Morgunblaðið - 19.12.1965, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLADIÐ
Sunnudagur 19 des. 1965
„Hef ekki kynnzt annarri þjóö, sem mér
fellur betur við“
— Stórvirkjun og alúniínbræMa
ein þýðingarmesta framkvæmdin
— Tækniframfarir I flandbúnaði
lítt þekktar — IMkrumah heillandi
í viðmóti — Jónas Haralz segfr
frá ferð sinni til Ghaina á vegum
Alþ j óðabankanis
1 fyrra viðtalinu við Jónas
H. Haralz, var fjallað um
sendiförina til Venezúela og
ástand mála þar í landi. Að
þessu sinni verður rætt við
Jónas um ferðina til Ghana,
vandamál Ghanabúa og við-
töl hans við Nkrumah, hinn
umdeilda forseta þess ríkis.
Aðdragandi þess, að Jónas
Haralz fór til Ghana var sá,
að í byrjun júlímánaðar um
það leyti, sem Venezúela-
sendiförinni var lokið þurfti
Alþjóðabankinn í skyndi að
skipuleggja sendinefnd til
Ghana, sem þá var talið
mjög aðkallandi að færi
þangað. Óskaði bankinn eft-
ir því við Jónas, að hann
tæki að sér formennsku í
þessari nefnd.
„Þetta var fyrsta tækifærið,
sem ég hafði til þess að heim-
sækja Afríku“ segir Jónas, ,,og
ég fékk því framlengt leyfi frá
störfum hér til þess að taka
þetta verkefni að mér.
• Sendinefnd til Ghana var að
nokkru leyti annars eðlis en
sú, sem fór til Venezúela. Hér
var ekki um að ræða aðstoð við
samningu framkvæmdaáætlun-
ar. Hún hafði verið gerð þar
fyrir tveimur árum til 7 ára.
Á hinn bóginn hafði efnahags-
ástand breytzt svo mjög, m.a.
vegna mikils verðfalls á aðalút-
flutningsvöru landsins, kakaó-
baúnum, að gagnger endurskoð-
un þessarar áætlunar var nauð-
synleg. Landið var í alvarlegum
örðugleikum og hafði í því sam-
bandi snúið sér til Alþjóðagjald
eyrissjóðsins.
Hins vegar hlaut gagngerð
endurskoðun allra framkvæmda
fyrirætlana að vera nauðsynleg-
ur liður í sérhverjum viðreisn-
arráðstöfunum. Fór Ghana-
stjórn fram á aðstoð bankans
við slíka endurskoðun og vegna
efnahagsörðugleikanna lá mikið
á að verkinu væri hraðað eins
og frekast væri unnt.
Sendinefndin var 13 manna,
hagfræðingar og sérfræðingar í
ýmsum greinum en þó í færri
greinum en í Venezúela-nefnd-
inni, eða eingöngu í landbún-
aði, iðnaði og samgöngumálum.
Við höfðum 5 sérfræðinga í land
búnaðarmálum og gátum því
gert þeim málum mjög góð skil.
Við dvöldum mikinn hluta ág-
ústmánaðar og septembermán-
aðar í Ghana og snerum síðan
þangað aftur í nóvember. Geng-
um við þá, ásamt Áætlunarráð-
inu í Ghana, frá uppkasti að
endurskoðaðri áætlun.“
Þjóðin á sér langa og merka
sögu
„Fyrir mig var þetta verkefni
lærdómsríkt og skemmtilegt“,
Kornuppskera
ríkisbúi. Vinnubrögð er frumstæð og afköst lítil.
sjálfsagt Afríkubúar yfirleitt,
eru vingjarnlegir, glaðværir,
spaugsamir og frjálslegir og gott
er að vinna með þeim. Gest-
risnir eru þeir með afbrigðum.
Býst ég við, að þessi áberandi
þjóðareinkenni ,sem allir gestir
þeirra taka eftir, eigi sér djúpar
rætur í þeirra forna þjóðfélagi,
og sunnan Saharaeyðimerkur-Stórvirkjun
innar. Talsvert er um þetta ríki
vitað, en það stóð á tiltölulega
háu menningarstigi. Arabískir
ferðamenn voru hrifnir af gest-
risni og siðferðisþroska þjóðar-
innar. Þetta ríki hét Ghana
og af nafni þess er nafn hins
nýja Ghana- dregið, en það hét
Hin mikla virkjun Voltaárinnar er nú að mestu fullgerð. Stifian hefur myndað stórt stöðuvatn
er mun þekja um einn tuttugasta hiuta landsins-
segir Jónas. ,,Þetta var fyrsta
ferð mín til Áfríku, en þar er
margt frábrugðið því, sem ég
átti að venjast 'frá rómönsku
Ameríku. Ánægjulegast var að
kynnast þjóðinni. Ég hef ekki
kynnst annarri þjóð, sem mér
fellur betur við. Ghanabúar, og
Lítið stendur eftir af hinum upphaflega frumskógi neraa í
skekktum héruðum. Einstaka tré hefur verið skilið eftir.
en siðferðisþroski þess þjóðfé-
lags virðist einnig hafa verið á
háu stigi. Okkur var sagt, að
þjófnaður væri óþekktur í þorp
unum og að í Accra, sem er
býsna stór borg, gætu konur
sem karlar farið ein síns liðs
hvert sem væri á hvaða tíma
sem væri, án nokkurrar áhættu.
Almennri menntun er að sjálf
sögðu enn mjög ábótavant, en í
þeim efnum hafa þó orðið mikl-
ar framfarir síðan landið hlaut
sjálfstæði. Embættismennirnir
eru mjög vel menntaðir menn
og var ekki óvanalegt að hitta
menn, sem eru þriðja eða fjórða
kynslóð, sem menntuð er í Cam
bridge eða Oxford. Annað, sem
kemur ókunnugum nokkuð á ó-
vart er það, hversu ianga og
merka sögu þessi þjóð og aðrar
Afríkuþjóðir eiga sér. Þær hafa
ekki verið eins einangraðar fyrr
á öldum og ókunnugir halda, en
ætíð haft tiltölulega náið sam-
band við Miðjarðarhafslöndin
og löndin umhverfis Indlands-
haf. Á árunum 400 til 1000 eft-
Kristsburð, stóð blómlegt menn-
ingarríki á gresjunum miklu
norðan þess. sem nú er Ghana
Gullströndin áður, svo sem
kunnugt er.“
Efnahagsástand í Ghana
„Efnahagur í Ghana er ekki
eins bágborinn og menn skyldu
halda og miklu betri en víðast
hvar í Afríku og er það fyrst og
fremst að þakka kakaóræktinni.
Fjárhagur Ghana var tiltölulega
öflugur, þegar þeir hlutu sjálf-
stæði og varð það m.a. til þess,
að þeir lögðu út í mjög stórhuga
framkvæmdir. Má segja, að
þetta minni að ýmsu leyti á
það, sem hér gerðist eftir styrj-
öldina. Þar hefur reynslan einn-
ig orðið svipuð og hér, að fram-
kvæmdirnar hafa ekki borið
þann ávöxt ,sem vænzt hafði
verið. Þetta hefur skapað örð-
ugleika og við þá heflur svo
bætzt verðfall á aðal útflutn-
ingsvöru landsins, raunar alveg
eins og hér gerðist. En margt
hefur verið gert athyglisvert í
Ghana. Nú er t.d. hægt að taka
við öllum börnum í skóla, þegar
þau ná skólaskyldualdri. Þeir
hafa byggt glæsilega háskóla og
eru nú að gera miikið átak á
gagnfræða- og menntaskólastig-
inu.“
og alúmínbræðsla
„Þá hafa þeir einnig byggt
glæsilega virkjun í Voltaánni,
og þar er nú verið að reisa 120
þúsund tonna alúmínverksmiðju
sem Kaiserfyrirtækið bandar-
íska á og rekur, en raforkuna
kaupir það af Ghanamönnum.
Er fyrirkomulagið í grundvallar
atriðum það sama og ætlunin er
að verði hér og raforkuverðið
er svipað. Er athyglisvert, að
þrátt fyrir þá ákveðnu þjóðern-
isstefnu, sem ríkjandi er og
þrátt fyrir það, að hagkerfi
landsins er í grundvallaratrið-
um sósíalískt hefur aldrei neitt
annað komið til álita en að er-
lent einkafyrirtæki ætti bræðsl-
una og ræki og að engin sérstök
áhætta hefur verið talin því sam
fara. Nkrumah sjálfur telur
virkjunina og verksmiðjuna
eitt hið þýðingarmesta, sem eft-
ir stjórn hans liggur. Kaiserfyr-
irtækið og forstjóri þess njóta
mikilla vinsælda, enda bentu
þeir á nýja lausn á virkjuninni,
sem gerði hana fjárhagslega
framkvæmanlega. Raunar reynd
ist hún verðá enn ódýrari en á-
ætlað hafði verið.
Önnur athyglisverð fram-
kvæmd er ný og mikil höfn,
sem byggð hefur verið í 15—20
kílómetra fjarlægð frá Accra og
heitir hún Tema. Þessi höfn hef-
ur verið byggð á síðastliðnum
átta árum og jafnhliða henni
vöruskemmur og verksmiðjur
og h.u.b. 100 þúsund manna bær.
Allt samarí á átta árum. Bæði
þessi og aðrar framkvæmdir
munu síðar koma að miklu
gagni, en í bili hafa þær skap-
að Ghanabúum mikla örðug-
leika, þar sem þeir að virkjim-
inni undanskilinni, hafa ekki
aflað lánsfjár til nægilega langs
tíma til þess að standa undir
þessum framkvæmdum. Þess
vegna er þeim mikil þörf á að
endurskoða allar framkvæmda
fyrirætlanir sínar þannig, að
sem mestur afrakstur fáist af
þeim framkvæmdum, sem unn-
ið hefur verið að. jafnframt því
sem nýjar framkvæmdir verða
látnar bíða nokkuð. Þetta eru
augljós sannindi, sem stjórn-
málamenn þeirra og embættis-
menn skilja vel. Við gátum hins
vegar aðstoðað þá við að marka
þessa stefnu í einstökum atrið-
um.“
rðnaður og landbúnaður
„Ghanamenn hafa sett á fót
mörg ríkisfyrirtæki í iðnaði og
leizt okkur yfirleitt vel á þessi
íyrirtæki og sérfræðingar okk-
ar töldu, að flest þeirra mætti
reka með góðum árangri. Það
kom einnig í ljós, að þeir eiga
hæifa menn til þess að veita slík
um fyrirtæikjum forstöðu en
Frarhhald á bls. 21