Morgunblaðið - 01.08.1965, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐID
Sunnudagur 1. ágúst 1965
10
Guðmundur Daníelsson skrifar ferðabréf
Svipazt um í Galileu
ÞETTA, sem hér verður skrif-
að, er að stofninum til séð og
hugsað í Landinu helga, norð-
anverðu, í þeim héruðum sem
að fornu og nýju nefnast Gal-
ílea, en dagurinn var fimmtu-
dagurinn 15. apríl 1965, skír-
dagur. Og nú sem við erum
setzt upp í vagninn góða hjá
þeim Símoni og Daníel Ler-
man frá Haifa og frú Kaiser
frá Uppsala og landið tekur
að opnast í nýrri og nýrri út-
sýn með nafnkenndum ein-
kennum sínum, þá finnst mér
þetta ekki vera i fyrsta sinn,
sem ég sjái þetta og skynji,
heldur hafi þetta allt borið
fyrir mig áður: landslag og
staðir gróður og auðn, dýr og
fuglar. Lynghæna hrekkur
upp úr kjarrbrúski við veg-
inn, þegar hún heyrir dyninn
af ferð okkar og finnur að
titrar jörð. Þessi fugl hefur
fyrr komið við sögu, um hann
hefur verið skrifað:
„Þá tók að blása vindur frá
Drottni og flutti hann lyng-
hænsn frá sjónum. Margir dóu
af lynghænsnaátinu í Kibrót
Hattava".
Það hefur líklega verið upp
úr því, sem Levítarnir greindu
í sundur hrein dýr, sem mátti
éta, og óhrein dýr, sem ekki
mátti éta, og skrifuðu nöfn
beggja á lista og felldu hann
inn í Heilaga ritningu/
Nú rifjast þessi merka fugla
fræði upp fyrir mér með
þeim afleiðingum, að hvert
sinn sem ég sé eitthvað á flugi
í grennd við okkur, spyr ég
Daniel um nafn þess, og er
hér lítil skrá yfir óhreina
fugla, sem ég sá í ísrael:
Skegggammurinn og gleðan,
hrafnakynið og svalan, uglan
og storkurinn, pelíkaninn og
leðurblakan.
Síðasti „fuglinn", leðurblak
an. er af seinni tíðar vísinda-
mönnum talinn með spændýr-
um, en ég las flokkun Biblí-
unnar standa hér óraskaða. —
Bleikrauðir asnar voru óhrein
dýr, hófdýrin yfirleitt. Jórtur-
dýrin. þau sem klaufir hafa,
voru hrein og þess vegna æt.
1 flokki óhreinna dýra eru
aftur á nrvóti talin þessi jórtur-
dýr: úlfaldinn, stökkhérinn og
hérinn — af því þau hafa ekki
klaufir. Ekki veit ég hvers
vegna ísraelsmenn til forna
telja hérakynið til jórturdýra.
Þeir um það.
Leiðin liggur nú til austurs
um frjósama lágsléttu og þétt-
byggða. Mér S'kilst að vestari
hlutinn sé kenndur við Zebúl-
Onsættkvísl, en að minnsta
kosti austurhluti hennar heitir
Jesreelslétta. Sunnan við
Jesreelsléttuna blánar fyrir
Gilbóafjöllum, þar sem Filist-
ar felldu Sál konung og syni
hans fjóra, þeirra á meðal
Jónatan, einkavin Davíðs.
Fáar persónur mannkyns-
sögunnar standa mér skýrar
fyrir sjónum en Sál konungur
síðustu daga og nætur fyrir
fall hans. Hraustasta hermann
sinn, Davíð Ísaíson frá Betle-
hem, sem einnig er tengda-
sonur hans, hefur hann vegna
öfundar og afbrýðisemi hrakið
í útlegð til Filistakonungsins
í Askalon. Nú setjast að hon-
um óheillavænleg hugboð,
geðveikin gamla blossar upp:
hann telur sér trú um að Guð
hafi snúið við honum baki og
ætli öðrum en honum og son-
um hans konungdóminn í ísra
el. Svefnlaus, matarlaus og
einmana leitar hann til völv-
unnar í Endor og fær hana
með fortölum til að særa
Samúel spámann upp úr gröf
sinni og leita hjá honum
frétta um, hvernig fara muni
í yfirvofandi styrjöld. Andi
Samúels er bólginn af reiði,
þegar hann birtist, og boðar
konunginum ósigur og dauða.
Þegar til orrustu kemur, fer
öll stjórn ísraelshers úr reip-
um, flótti brestur í liðið, marg
ir eru drepnir á vígvellinum,
foringjarnir sumir felldir á
flótta aðrir fremja sjálfsmorð,
þeirra á meðal Sál.
Um tvö þúsund og fjögur
hundruð árum eftir þessa orr-
ustu á Gilbóafjöllum er önnur
keimlík orrusta háð á örlygs-
stöðum í Skagafirði. Foringi
Sturlunganna, Sturla Sighvats
son, gengur deigur til leiks
um morguninn, með feigðar-
grun í brjósti eftir þunga
drauma. Herstjórn hans verð-
ur fálm eitt, og þrátt fyrir
hrausta liðsmenn í bland, er
orrustan töpuð um leið og hún
hefst. Þarna fellur ættarhöfð-
inginn, Sighvatur, og fjórir
synir hans, auk margra ann-
arra. En sá fimmti, Þórður
Kakali, sem síðar berst svo
frækilega til valda, hann er
erlendis um þessar mundir,
með fjandmönnum þjóðarinn-
ar, eins og Davíð hafði verið
á degi hins mikla ósigurs:
gestur Filista. Hitt er svo ann-
að mál, að meiri og varan-
legri gifta fylgdi Davíð heim
komnum til ættjarðar sinnar
á ný, heldur en Þórði Sig-
hvatssyni, sem hvorki entist
aldur né hamingja til að verða
þjóðarhetja íslendinga til fram
búðar.
Þannig reikar hugurinn
milli Örlygsstaða og Gilbóa-
fjalla þennan dag, og starsýnt
verður mér suður yfir slétt-
una, og hátt kliða fyrir eyrum
mínum Sorgarljóð Davíðs eft-
ir Sál og Jónatan:
Prýðin þín, ísrael. liggur veg-
in á fjöllum þínum.
En að hetjurnar skuli vera
fallnar.
Segið ekki frá þvi í Gat,
kunngjörið það eigi á Aékalon
strætum
svo að dætur Filista fagni eigi,
og dætur óumskorinna hlakki
eigi.
Þér Gilbóafjöll,
eigi drjúpi regn né dögg á
yður, þér svikalönd.
Sál og Jónatan, ástúðugir og
ljúfir í lífinu,
sem fest var á bókfellið:„Þjóð
brautirnar voru mannlausar
og vegfarendur fóru krókóttar
leiðir“. Ekki á það við í dag.
Beinar brautir og fjölfarnar
ekur vagn okkar í austurátt,
fyrsti áfangastaður okkar er
Nazaret.
En áður en svo langt er
komið rekst ég á eina held-
ur meinlega landfræðilega
skekkju í minni gömlu hug-
mynd um þessar sveitir: Ég
hafði haldið að Efraímfjöllin
væru fyrir norðan Jesreel-
sléttuna, en því fer nú fjarri
að svo sé, þau eru langt fyrir
sunnan hana og sjást ekki héð
an, einhvers staðar suður í
Samaríu. Þar með er náttúr-
lega orðið gerónýtt upphaf
mitt að sögunni „Levítinn
Akíra“, sem ég byrjaði á fyrir
mörgum árum, en gafst upp
við í bili, og hélt að kannski
komast fyrsta daginn norður
fyrir Jerúsalem til Gíbeu, þar
sem Benjamínítar bjuggu. Þau
þekkja þar engan og ætla að
láta fyrirberast á torginu um
nóttina. Þá kemur til þeirra
gamall maður, sem ekki var
af ættkvísl Benjamíns og bjó
hér sem útlendingur, hann
segir við Levítann að torgið
sé ekki tryggur hvíldarstaður
og býður honum og fylgikonu
hans að gista hjá sér. Þetta
góða boð þiggja þau. En strax
þetta sama kvöld meðan þau
eru að borða og drekka í húsi
gestgjafa síns, umkringir hús-
ið hópur óþokka úr borginni,
lemur hurðir og heimtar að
húsbóndinn framselji Levít-
ann, svo þeir geti lumbrað á
honum. Gamli maðurinn gekk
til dyra og talaði til skrílsins
og sagðist aldrei mundi níðast
á gesti sínum, sem friðhelgur
Við brunninn í Nazaret. Ferðamenn brynna ösnum sínum og úlföldum. Þetta er nútímamynd.
skildu eigi heldur ídauðanum;
Þeir voru örnum léttfærari,
ljónum sterkari.
ísraelsdætur, grátið Sál;
hann skrýddi yður skarlati
yndislega,
hann festi gullskart á klæðnað
yðar.
En að hetjurnar skyldu falla
í bardaganum,
Jónatan liggja veginn
á fjöllum þínum!
Sáirt trega ég þig Jónatan
bróðir minn, mjög varstu
mér hugljúfur
ást þín var mér undursamlegri
en ástir kvenna.
En að hetjurnar skuli vera
fallnar
og hervopnin glötuð!
Það hefur líklega verið á
þessum erfiðu tímum í Israel,
gæti ég lokið við ef ég ferð-
aðist fyrst um Landið helga.
Efnislega ætlaði ég að styðj-
ast við 19. og 20. kapítulann
í Dómarabókinni: „Níðings-
verk Gíbeita" og „Hefnd ísra-
elsmanna". Þar segir frá
Levíta nokkrum, sem bjó sem
útlendingur lengst inni í
Efraímfjöllum og tók sér fyrir
hjákonu kvenmann nokkurn
frá Betlehem í Júdeu. Hjá-
konan var honum ótrú og
strauk heim til sín og dvaldist
þar fjóra mánuði hjá fólkinu
sínu. Þá fór Levítinn með tvo
asna til reiðar suður til Betle-
hem að reyna að fá stúlkuna
til að koma heim aftur. Faðir
stúlkunnar tók honum vel og
stúlkan féllst á að verða hon- .
um auðsveip húsfreyja eftir-
leiðis. — Að nokkrum dögum
liðnum leggja þau af stað og
Boðunarkirkjan i Nazaret. Byggð yfir hellinn. bar sem María bjó áður en hún flutti til Jósefs.
Þarna kom Gabriel engill til hennar.
yrði að vera, aftur á móti
bauðst hann til að leiða út
dóttur sína og fylgikonu
Levítans hrakmennunum til
skemmtunar, ef þeir vildu að
öðru leyti hlífa þessu húsi við
ofbeldi. Þessu tilboði gegndu
þeir engu orði, en héldu
áfram að grýta veggi og berja
hurðir. Nú virðist Levítaniim
öllum lokið og er engin feið
að mæla bót tiltæki hans, sem
ber í senn vott um grimmd og
hugleysi: Hann hrindir hjá-
konu sinni út til götuskrílsins,
sem fór um hana ruddahönd-
um alla nóttina og sleppti
henni ekki aftur fyrr en dag-
ur rann. Og þegar birta tók
af degi reikaði konan heim að
húsdýrunum, þar sem Levítinn
hennar hafði læst sig inni, og
hné þar niður. Seinna þegar
hann kom á fætur og lauk
upp húsinu, þá fann hann
stúlkuna liggjandi úti fyrir
dyrunum með báðar hendurn-
ar á þröskuldinum, dauðvona.
Fyrir þetta níðings verk
Benjamíníta kom mikil og
grimmileg hefnd, og er um
það allt einkennileg saga i
Biblíunni, en ég rek þetta efni
ekki lengra. Þess í stað set ég
hér upphafið á sögunni, sem
ég ætlaði að semja, en gafst
upp við, og afskrifaði endan-
lega, þegar ég sá hversu land-
fræðileg kórvilla mín var stór:
„Um leið og sólin snart egg
Bóafjallsins í vestri byrjaði
trjásöngvan að kliða í laufi
akasíunnar, Hamithæðirnar í
austri brugðu skyndilega lit,
silfurgiár olíuviðurinn og
oddspírulaga krónur sýprus-
trjánna, unz allt í einu dumb-
rauð alda flæddi um hlíðar
fjallanna og þau stóðu eld-
roðin nokkur andartök, eins
og eirskálar á hvolfi, eins og
gullroðin hvolfiþö.k - Egyfta-
lands. En aðeins skamma
stund: upp af dalnum undir
niðri sté náttblár rökkvi, sem