Morgunblaðið - 05.09.1965, Blaðsíða 10

I
10
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 5. sept. 1965
bannlýst orð í upplýsinga-
starfsemi SÞ
Samtal við ívar Guðmundsson
nýskipaðan forstöðumann
upplýsingaskrifstofu S. Þ.
á Norðurlöndum
fvar Guð mundsson.
• fVAR Guðmundsson hef-
ur, sem kunnugt er, verið
skipaður forstöðumaður upp-
lýsingaskrifstofu Sameinuðu
Þjóðanna í Kaupmannahöfn.
Tók hann þar við starfi af Ný
Sjálendingnum Hugh Will-
iams hiun 1. ágúst sl. eftir
stutta orflofsdvöl heima á ts-
landi.
• ívar er lesendum Morg-
unblaðsins gamalkunnur, þar
sem hann var fréttamaður og
fréttastjóri blaðsins um
margra ára skeið. Tii Sam-
einuðu Þjóðanna réðist hann
árið 1951, starfaði frá upphafi
í fréttaþjónustu upplýsinga-
deildarinnar í aðalstöðvunum
í New York, en var árið 1955
skipaður varaforstöðumaður
upplýsingaskrifstofunnar í
Kaupmannahöfn. Árið 1960—
61 starfaði hann aftur um
skeið við aðalstöðvarnar og
var þá blaðafulltrúi forseta
15. Allsherjarþings S. Þ.,
Fredericks H. Bolands. Frá
1961 hefur hann verið for-
stöðumaður upplýsingaskrif-
stofu S. Þ. í Karachi í Pakist-
an.
• Hér fer á eftir samtal,
sem fréttaritari Morgunblaðs-
ns í Kaupmannahöfn, Gunn-
ar Rytgaard, átti við ívar Guð
nundsson fyrir nokkrum
lögum: .
ívar Guðmundsson hefur
.egar í u.þ.b. mánaðartíma
iaft aðsetur í forstjóraskrif-
,;tofu upplýsingamálaskrif-
stofu Sameinuðu þjóðanna
fyrir Norðurlönd. Er það hin
skemmtilegasta skrifstofa
— með útsýni yfir gömlu
Kaupmannahöfn, — hina
ósviknu Kaupmannahöfn.
Hornglugginn snýr út að H.
C. Andersens Boulevard og
við blasir hin myndarlega
safnbygging „Ny Carlsberg
Glyptotek" og að baki henní
Tivoli.
ívar Guðmundsson lét svo
um maelt þegar, er hann kom
til Kaupmannahafnar á dög-
unum, eftir stutta heimsókn
til Reykjavíkur, að það væri
eins og að koma heim. Hann
starfaði í Kaupmannahöfn í
fimm ár, 1955—60, sem vara-
forstöðurnaður upplýsinga-
skrifstofunnar og á þar
marga vini. Og synir hans
þrír eru ahir fæddir í hjarta
Kaupmannahafnar.
Það eru sem sagt aðeins
fimm ár frá þvi ívar Guð-
mundsson fór frá Kaup-
mannahöfn — en full fjórtán
ár frá því hann kvaddi fæð-
ingarbæ sinn Reykjavík til
þess að ganga í þjónustu Sam-
einuðu Þjóðanna.
— Ég get því með sanni
sagt, segir ívar, að ég hafi
séð margfalt meiri breytingar
á Reykjavík frá því ég fór
þaðan, heldur en á Kaup-
mannahöfn frá því fyrir fimm
árum. En Reykjavík hefur
líka vaxið og breytzt ótrú-
lega. Hún er ekki lengur sá
smábær, sem ég þekkti í æsku
og á starfsárum mínum á
Morgunb'aðinu. Sem blaða-
maður þekkti ég þá nær hvert
andlit, en því getur enginn
við komið í þeirri stóru borg,
sem nú er Reykjavík.
Og þó — að sjálfsögðu
hitti ég ennþá marga, sem ég
þekki og man eftir, þegar ég
geng um götur Reykjavíkur.
Og þótt starfsár mín hjá
Sameinuðu Þjóðunum séu
nokkuð mörg orðin, hef ég
ekki snúið baki við íslandi.
Það var jú ekki í því skyni,
sem ég gerðist starfsmaður
Sameinuðu Þjóðanna. Þvert á
móti. Að baki hinu alþjóðlega
starfsliði samtakanna liggur
einmitt sú hugmynd, að við
höldum þjóðareinkennum
okkar sem alþjóðlegir embætt
ismenn og eigum þannig þátt
í sköpun hins sérkennilega
svipmóts samtakanna.
ívar, sem er eini fasti em-
bættismaður S. Þ. frá íslandi,
heldur áfram að segja frá
hlutverki sínu hjá upplýsinga
þjónustu Sameinuðu Þjóð-
anna.
— Hin diplómatíska staða
okkar, fulltrúa S. Þ., er alveg
sérstæð. Okkur, sem störfum
hjá upplýsingaþjónustunni, er
til dæmis ekki ætlað að reka
áróður fyrir neinni hugmynd
eða hugsjón Að því leyti er
starf okkar og hlutverk frá-
brugðið hlutverki starfsliðs
hinnar venjulegu upplýsinga-
skrifstofu einstaks ríkis — og
sendimanna og sendisveita
erlendra ríkja yfirleitt. Það
er ekki starfslið S. Þ. eitt, sem
er S. Þ., heldur hinar ein-
stöku ríkisstjórnir og þjóðir.
Við erurn einungis tengiiið-
ur milli aðalstöðva S Þ. og
borgara aðildarríkjanna, —
höfum samband við viðkom-
andi yfirvöld og aðra fulltrúa
þjóðanna í hinum ýmsu
stjórnmála- og þjóðfélags-
málastofnunum, sem tengdar
eru S. Þ Ennfremur erum við
tengiliður milli samtakanna
og borgaranna vegna tengsla
okkar við hinar ýmsu frétta-
stofnanir. Og þar fyrir utan
höfum við samband við ein-
staka borgara, sem sérstakan
áhuga hafa á starfi S. Þ., ekki
sízt námsfólk. -
Störf mín hér í Kaup-
mannahöfn og Karachi, þar
sem ég einnig var forstöðu-
maður upplýsingaskrifstofu
S. Þ.. eru að sjálfsögðu mjög
ólík. Hér á Norðurlöndum
ríkir góður skilningur á starfi
S. Þ. og mikilvægi þess, —
ekki aðeins hjá yfirvöldunum
heldur og hinum almenna
borgara. Sama verður ekki
sagt um Pakistan. Þar er svo
ástatt um mestan hluta þjóð-
arinnar, að sjóndeildarhring-
urinn er of þröngur, — fólkið
hefur hvorki uppfræðslu né
getu til þess að skynja og
skilja starf samtakanna.
— Á hverju byggist hin
ríka þörf fyrir upplýsinga-
starfsemi S.Þ. á Norðurlönd-
um
— Þannig er málum hátt-
að, að flestir tengja Samein-
uðu Þjóðirnar þeim stórpóli-
tísku málum, sem samtökin
hafa afskipti af. Þaér deilur,
sem rísa í Öryggisráðinu og
á Allsherjarþinginu vekja að
sjálfsögðu mesta athygli.
Minna ber á hinu friðsamlega
starfi, sem margar sérstofn-
anir samtakanna inna af
hendi og ná til svo margra
sviða, svo sem heilbrigðis-
mála, þjóðfélagslegra fram-
fara, upplýsinga- og fræðslu-
mála, tækniaðstoðar o. s. frv.
Það er oft tæpast, að fólk
tengi slíkt nafni S.Þ. Og þó
er sannleikurinn sá, að 80%
þess fjár, sem S.Þ. hafa venju
lega til umráða, samkvæmt
f járhagsáætlun . (þ.e.a.s. þeirri
fjárhagsáætlun samtakanna,
sem ekki stendur styrr um)
eru notuð til ópólitískra
starfa, — eða starfa sem
a.m.k. á vetlvangi samtak-
anna teljast ekki stórpólitísk.
Ámóta margir starfsmanna
S. Þ. hlutfallslega hafa með
höndum störf, sem ekki varð-
ar stórpólitík.
Um allt þetta þarf að upp-
lýsa þær þjóðir, sem með fjár
framlögum til samtakanna
eiga sinn þátt í að gera þetta
marghliðastaf kleift. Og hlut-
verk okkar er að gefa þessar
upplýsingar — ekki, að vera
upplýsingamiðstöð fyrir póli-
tísk sjór.armið. í starfi okkar
er líka lögð mikil áherzla á
þetta moð hinni ströngu kröfu
um hlutleysi. Þar er eitt orð
ákaflega óvinsælt ef ekki
beinlínis bannlýst — orðið
„áróður*'. Þegar, er samtök
Sameinuðu Þjóðanna voru
stofnuð, var lögð á það meg-
ináherzla, að í útgáfustarf-
semi þeirra skyldi hvergi
finnast áróður. Ástæðan? Hún
var sú, að þá hafði náungi
nokkur að nafni Göbbels eyði
lagt þetta orð, gefið því allt
aðra merkingu en það upp-
raunalega hafði.
— En getur þessi sterka
hlutleysiskrafa ekki verið
veikleiki? Ég á við, að hinum
norrænu velferðarþjóðfélög-
hefur það ekki svo mikið að
segja .þótt hlutirnir séu sagð-
ir með þeim beina hætti, sem
tíðkast hjá upplýsingaskrif-
stofu S.Þ. En í vanþróuðu
löndunum, á hinn bóginn —
er það ekki einmitt þörf á
á því, að áróður sé rekinn
fyrir starfi S. Þ. á sviði
tækni, félagsmála og heil-
heilbrigðismál? Þær raddir
heyrast oft, að framlög sam-
takarina til þessara landa
nýtis't ekki til fullnustu vegna
fáfræði þjóðanna. Væri ekki
unnt að bæta hér um með
því að hafa upplýsingastarf-
semi S. Þ. öflugri?
_ Ef til vill. En þá er þess
að gæta, að þegar reka á áróð-
ur er æfinlega fyrir hendi
sú hætta, að farið sé út í öfg-
ar, — áróðurinn verði yfir-
drifinn eða misnotaður. Og í
raun og veru er þetta ekki
okkar hlutverk. Það hefur
komið fram í fjölda sam-
þykkta, að aðildarríki S. Þ.
hafa gert með sér á vettvangi
samtakanna, að það eru aðild
arríkin sjálf, sem bera
ábyrgð á því að kynna þegn-
um sínum Sameinuðu Þjóð-
imar og starfsemi þeirra.
Við getum ekkert gert, ekki
einu sinni sent tæknisérfræð-
inga, án þess, að viðkomandi
ríki 'vilji, að svo sé gert.
Á hinn bóginn hindrar ekk-
ert, að við tökum þátt í að
dre'ifa mikiLsverðum upplýs-
ingum um störf S. Þ. En við
gerum það einungis með því
að bjóða þessar upplýsingar
miðlunarstofnunum viðkom-
andi landa.
___ Nú heyra Norðurlöndin
öll undir upplýsingaskrifstof-
una í Kaupmannahöfn. Hefur
það í för með sér mikil ferða-
lög fyrir yður?
— Við notum allt það ferða
fé, sem okkur er úthlutað.
Það er nefnilega mjög svo
mikilsvert að viðhalda öllum
persónulegum samböndum,
þar sem sjálfboðaliðar inna af
hendi svo mikið af auglýs-
ingastarfi samtakanna. Og þá
er mikilsvert, að við, sem er-
um fulltrúar samtakanna,
sýnum áhuga okkar á starfi
þessara aðila og séum ávallt
reiðubúnir að veita þeim að-
stoð. Mikilsverður þáttur í
starfi okkar er að sjálfsögðu
að senda auglýsingaefni,
bréf, kvikmyndir o.s.frv. En
hin persónulegu samskipti eru
alltaf mikils virði og ég hef
hugsað mér að jafna ferðum
mínum niður á Norðurlöndin
öll.
— ísland er eitt af minnstu
aðildarríkjum Sameinuðu
Þjóðanna. Sem embættis-
maður samtakanna hljótið
þér að þekkja einkar vel
stöðu íslands innan samtak-
anna?
— Þrátt fyrir smæð sina
nýtur ísland mikillar virðing-
ar innan S. Þ. og má einkum
þakka það fulltrúum landsins
á þeirra vettvangi. Hefur það
bætt verulega aðstöðu mína
sem islenzks embættismanns
samtakanna. Það er fyrst og
fremst að þakka starfi Thors
heitins Thors að hin velvilj-
aða afstaða íslands hefur
skapazt og viðhaldist. Hann
var virðulegur fulltrúi þjóðar
sinnar í nær tuttugu ár — og
eftirmaður hans, Hannes
Kjartansson, heldur starfnu
'áfram á þeirri braut, er Thor
Thors ruddi
— Hefur það áhrif á mann
og fjölskyldu hans að stunda
starf af alþjóðlegum toga?
— Já, vissulega. Kona mín
er fædd í Kanada, þannig að
við erum nú íslenzk-kana-
dískir foreldrar, búsettir í
Kaupmannahöfn, þar sem
allir synirnir þrír eru fæddir.
og ekki nóg með það. Dreng-
irnir hafa lifað sín fyrstu
bernskuár í Pakistan. Hefur
verið afar athyglivert að sjá
hversu eðlilega þeir hafa
bundizt vinuáttuböndum börn
um í Pakistari. Held ég ekki
geti farið hjá því farið, að
það hafi varanleg áhrif á þá.
Þeir hafa kynnzt fólki úr um-
hverfi og menningu gersam-
lega frábrugðinni þeirra eig-
in.
— Og nú?
— Þann fyrsta september
hófu þeir skólagöngu í ka-
þólska franska skólanum í
Kaupmannahöfn. Þar verða
þeir einnig í alþjóðlegu and-
rúmslofti
Gunnar Rytgaard.