Morgunblaðið - 11.03.1966, Side 15

Fostuðagur II. marz 1966
MORCU N BLAÐIÐ
15
Erlend tíði ndi © Erlend tíði ndi
á SEGJA má, að kosningabar-
áttan í Bretlandi hafi hafizt
fyrir alvöru um síðustu helgi,
þótt þingi væri ekki slitið fyrr
en í gær, 10. marz. S.l. laug-
ardag birti íhaldsflokkurinn
stefnuskrá sína og stefnuskrá
Verkamannaflokksins var birt
á mánudag. íhaldsmenn fengu
þannig smávegis forskot, því
að öll sunnudagsblöðin birtu
ýtarlegar frásagnir af stefnu-
skránni — og sunnudagsblöð
eru jafnan mikið lesin í Bret-
landi.
Búast má við, að kosninga-
baráttan verði afar hörð. Segir
í fréttum frá London, að marg-
ir kvíði þeim tíma, sem fram-
undan er — sú sé þó huggun
harmi gegn, að til kjördags eru
aðeins þrjár vikur, svo að orra
hríðin verður stutt.
r Ýmis blöð og stofnanir fylgj-
ast náið með því, hverjar úr-
slitahorfurnar eru hverju sinni.
Þeirra á meðal sunnudagsblað-
ið óháða — OBSERVER, sem
boðar nýja könnun á hverjum
sunnudegi fram að kosningum.
Könnun sú, er blaðið gekkst
fyrir í s.l. viku — fram til
fimmtudagsins — gaf vísibend-
ingu um, að Verkamannaflokk-
urinn hefði örugglega 4.5%
fylgi umfram íhaldsflokkinn —
sem mundi í kosningum jafn-
gilda 50 þingsæta meiriihluta í
Neðri málstofunni. Fylgisaukn-
ingin frá 1964 segir OBSERV-
ER að komi mest frá fyrri kjós
endum Frjálslynda flokksins.
Hlutfallstala þeirra kjósenda
sem kváðust óákveðnir í þess-
ari könnun var 12%.
! Á mánudag birti síðan Daily
Express úrslit skoðanakönn-
unar þar sem sagði, að Verka-
mannaflokkurinn hefði 13%
fylgi umfram íhaldsflokkinn —
en það mun svara til allt að
200 sæta meirihluta. Loks er
að geta Gallup könnunar, sem
birt var rétt fyrir síðustu helgi.
E^in gaf til kyhna, að fylgi
Verkamannaflokksins umfram
Íhaldsflokkinn væri 11%, það
er að segja 2% meira en í
könnuninni þar á undan. Yrðu
slík úrslit-kosninganna svaraði
það til 165 þingsæta meiri-
hluta. í Gallup-könnuninni voru
9% óákveðnir. Fylgi Frjáls-
lyndra hafði aukizt um 1%.
Að því er Daily Telegraph
segir hefur fylgi stóru flokk-
anna tveggja í síðustu þremur
Ikosningum verið mjög svipað
því, sem Gallup skoðanakjinn-
un hafði gefið til kynna á svip-
uðum tíma þ.e. fjórum vik-
um fyrir kosningar. Einnig seg-
ir blaðið, að hvorugur flokk-
anna hafi nokkru sinni í kosn-
ingum eftir heimstyrjöldina síð-
ari haft svo háa hlutfallstölu
umfram andstæðinginn. Síðasta
*net hafi íhaldsflokkurinn átt,
er Gallup skoðanakönnun
sýndi fjórum vikum fyrir kosn-
ingarnar 1951, að hann hefði
6Vz% umfram Verkamanna-
flokkinn.
Þá benti síðasta Gallup könn-
un til þess að 64% kjósenda séu
því fylgjandi að halda kosn-
ingar nú, — aðeins 17% lýstu
sig því andvíga. Einkum virt-
ust stuðningsmenn íhalds-
flokksins hlynntir kosningum,
eða 71%, en 59% fylgismanna
Julian Amery
Harold Wilson
Frjálslyndra og 44% fylgis-
manna Verkamannaflokksins.
Kosningaskil-
greiningar
1 OBSERVER grein eftir
Anthony King fyrirlestara við
háskólann í Essex er fjallað um
áhrif hinna ýmsu þjóðfélags-
legu þátta á kosningar í Bret-
landi. Hefur verið reynt að
kanna hverjar orsakir liggi til
skoðanamyndunar kjósenda og
afstöðu þeirra til stjórnmála-
flokkanna. Höfundur tekur
fram, að kosningaskilgreiningar
séu bæði miklum vanda bundn
ar og afar kostnaðarsamar —
og ljóst, að sumum spurning-
um þar að lútandi verður
aldrei svarað. Eins og annars
kunna menn þó að verða vís-
ari af því að kynna sér niður-
stöður þeirra tilrauna, sem
gerðar eru til slíkra skilgrein-
inga.
• 1 stórum dráttum segir
höfundur til dæmis óhætt að
fullyrða, að aðstaða manna í
þjóðfélaginu gefi bezta vísbend
ingu. Samkvæmt rannsóknum
The National Opinion Polls á
útslitum kosninganna ’64 hiaut
íhaldsflokkurinn 74.7% at-
kvæða efri miðstéttarfólks,
60.7% atkvæða neðri — mið-
stéttarfólks, 33.9% atkvæða
faglærðra verkamanna og
30.9% atkvæða ófagiærðra
verkamanna. Fylgi Verka-
mannaflokksins í þessum stétt-
um jókst eftir því, sem fylgi
íhaldsflokksins minnkaði.
• Þá fer fylgi flokkanna
nokkuð eftir landssvæðum.
Rannsóknir byggðar á Gallup
könnun sýna, að íhaldsflokkur-
inn hefur meira fylgi meðal
verkalýðsstéttanna í Suður- og
Suðvesturhluta landsins en ann
ars staðar — og Verkamanna-
flokkurinn hefur tiltölulega
meira fylgi meðal miðstétt-
anna í Wales og norðaustur-
Christopher SeaJties
hluta landsins en annarsstaðar.'
í Yorkshire og Austur Ang-
lia eru mjög skírar línur eftir
stéttum. Þar hefur Verka-
mannaflokkurinn mun meira
fylgi meðal verkamanna en
annars staðar og íhaldsflokk-
urinn meðal miðstéttanna.
• Trúarbrögð virðast ekki
hafa mikil áhrif á úrslit kosn-
inga, nema helzt í Wales, Ulst-
er og Liverpool.
• Aldur fólks virðist skipta
öllu meira máli. Rannsókn á
úrslitum kosninganna 1964
sýndi, að Verkamannaflokkur-
inn hafði meirihluta í öllum
aldursflokkum upp að 55 ára
aldri, en íhaldsflokkurinn í
öllum aldursflokkum fyrir of-
an 55 ára. Mest var fylgi
Verkamannaflokksins umfram
íhaldsflokkinn í aldurflokkun-
um 35-44 ára, eða 48.4% á móti
37.8%. Fylgi íhaldsflokksins
umfram Verkamannaflokkinn
var mest í aldursflokkunum
65 ára og þar fyrir ofan eða
51.2% á móti 37.8%. Fylgi
Frjélslynda flokksins virtist
skiptast jafnt milh aldurs-
flokka sem stétta.
• Kyn kjósenda skiptir einn
ig töluverðu máli, aðallega þó
fyrir stóru flokkana. Hefðu
karlmenn einir kosningarétt í
Bretlandi hefði Verkamanna-
flokkurinn unnið allar kosning
ar frá stríðslokum! í kosning-
unum 1964 féllu atkvæði svo
að 39.7% karlmanna kaus í-
haldsflokkinn, 48.2% Verka-
mannaflokkinn og 11.4% Frjáls
lynda flokkinn. Meðal kvenna
voru tölurnar gagnstæðar, 45.7
% kusu íhaldsflokikinn, 41.7%
Verkamannaflokkinn og 11.8%
Frjálslynda flokkinn.
Skýringin á þessu kann m.a.
að vera sú, að konur eru að
jafnaði taldar langlífari en
karlmenn og þar af leiðandi er
meira um konur í elztu aldurs-
flokkunum, sem fylgja, að yf-
irgnæfandi meirihluta, íhalds-
flokknum. Einnig er þass að
gæta, að konur hafa yfirleitt
ekki eins mikinn áhuga á
stjórnmálum og karlmenn,
einkum á það við um konur
í lægri stéttunum, þar sem
fylgi Verkamannaflokksins er
mest, — þar er þátttaka kvenna
í kosningunum yfirleitt minnst.
Bretar hafa einnig gert rann-
sóknir á þróun stjórnmálaaf-
stöðu kjósenda. í grein sinni
segir Anthony King, að ljóst
sé, að flokkshollusta þróist til-
tölulega snemma á æfiskeiðinu,
en ungt fólk sé þó reikulla í
skoðunum sínum en hinir eldri.
Einnig geti fyrstu stjórnmála-
áhrif breytzt fyrir tilstuðlan
nýrrar atvinnu, máka eða
breytts umhverfis. Hinsvegar
virðist svo sem skoðanamynd-
un í stjórnmálum verði sterk-
ust á aldrinum 15-30 ára. Bftir
þann aldur kunni menn að
kjósa mismunandi flokka í ein-
stökum tilvikum eða vegna á-
kveðinna mála, en undir niðri
blundi áhrifin frá fyrrgreind-
um árum og komi oft frain aft-
ur. Rannsóknir hafa og leitt
í Ijós, að unglingar eru miklu
almennar háðir áhrifum og
stjórnmálaskoðunum foreldra
sinna og umhverfis en margir
hafa viljað vera láta, — og
Peter Griffiths
Edward Heath
staðhæfingin um „uppreis æsk-
unnar“ sem sterkan þátt í
stjórnmálum eigi sér litla stoð.
Það sé aðeins brot af ungu
fólki sem rísi upp gegn stjórn-
málaskoðunum foreldra sinna
og umhverfis og því sé hinn
„óvissi“ þáttur nýrra kjósenda
í hverjum kosningum ekki eins
„óviss“ og ætla mætti. Ekki
telur King heldur rétt, að hin-
ir eldri verði íhaldssamari
með aldrinum, í þeim skilningi
að þeir aðhyllist frernur stefnu
íhaldsflokksins. Þvert á móti
verði menn stöðugri í hollustu
sinni með aldrinum, hvort held
ur þeir hafa verið íhaldssinn-
aðir eða kommúnistar.
Samkvæmt þessum rannsókn
um er mikilvægt, þegar spáð er
um kosningaúrslit nú og í fram
tíðinni, að gera sér grein fyrir
því, hvernig kjósandi greiddi
atkvæði í fyrsta sinn, og hvers
vegna. King telur, að Bretar
séu enn að finna áhrifin af
tveimur meiriháttar umbrota-
tímabilum í stjórnmálum
brezkum á þessari öld.
• Fyrra tímabilið var um
það bil frá 1918 til 1935, þegar
upp leystist hið gamla tveggja
flokka kerfi Frjálslyndra og í-
haldsflokksins. Þá urðu miklar
breytingar í brezku stjórnmála-
lífi. Verkamannaflokkurinn
kom fram á sjónarsviðið sem
vaxandi afl og Frjálslyndi
flokkurinn missti fylgi bæði til
hans og íhaldsflokksins. Þetta
segir King, að sé ein megin
ástæðan til þess að íhaldsflokk-
urinn á slíku fylgi að fagna
meðal kjósenda 55 ára og eldri.
Flestir þeirra tóku út sín sterk-
ustu stjórnmálaáhrif ujn það
bil eða áður en Verkamanna-
flokkurinn varð stjórnmálaafl,
er nokkuð kvað að og aðeins
brot af kjósendum í þessum
aldursflokkum átti foreldra, er
fylgdu Verkamannaflokknum.
• Hitt umrótatímabilið voru
heimstyrjaldarárin síðari, þegar
fylgi Verkamannaflokksins
jókst sem mest og hann vann
Henry Brooke
stórsigur sinn 1945.... síðan
hnignun hans og tap árið 1951.
Þeir kjósendur, sem urðu fyr-
ir sterkustum stjórnmálaáhrif-
um á uppgangstímabili Verka-
mannaflokksins eru meðal
þeirra kjósenda í aldursflokk-
unum 35-44 ára, sem fylgja
flokknum nú svo mjög. Þar við
bætist, að eldri árgangar, sem
fylgdu íhaldsflokknum hafa
fallið frá og kann því svo að
fara, að blómatímabili Verka-
mannaflokksins á árunum 1940
-65 komi honum til góða 31.
marz n.k.
Hverpr falla í
kosninguiium ?
Brezku blöðin hafa einnig
gert að umtalsefni afleiðing-
ar þess fyrir íhaldsflokkinn ef
meirihluti Verkamannaflokks-
ins eykst verulega. Er gert ráð
fyrir því, að tapi flokkur 2%
af fylgi sínu geti hann búizt
við, að þeir frambjóðenda hans
sem í síðustu kosningum sigr-
uðu með um og undir 4% meiri'
hluta, muni tapa fyrir öðrum
frambjóðendum nú. Er gert ráð
fyrir, að 1% fylgis til eða frá
samsvari breytingum á um það
bil 18 þingsætum, sem hefur í
för með sér 36 þingsæta meiri-
hluta fyrir sigurvegarann.
OBSERVER setur þetta upp
svo:
Þingmeirihluti Verkamanna-
flokksins er nú 3 þingsæti.
Aukning til Verikamanna-
flokksins frá því sem nú er:
4% 2% 1%
Meirihluti þingsæta:
129 73 37
Aukning til íhaldsflokksins
frá því sem nú er:
4% 2% 1%
Meirihluti þingsæta:
113 47 17
Færi svo, að Verkamanna-
flokkurinn ynni með 4—5%
fylgisaukningu frá því sem nú
er — sem samkvæmt skoðana-
könnunum virðist ekki ólíklegt
— segir OBSERVER, að meðal
þeirra, sem ættu á hættu að
tapa þingsætum sínum, séu
ýmsir kunnir framámenn í-
haldsflokksins, þeirra á meðal
sjálfur leiðtogi flokksins, Ed-
ward Heath; Christopher So-
ames, fyrrum landbúnaðarráð-
herra; Henry Brooke, fyrr-
um innanríkisnáðherra; Peter
Thornycroft, sem verið hefur
landvarna-, flugmála- og fjár-
málaráðherra; Julian Amery,
fyrrum flugmálaráðherra og
hinn ungi Peter Griffith, sem
sigraði í aukakosningunum í
Smethwick, þar sem andstæð-
ingur hans var Patrick Gordon
Waker fyrrverandi utanríkis-
ráðherra Verkamannaflokks-
stjórnarinnar núverandi. Aðal-
baráttan mun standa um ná-
lægt hundrað kjördæmi, flest í
austurhluta landsins.
Helztu atriðí
í stefnuskránni
Svo vikið sé lítillega að
stéfnuskrám eða kosningalof-
Framhald á bls. 12
Peter Thomecroft