum róttækum vinstri
mönnum í sínu liði til mikilla
vonbrigða. Rólegri kjósendur
virðast hinsvegar hugsa sem svo,
»ð úr því að hún framkvæmi
stefnu íhaldsmanna, þá sé betra
•ð hafa þá sjálfa við völd.
Sýnt er, að íhaldsmenn búa sig
nú til harðrar sóknar gegn
stjprninni. Ýmsum, sem i fjar-
l?egð eru, hlýtur að virðast Alec
Dougias-Home nokkuð hart leik-
inn. Hann sagði ranuar sjálfþr af
sér formennskunni, en vegna
þess að hann varð verulegrar ó-
ánægju var. Samt leikur ekki á
tveim tungum, að hpnum tókst á
fáum mánuðum að rétta við fylgi
flökks síns mun betur en nokkur
gat búizt við eftir óhöpp Mac-
millans. Hvað sem um þá Mac-
millan og Sir Alec Douglas-Home
verður sagt í Bretlandssögu, mun
um við íslendingar minnast
þeirra með hlýhug og virðingu.
Engir tveir Bretar áttu meiri þátt
í því, að landhelgisdeilan leystist
á farsælan hátt fyrir okkur. Þeg-
•r þeim Ólafi Thors og Guð-
mundi í. Guðmundssyni tókst að
fá: þessa tvo valdamestu menn
Breta til að taka málið í sínar
eigín hendur, var þess skammt að
bíðá' 'að lausn féngist,
Creiðsluhallinn
Margar eru þær mótsagnir og
íjarstæður, sem í Tímanum hefur
Laugard. 3L júlí
mátt lesa. Sennilega hefur hon-
inn þó nú tekizt að setja met, þeg
ar hann kennir greiðsluhalla ríkis
sjóðs á árinu 1964, því sem hann
kallar „ofsköttun". Þessi „ofskött
un“ á að vera í því fólgin, að
skattar séu hér á landi hærri en
annars staðar, hafi hækkað í tíð
núverandi ríkisstjórnar og leitt
annars vegar til þess að magna
dýrtíð og auka þar með verð-
bólgu, en hinsvegar til þess, að
ríkissjóður safnaði óhæfilega
miklum tekjuafgangi. Nú er
þessu allt í einu snúið við á þann
veg, að „ofsköttun“ á að hafa
leitt til stórkostlegs tekjuhalla!
Ríkisstjórnin, og nú síðast eink-
um eða ýmist þeir Gunnar Thor-
oddsen og Bjarni Benediktsson,
eru svo skammaðir blóðugum
skömmum, bæði fyrir þá skamm-
sýni að hafa ekki séð tekjuhall-
ann fyrir og óhófseyðslu. í pistli
sínum um þetta sl. fimmtudag,
segir Tíminn m.a. af þessu til-
efni um Bjarna Benediktsson:
„Hann hefur hinsvegar komið
því svo fyrir, að öll gagnrýnin
bitnar á Gunnari".
Aldreilát á rógs-
tun^u Tímans
Af þessum sökum er fróðlegt
að rifja upp það, er Bjarni Bene-
diktsson sagði á Landsfundi Sjálf
stæðismanna í apríl sl. um af-
stöðu sína til Gunnars Thorodd-
sens sem fjármálaráðherra:
„Víst ér, að Gunnar Thórodd-
sem nýtur í ríkum mæli trausts
okkar Sjálfstæðismanna og raun-
ar margra annarra. Hann þurfti
ekki að segja mér frá ákvörðun
sinni til þess, að ég lýsti jafn-
skjótt fullu trausti mínu á hon-
um sem fjármálaráðherra. Hann
vissi það áður, að hann naut þess,
því að ég hefi oft látið uppi að-
dáun mína á hinni glöggu yfir-
sýn, sem Gunnar Thoroddsen hef
ur yfir flókna þætti fjármálanna
og hans eindregna vilja til að
halla á hvorugan, ríkissjóð né
skattgreiðendur, í þeirra við-
skiptum. Þá hefi ég ekki síður
kunnað að meta það, þegar Gunn
ar Thoroddsen hefur hvað eftir
annað umyrðalaust en vel vit-
andi um afleiðingarnar fallizt á,
áð ríkissjóður táki á sig nýjar
býrðar éða tekjumissi, til að
^teiða á þann vég fram úr öðr-
Um vanda. Vandá, sem mér virt-
ist enn brýnni én hagur ríkis-
sjóðs, þó áð viðbúið væri, áð fjár-
málaráðherra teldi að aðrir ættu
fremur en hann að leysa“.
Unnið á móti verð-
hækkimum
Greiðsluhallinn 1964 kom af
ýmsum ástæðum. Meginorsökin
var sú, að þá tókst að draga úr
þeim hraða vexti verðbólgunnar,
er átt hafði sér stað undanfarin
misseri. Vegna þessa og þar af
leiðandi ótta um gengislækkun
varð gífurlega mikill innflutning-
ur á árinu 1963. Framsóknar-
menn reyndu þá með öllu móti að
ýta undir gengislækkunaróttann.
Fyrir einbeitni ríkisstjórnarinnar
og skilning hinna fjölmennu al-
mannasamtaka, er lýsti sér í júní
samkomulaginu, tókst að eyða
þessum ótta. Þess vegna varð inn-
flutningur mun minni en ella
hefði orðið á árinu 1964, enda
hafði innflutningur áranna á und
an eytt vöruhungrinu, sem þjak-
aði þjóðina áður en viðreisnar-
stefnan var upp tekin. Einn þátt-
urinn í því, að koma ró á var sá,
að auka niðurgreiðslur síðari
hluta árs 1964 stórlega frá því,
sem ráðgert hafði verið, þ. á m.
að borga niður hækkun landbún-
aðarvara, sem ella hefði skollið á
haustið 1964. Sú hækkun hefði
ekki einungis orðið til þess að
torvelda baráttu gegn verðbólg-
unni, heldur til að magna mjög
skilningsleysi neytenda á nauð-
syn bænda. Óheilindi Tímans
sjást glögglega á því, að hann
talar nú um það, að hækkun sölu
skattsins í vetur hafi orðið til
þess að hækka vísitöluna, og þar
með verðlagið. Sannleikurinn er
hinsvegar sá, að án þessarar sölu
ákattshækkunar var ekki með
neinu móti hægt að halda áfram
niðurgreiðslu á búvöruverðs-
hækkuninni frá því í haust. Ef
1 hún hefði komið beint inn í verð-
lagið, mundi það hafa hækkað
visitöluna nær tvöfallt meira en
söluskatturinn þó gerði. Af því
hefði sem sé leitt mun meiri verð
lagshækkanir og þar að auki
n egna óánægju neytenda landbún
aðarvöru í garð bænda. Skiljan-
legt hefði verið, að forystumenn
verkalýðshreyfingarinnar kvört-
uðu undan því, að þessum niður-
greiðslum væri haldið áfram af
því, að beina vöruverðshækkun
hefðu neytendur fengið uppbætt-
ar í ,hærri vísitölu, og það fljótt
á litið orðið verkalýðnum hag-
kvæmara. Þeir hafa hinsvegar
eftir atvikum tekið þessu með
skilningi og látið kyrrt liggja, en
Framsóknarmenn sí og æ á þessu
jaþlað. Tilgangur þeirra getur
ekki verið annar en sá, að koma
lillu af stað, bæði í verðlagsmál-
um og sambúð bænda við aðra
landsmenn.
Siáandi vildi hann
ekki sjá
Af hálfu ríkisstjórnarinnar hef
ur hvað eftir annað verið á það
bent, að umframtekjur ríkissjóðs
á fyrri viðreisnarárunum hafi
verið stundarfyrirbæri, sem ekki
mætti byggja á, heldur hafi þær
komið af sérstökum aðstæðum.
Þess vegna yrði að sjá ríkissjóði
fyrir auknum tekjum, og því færi
fjarri að gera mætti ráð fyrir á-
framhaldandi tekjuafgangi ár frá
ári. Vegna margra ára reynslu og
nægra vitsmuna — ef hann vildi
beita þeim — hefði mátt ætla, að
engum væri þetta ljósara en Ey-
steini Jónssyni. En það er eitt-
hvað annað en hann hafi viljað
viðurkenna aðvaranir stjórnarinn
ar í þessu efni. f áramótagrein
sinni 31. desember 1963 sagði Ey-
steinn t.d.:
„Ýmist látið liggja að enn einni
gengislækkun eða stórfelldum
nýjum álögum, enda þótt ríkis-
sjóður hefði stórfelldan afgang í
fyrra vegna umframtekna, ennþá
meiri umframtekna í ár og fyrir-
sjáanlegar stórfelldar umfram-
tekjur á næsta ári miðað við
fjárlögin sem verið var að af-
greiða.
Nýjar álögur þarf þvi ekki að
lögleiða vegna fjárskorts---“.
f útvarpsumræðum frá Al-
þingi hinn 11. maí 1964, sagði
hann samkvæmt frásögn Tímans
hinn 23. maí:
„Ríkisstjórninni hættir oft til
að afsaka sig með því, að það sé
ekki peningar fáanlegir til þessa
eða hins, og það jafnvel þó hún
safni greiðsluafgöngum úr sjóð-
um úr hverju horni-------“.
Og við fyrstu umræðu um
söluskattinn hinn 19. desember
1964, sagði Eysteinn Jónsson.
„En það hefur aldrei verið hafð
ur greiðsluafgangur á fjárlögum.
Hinsvegar hefur verið hafður sá
háttur á, að hafa álögurnar
meiri, en áætla þær viljandi
lægri en gera má ráð fyrir að
þær yrðu í framkvæmdinni, og
þannig hefur komið þessi greiðslu
afgangur, sem hefur átt að hjálpa
að framkvæma stjórnarstefnuna.
Þetta er einn liður í þeirra höft-
um í ríkisbúskapnum, sem sé sá
að takmarka peningamagnið í
umferð með hærri álögum en rík
isútgjöldunum nemur“.
Vildu skerða hag
ríkissjóðs um mör«;
hundruð milljónir
Við afgreiðslu síðustu fjárlaga
varð landslýðurinn ekki var við
tillögur Framsóknar á lækkun út
gjalda. Hinsvegar fluttu þeir
bæði í sambandi við fjörlög og
önnur mál tillögur um stórkost-
leg útgjöld og lækkun á tekjum
ríkissjóðs. Mun ekki fjarri sanni,
að ríkissjóður mundi hafa orðið
mörg hundruð milljónum, senrn-
lega nær eitt þúsund milljónum
króna verr staddur, ef allar
þessar tillögur hefðu náð fram
að ganga. Auðvitað horfir sumt
af því, sem Framsókn gerði til-
lögur um, til hagræðis, ef fé væri
fyrir hendi. Annað er beint spor
aftur á bak öllum til trafala, eins
og að stofna til nýs embættis-
bákns og taka upp hin gömlu
ömt frá einveldistímunum
dönsku, en gera þau íslendingum
eitthvað geðfelldari með því að
skýra þau fylki!
Hlutfallslega
lægri skattar hér
en erlendis
Því fer og svo fjarri, að skattar
séu hærri hér en í nágrannalönd-
um okkar, að þeir eru einmitt
lægri á íslandi en í þeim löndum,
sem sambærilegust eru. Efnahags
stofnunin hefur gert samanburð á
þjóðarframleiðslu og tekjum hins
opinbera í nokkrum löndum, og
telur þá til tekna hins opinbera
beina skatta, almannatrygginga-
gjöld og sjúkrasamlagsgjöld, ó-
beina skatta og aðrar tekjur af
fyrirtækjum hins opinbera, og
aðrar tekjur, en dregur frá út-
flutningsuppbætur. Samkvæmt
þessu var hlutfall tekna hins op-
iribera miðað við þjóðarfram-
leiðslu árið 1963:
Á íslandi .......... 29,2%
í Danmörku ......... 29,4%
í Bretlandi......... 31,7%
f Vestur-Þýzkalandi . 37.5%
í Noregi ........... 37,7%
í Svíþjóð........... 40,7%
Ástæðan til þess að við íslend-
ingar þurfum ekki að borga
meiri opinber gjöld en þetta mið-
að við þjóðartekjur okkar er eink
um sú, að við erum lausir við
kostnað af hervörnum. Ella væru
gjöldin okkur sennilega óbærileg,
því að það kostar að mörgu leyti
margfalt meira að halda uppi sv®
litlu þjóðfélagi í jafn víðlendu og
erfiðu landi og okkar, en stórum
þjóðfélögum í tiltölulega auð-
veldum löndum. Þetta skilja all-
ir þeir, sem skilja vilja.
r
1
Útsvörin lægri
Reykjavík
Gjaldahlutfallið á fslandi hef-
ur reynzt svipað frá ári til árs.
1963 var þáð sem sagt 29,2%; en
samkvæmt bráðabirgðatölu frá
1964, er það 27,8%. Það er mjög
líkt því sem var á vinstri stjórn-
ar árunum, 1957 og 1958, sem sé
28,7% og 27,9%. Þá er þess að
gæta, að síðan hefur tryggingar-
kerfið verið stórbætt og var það
eitt líklegt til að leiða til þess, að
gjaldahlutfallið hefði mjög hækk
að. Þar að auki vita allir og verða
þess varir, af eigin raun, að ýmis-
legar opinberar framkværndir
eru nú miklu meiri og almenn-
ingi hagkvæmari en áður var.
Sízt situr það á Framsóknar-
mönnum nú að býsnast yfir út-
svarsálagningu í Reykjavík.
Samkvæmt útsvarsálagningu í
þremur kaupstöðum, þar sem
Framsóknarmenn hafa úrslitaá-
hrif á meðferð bæjarmála, er út-
svarsstiginn þar allsstaðar hærri
en í Reykjavík. Á ísafirði eru út-
svör lögð á eftir óbreyttum út-
svarsstiga útsvarslaganna. Á Ak-
ureyri og Húsavík er bætt á út-
svarsstigann 15%. Hér í Reykja-
vík hefur aftur á móti verið gef-
in 4% afsláttur. Allar þessar stað
reyndir er hollt að hafa í huga,
þegar lesin eru æsingaskrif Tím-
ans um skattamálin þessa dag-
ana.