Morgunblaðið - 27.01.1966, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 27. janúar 1966
MORGUNBLAÐIÐ
11
Einhuga og öflugt f élug
Rætt við Guðmund H. Garðarsson
formann V.R.
f BEINU framhaldi af grein-
inni hér á undan vegna 75
ára afmælis Verzlunarmanna-
félags Beykjavíkur hafði
blaöamaður Mbl. tal af Guð-
mundi H. Garðarssyni, sem
verið hefur formaður VR frá
1957 eða meginhluta þess
tímabils, sem félagið hefur
verið hreint launþegafélag,
og spjallaði við hann um sögu
félagsins síðasta áratuginn.
Öflugt og einhuga félag
— Hvernig var fyrir ykkur
þessa ungu menn að taka við
þessu gamla og rótgróna félagi?
— Það var að sjálfsögðu mjög
vandasamt þar sem fæstir okkar
höfðu nokkra reynslu í því að
tfjalla um laun og kjaramál.
Fyrstu árin urðum við greini-
lega varir við það, að margir
hinna eldri félaga VR úr kaup-
eýslustétt, áttu erfitt með að
ekilja, að við þessir nýju, sem
tókum við félaginu, þurftum að
reka félagsmálastarfsemina og
kjarabaráttuna á allt öðrum
grundvelli, en fyrr hafði verið
£ert.
Þó er þess að geta að í for-
mánnstíð Guðjóns Einarssonar
tfrá 1946—57 var unnið stöðugt
méira að hinum almennu kjara-
málum launþeganna í félaginu,
en sú þarátta hlaut að sjálfsögðu
«ð vera meiri erfiðleikum bund-
in, þar sem félagið var megin
hluta þess tímabils, sameiginlegt
tfélag kaupsýslu- og verzlunar-
íólks. Frumsamningarnir eru þó
gerðir á þessu tímabili, og það
sem mikils er um vert að undir
lok tímabilsins er Lífeyrissjóður
verzlunarmanna stofnaður, en
hann tók til starfa 1. febrúar
1956.
Þau verkefni sem við okkur
blöstu eftir skiptinguna árið 1955
voru:
1) Að vinna að raunhæfari
samningum, sem næðu yfir störf
megin þorra þess fólks, sem
vann við verzlunar- og skrif-
stofustörf.
2) Að fá viðurkenndan samn-
ingsrétt félagsins hjá þeim sam-
tökum vinnuveitenda, sem
hefðu skrifstofu- og verzlunar-
tfólk í sinni þjónustu.
3) Að vinna að fjölgun félags-
manna.
4) Að vinna að stofnun lands-
eamtaka verzlunarfólks.
5) Berjast fyrir þvi,-að verzl-
unarfólk öðlaðist aðild að ASÍ.
6) Að vinna að því, að verzl-
unarfólk fengi atvinnuleysis-
tryggingar eins og aðrar stéttir.
— Og hvernig hefir tiltekizt
eð hrinda þessum stefnumálum
VR í framkvæmd síðasta ára-
tuginn?
— í sambandi við kjaramálin
er það að segja, að áður en við
gátum beitt okkur sterklega í
þeim efnum var okkur nauðsyn-
legt að fá almennt viðurkennd-
an samningsrétt félagsins og fá
fólkið í félagið. Árið 1956 voru
aðeins þrjú samtök vinnuveit-
enda sem höfðu undirritað samn-
inga við VR, en það voru Verzl-
unarráð íslands, Samband sma-
söluverzlana (nú Kaupmanna-
samtök íslands) og KRON. En
á næstu árum var gengið ötul-
lega að því að fá önnur sam-
tök vinnuveitenda til þess að
viðurkenna samningsaðild VR
fyrir hönd verzlunarfólks í
Reykjavík, og vorið 1957 undir-
rituðu Vinnuveitendasamband
íslands, Félög ísL iðnrekenda og
Stórkaupmannafélag Islands
samningana í fyrsta skipti. Ári
síðar eða 10. október 1958 voru
samningar milli VR og SÍS und-
irritaðir, en við þá undirritun
var ótvíræður samningsréttur
VR viðurkenndur af öllum sam-
tökum vinnuveitenda.
Var það rúmum þremúr árum
eftir að VR varð hreint launþéga
félag, og má hiklaust segja, að
þá hafi mikilsverðum áfangi ver-
ið náð, sem gjörbreytti samnings
aðstöðu félagsins og sameinaði
allt verzlunarfólk í Reykjávík
undir eitt merki — merki VR í
kjara- og hagsmunabaráttunni.
Auk aðalsamningsins, sem jafn-
an er gerður vegna verzlunar-
** . ‘'Æf — á*
Guffmundur H. Garðarsson, núv erandi formaffur Verzlunar-
mannafélags Reykjavíkur.
stóð yfir í fjóra daga, og má
segja að útkoma þeirrar samn-
ingsgerðar hafi orðið sú að gerð
var meiri eða minni breyting á
svo að segja hverri einustu grein
eldri samningsins. Voru þessar
breytingar allar félagsmönnum í
hag, og má néfna sem dæmi að
tekin var upp ný flokkaskipan,
sem var meira í samræmi við
ríkjandi aðstæður í verzlunum
og á skrifstofum. Þá var tekinn
upp hýr launaskali, sem fól í sér
43% meðalhækkun, orlofsréttindi
ukust verulega og vinnutími var
styttur.
— Hvernig hefur þróunin ver-
ið hvað snertir fjölgun félags-
manna, Guðmúndur?
— Við skiþtingu félagsins 1955
fóru af félagsskrá um 500 manns,
Stjórn VR 1906. Standandi: Sigurffur Þorsteinsson, Egill Jacob-
sen, Olafur Jolinson. Sitjandi: Árni Jónsson og Gísli Jónsson.
Mun þetta vera fyrsta ljósmyndin, er tekin var af stjórn VR.
og skrifstofufólks, hefur félagið
á undanförnum árum gert átta
samninga vegna sérhópa, eins og
t.d. stúlkna í apótekum, starfs-
manna í flugafgreiðslum flugfé-
laganna og starfsfólks í kvik-
myndahúsum.
— Hvað álítur þú vera þýð-
ingarmestu samningana, sem VR
hefur gert, á þessu tímabili, sem
hér um ræðir?
— Án nokkurs vafa voru það
samningar þeir, sem félagið náði
í árslok 1963. Félagið varð þá
að heyja sitt fyrsta verkfall, sem
en það voru vinnuveitendur og
framkvæmdastjórar. Við það
urðu um 1000 manns eftir í fé-
laginu. — Á félagsskrá VR voru
í árslok 1965, 3651 karl og kona,
þannig að félagsmannatalan hef-
ur rúmlega þrefaldazt á einum
áratug. Er hér vissulega um
mikla aukningu að ræða, sem
stafar m.a. af því, að samning-
arnir eru orðnir mun viðtækari
en áður var, og félagssvæðið
hefur verið stækkað til muna —
tekur nú yfir Reykjavík, Kópa-
vog, Seltjarnarnes, Mosfellssveit
X*essi mynd var tckin á félagsfundi VR 13. des. 1963, og eins og sjá má, er þar þröng á þingi.
og Kjós. Þá hefur það að sjálf-
sögðu stuðlað að fjölgun félags-
manna, að á síðustu 15 árum
hafa risið upp ný og stór fyrir-
tæki sem þarfnast mikils fjöida
verzlunar- og skrifstofufólks í
sína þjónustu. Nægir að nefna
sem dæmi Flugfélag íslands,
Loftleiðir og tryggingarfélögin.
Þá hafa risið hér upp á síðustu
árum stórar kjörbúðir, sem krefj
ast mikils vinnuafls, en fjölgun
þeirra er í samræmi við þróun
og stækkun borgarinnar. Þess
má geta til gamans að um helm-
ingur félaganna í VR er kven-
fólk, og ér 64% félaganna 40 ára
og yngri, en þar af eru 10% inn-
an við tvítugsaldur.
— Þú drapst á það í upphafi,
Guðmundur, að lífeyrissjóður
hefði verið stofnaður fyrir ára-
tug. Hvernig hefur sjóðurinn
dafnað?
— í lífeyrissjóði verzlunar-
manna voru um síðustu áramót
tæpl. 2000 sjóðfélagar. Heildar-
eign hans var þá 95.5 millj. kr.
Hefur sjóðurinn eflzt mjög á síð-
ustu árum og ukust nettóeignir
hans 1965 um 25 millj. kr. Megin-
tilgangur sjóðsins er að sjálf-
sögðu að veita félagsmönnum líf-
eyri allt að 60% miðað við meðal
laun siðustu 10 árin, sem við-
komandi tekur laun. Einnig er
veitt úr honum maka-, barna- og
örkumlalífeyri.
Fé sjóðsins hefur verið ávaxtað
þannig á undanförnum árum, að
sjóðfélagar hafa fengið lán í sam
bandi við íbúðakaup, og var á
síðasta ári úthlutað 32.8 millj.
kr. til 201 lántakenda. Hámarks-
lánsupphæð er 250 þús. kr. og
veitist út á 1. veðrétt. Heildar-
útlán sjóðsins frá upphafi eru
tæpar 90 milljónir króna.
í stjórn Lífeyrissjóðs verzlun-
armanna eru: Hjörtur Jónsson,
formaður, Gunnlaugur J. Briem,
Guðmundur H; Garðarsson, Barði
Friðriksson og Guðmundur Árna
son.
— Hvað telur þú vera merk-
ustu áfanga í sögu félagsins síð-
ustu tíu árin, fyrir utan það sem
hér greinir frá að framan?
— Meðal þeirra merkustu eru
án efa stofnun Landssambands
ísl. verzlunarmanna sem' stofnað
var fyrir frumkvæði VR, aðild
verzlunarfólks að Alþýðusam-
bandi íslands, og stofnun Verzl-
unarbanka íslands með þátttöku
verzlunarmánna. LÍV var stofn-
að vorið 1958 og var fyrsti for-
maður þess kjörinn Sverrir Her-
mannsson, þáverandi skrifstofu-
stjóri VR og er hann enn for-
maður samtakanna. L.Í.V. hefur
þegar gegnt mikilsverðu hlut-
verki í þágu verzlunarfólks, og
á m.a. aðild að samtökum skrif-
stofu og verzlunarfólks á Norð-
urlöndum.
•— Hvað vildir þú segja meira
um sögu félagsins síðasta áratug-
inn, Guðmundur?
— Þáð ér auðvitað af mörgu
að taka í sögu jafn stórs félags,
en segja má að æðar þess liggi
út til rúmlega 600 vinnustaða
víðsvegar um borgina. og ná-
grenni. Og ég held, að það muni
fáir starfshópar vera í jafn dag-
legri snertingu við hinn al-
menna borgara, sem verzlunar-
og skrifstofufólk.
Styrkui félagsins, einhugur
og árangur baráttunnar, bygg-
ist að sjálfsögðu á hverjum
einstökum félagsmi.nni, og fé-
lagsmönnum síðan sem heild.
Sem formaður þessa félags hef
ég orðið þeirrar gæfu aðnjót-
andi, að einlægni og góðvild hef-
ur ríkt meðal _ félagsmanna og
forystumanna. Á það ríkasta þátt
inn í þeirri hröðu og sterku upp- "
byggingu, sem orðið hefur innan
VR sl. tíu ár. Það mætti vissu-
lega nefna mörg nöfn, sem kom-
ið hafa við sögu, en ég get ekki
látið hjá líða að nefna Guðjón
Einarsson, sem var formaður
fyrstu tvö árin eftir skiptinguna
(1955—57), og varaformennina
tímabilið 1955—66, þá Pétur
Sæmundsen, Gunnlaug J. Briem,
Eyjólf Guðmundsson og Magnús
L. Sveinsson. Þá hefur líka mik-
ið mætt á forstöðumönnum skrif
stofunnar, sem hafa verið á þessu
tímabili Ólafur í. Hannesson
lögfr., Sverrir Hermannsson við
skiptafræðingur og nú Magnús
L. Sveinsson.
— Hverjir skipa stjórn VR
nú?
— Auk mín, þeir Magnús L.
Sveinsson varaform., Hannes Þ.
Sigurðsson ritari, Björn Þórhalls
son gjaldkeri, Bjarni Felixson,
Halldór Friðriksson og Helgi
E. Guðbrandsson. Varastjórnar-
menn eru þeir Grétar Haralds-
son, Óttar Oktosson og Richard
Sigurbaldursson. í trúnaðarráði
félagsins eru 30 manns auk stjórn
ar.
— Og hvað vildnrðú svo segja
að lokum um framtíð verzlunar-
stéttarinnar, Guðmundur?
— Sérhverjum sem fylgist með
nútíma þjóðfélagsmálum dylst
ekki að hér á íslandi hefur orð-
ið sú þróun síðasta áratug að
upp hefur risið fjölmenn þjón-
ustustétt, og eru verzlunar- og
skrifstofufólk þar lang fjölmenn
asta stéttin. Er þetta mjög í sam
ræmi við þá stéttarþróun, sem
orðið hefur í hinum vestræna
heimi, þar sem tækni og velmeg-
un er á háu stigi.
Þó er sá munurinn hérlendis
og í nágrannalöndum okkar, að
á íslandi hefur verzlunarfólk
ekki hlotið sömu viðurkenningu
til þátttöku í bæjar- og þjóðfé-
lagsmálum, án þess þó að ég
vilji halda því fram að slík þátt-
taka þurfi eða eigi endilega að
byggjast á stéttarsjónarmiðum.
Hins vegar er augljóst mál að
vilji menn viðhalda lýðræðinu,
þá ber að kalla til starfa við
úrlausn þjóðfélagsmála, fulltrúa
sem flestra fjölmennra stétta og
starfshópa. Framhjá íslenzkri
verzlunarstétt verður því eigi
gengið, ef vel á að fara.
Máli mínu til stuðnings vil ég
benda á það, að t.d. í Danmörku
eiga margir menn úr röðum verzl
unarfólks sæti í borgarstjórn
Kaupmannahafnar og í danska
þjóðþinginu. Danskir sósíaldemó
kratar telja sér það til ávinnings
að geta bent á að 20 þjóðþing-
menn úr þeirra flokki koma úr
röðum danskra verzlunarmanna.
íslenzkir verzlunarmenn gera
ekki kröfur um þátttöku sjálfs
síns vegna, heldur vegna þess að
nútíma lýðræðis- og þjóðfélags-
hættir krefjast þess að sem flest-
ir meginstofnar þjóðarinnar séu
virkir þátttakendur, ekki aðeins
í atvinnulífinu, heldur einnig á
þjóðmálasviðinu, svo að lýðræð-
islegt jafnvægi sé í þessum mál-
um. Að útiloka áhrif svo fjöl-
mennrar og nýrrar stéttar, sem
hér um ræðir hlýtur að hafa í
för með sér neikvæða þróun og
er það ósk mín til verzlunarfólks
að hið jákvæða afl, sem felst í
þessari stétt megi virkja íslenzku
atvinnu- og þjóðlifi til enn meiri
heilla.
Hin nýmyndaffa og fjölmenna
launþegastétt verzlunar- og
skrifstofumanna er ung og mun
gegna mikilvægu hlutverki í mót
un þjóðlífs íslendinga í framtíð-
inni. Verzlunarfólk mun vinna
öfgalaust og sínum kjara- og
liagsmunamálum af festu og
drenglyndi.