Morgunblaðið - 07.06.1966, Blaðsíða 17

ÞríSJuáérgur 7. júní 1966
MORCU N BLAÐID
17
Ránfuglar gera einnig gagn
Viðtal við tvo bandariskafuglafræðinga,
hjónin Irmu og Maurice Broun
Irma og Maurice Broun (Ljósm. Sv. Þorm.)
í BYRJUN þriðja ártugs-
ins hóf kona nokkur, Mrs.
Edge að nafni, söfnun með
al áhugamanna um fugla-
vernd í Bandaríkjunum. —
Safnaði hún fé til kaupa á
landflæmi miklu í Penn-
sylvaníu, sem heitir Hawk.
Mountains og er nú einn
af 48 griðastöðum, sem
hlotið hafa viðurkenningu
Bandaríkjastjórnar. Garð-
ur þessi er um 1222 hekt-
arar og varð árið 1932 frið-
aður fyrir tilstilli konu
þessarar og ýmissa ann-
arra, þ. á m. banda-
rískra hjóna, sem bæði
eru fuglafræðingar að
mennt og helgað hafa
þessu starfi krafta sína.
Þau hjón hafa dvalið hér á
landi nú um skeið, en þau
eru á leið til fuglafræðinga
ráðstefnu, sem halda á í
Oxford nú í sumar og f jalla
mun m.a. um fuglafriðun.
Við náðum tali af þeim
hjónum, en þau heita Irma
tilgangi að fræðast svolít-
ið um þá merku starfsemi,
sem þau fást við.
— Hver eru aðiltildrög að
friðun Hawk Mountains?
— Fram til ársins 1932 voru
í þessu fjalllendi ránfuglar
drepnir unnvörpum og skiln-
ingur fólks á því, að jafnvægi
milli tegundanna væri nauð-
synlegt var af skornum
skammti. Hawk Mt. er hluti
af stórum fjallgarði, sem heit-
ir Appalachi og vor og haust
svífa þúsundir ránfugla á
uppstreymi lofts, sem mynd-
ast við fjallshlíðarnar þarna
yfir, ofan úr háfjöllunum.
Þar var margt sjaldgæfra
fugla. Við hjónin komum fyrst
á staðinn árið 1934 og þá var
skilningur fólksins þar svo
takmarkaður að okkur var
ógna'ð af vopnuðum mönnum
oftar en einu sinni. Fyrir fri'ð-
unina voru drepnir þarna ár-
lega um 15000 ránfuglar. Síð-
an hefur pessi friðunarstarf-
semi þróazt og nú eru haldin
í garðinum fræðslunámskeið
fyrir almenning og þó sérstak-
lega ungt fólk.
— Eru það þá sérstakir fé-
lagahópar, sem koma í garð-
inn?
T.d. koma árlega um 1200
skátar og synna sér náttúru-
fræðileg efni og una sér yfir-
leitt vel við fuglasko'ðun o.s.
frv. Alls koma um 32000 gest-
ir árlega frá 32 þjóðlöndum
víðs vegar um heim. Er þessi
gestafjöldi okkur, sem að
þessu stöndum mikill styrkur
fjárhagslega.
Áður en friðun komst á
gætti mikils misskilnings með
al manna í sambandi við rán-
fugla. Menn héldu að þeir
væru einungis til óþurtfar og
væru réttdræpir hvenær sem
í þá næðist. Þessir ránfuglar
halda hins vegar niðri offjölg-
un í stofnum smærri fugla og
eru þannig til mikils gagns,
koma í veg fyrir að jafnvægi
náttúrunnar raskist. Með
kynningarstarfsemi okkar
hafa nú 22 ríki innan Banda-
ríkjanna verndað allar tegund
ir ránfugla, en 26 ríki hafa
fri'ðað tegundir, sem brýn
nauðsyn hefur verið á að
friða. Áður fyrr var ekki um
neina friðun að ræða. Skilja
menn nú betur stöðu ránfugl-
anna í heildarmynd plöntu-
og dýraríkisins. Nú eru um 15
tegundir ránfugla í Penn-
sylvaníu.
— Hvernig félagsskapur er
þetta?
— Þetta er algjört einkafyr-
irtæki áhugamanna. Félags-
gjald er lægst 3 dollarar, en
annars eru frjáls framlög. —
Hins vegar hefur skilningur
stjórnarvalda aukizt mjög á
þessum málum. Bandaríkja-
stjórn hefur nú stofnsett þjóð-
garða til verndar náttúru-
fræðilegum sérkennum um
öll ríkin og nemur samanlagt
landflæmi þeirra nú orðið um
4 milljónum og 320 þúsund
hekturum. Iðnaður og land-
búnaður hefur aukizt gífur-
lega eins og allir vita. Þessar
atvinnugreinar krefjast sífellt
meira lands og fer nú hver að
verða síðastur um friðun ým-
issa sérkennilegra staða.
Það gladdi okkur mjög, að
rétt áður en við lögðum upp
í þessa fertS fengum við við-
urkenningarskjal frá stjórnar-
völdunum fyrir starf okkar í
Hawk Mt. Sams konar viður-
kenningu hlutu einnig 47 aðr-
ir griðastaðir og er það mik-
il viðurkenning, þar sem um
einkaframtak er að ræða. Að
þessu höfum við unnið í þrjá
áratugi, reynt að halda land-
inu ósnortnu og athygilsvert
er að í öllum Bandaríkjun-
um eru aðeins 48 stáðir, sem
uppfylla kröfur stjórnarinn-
ar.
— Hve margar tegundir
fugla hafa sézt í garðinum?
— Tegundirnar eru 226, auk
þess sem einnig eru þar 30
tegundir^spendýra og rúmlega
500 tegundir æðri plantna. —
f aðalatriðum álítum við
Hawk Mt. sem eins konar lif-
andi náttúrusafn, þangað sem
öllum er heimilt að koma,
rannsaka og skoða, en þó und-
ir leiðsögn.
FriðunarráSstafanir sem
þessar, er við höfum beitt
okkur fyrir í Bandaríkjunum
eru nú í allflestum löndum
orðnar mjög tímabærar og
hefjast verður handa áður en
það er orðið um seinan. Ég
minnist þess að fyrsti íslend-
ingurinn, sem kom í Hawk
Mt. var dr. Finnur Guðmunds
son, fuglafræðingur og sýndi
ég honum garðinn. Hann varð
mjög hrifinn að því er ég held
af því, sem hann sá þar og
man ég, að hann hafði orð á
því að einn daginn sá hann
130 fuglategundir, sem hann
hafði aldrei á'ður séð.
— Og nú eruð þér á leið á
ráðstefnu í Oxford?
— Já, ég er að fara með
kvikmynd, sem tekin hefur
verið í Hawk Mt. og sýnir
fuglalífið þar, auk þess, sem
ég mun halda þar fyrirlestur.
Fuglaverndarfélag íslands
sýndi áhuga á að ég hefði hér
viðdvöl á ferð minni og sýndi
myndina. Ég mun sýna mynd
ina á opnum fundi einhvern
tíma á tímabilinu frá 12.—
16. júní, en það er ekki fast-
ráði'ð enn, hvenær það verð-
ur. Kvikmyndasýningin mun
þó að öllum líkindum verða
í 1. kennslustofu Háskóla fs-
lands, sagði Broun að lokum.
og Maurice Broun, í þeim — Já, mikið er um það.
Þessi mynd sýnir hið grimm darlega tómstundagaman manna.
Á myndinni, sem tekin er í október 1932 eru 230 dauðir
fálkar.
Er þörf á leitarstöö
fyrir magakrabba?
í LÆKNABLAÐINU er grein
eftir Ásmund Brekkan, yfirlækni
röntgendeildar Borgarsjúkrahúss
ins um afdrif sjúklinga með
krabbamein i maga ári eftir
röntgengreiningu.
f stuttum inngangi er gerð
grein fyrir rannsóknum á tíðni
og staðsetningú magakrabba
hérlendis og nokkur saman-
burður gerður við erlendar rann
fóknir.
Þá eru í töflum lagaðar fram
athuganir á röntgengreiningum
á magakrabba við röntgendeild
Lapdspítalans á árinu 1964, ásamt
upplýsingum um afdrif sjúkling-
anna, miðað við 1. júlí 1965.
Hjá 74 sjúklingum var rönt-
gengreiningin „tumor ventriculi"
gerð í fyrsta sinni á árinu.
Sjúkdómsbreytingar í maga
voru staðfestar við skurðaðgerð
eða á annan hátt hjá 91% þeirra
en þar af voru 49, eða.96.2%
allra, með magakrabba.
Þessum 49 sjúklingum eru gerð
nánari skil:
39 þeirra komu ti'l skurðað-
gerða, en átta voru krufðir. Af
sjúklingunum, sem skornir voru
upp, voru tíu, þ.e. 25.6% á lífi
1. júlí 1965, en að frátöldum
þeim sjúklingum, er höfðu mein-
vörp eða ífrandi vöxt út fyrir
maga, voru 84.6% á lífi í lok
athugunartímabilsins. Það eru
22.4% allra sjúklinganna með
röntgengreint krabbamein.
Samanburður á afdrifum þessa
sjúklingahóps við víðtækari
rannsóknir, sem birtar hafa ver-
ið erlendis, leiðir í ljós sömu
greiningartíðni og skurðtæki
(operabilitet) magakrabba, en
niðurstöður rannsóknarinnar
staðfesta aðeins enn einu sinni
nauðsyn bættra og nýrra rann-
sóknaraðferða í leit að maga-
krabba.
Um þetta segir m.a. í grein-
inni: Erfitt er að gera sér grein
fyrir því, hverjum ráðum skuii
beitt til þess að ná fyrr til þess-
ara sjúklinga, en meðal hugsan-
legra leiða til þess má nefna:
1) Sérstök leitarstöð. Hún þarf
að ráða_ yfir fullkominni frumu-
ranrvsóknarstofu, sérfræðingi í
magaspeglun og hafa aðgang að
fullkominni röntgenstofnun, auk
almennrar blóðmeinarannsókn-
arstofu. Hér á Íslandi liggja fyrir
talsvert ljósar upplýsingar um
aldurs- og kynjaflokkun maga-
krabbans, og ætti því að vera
fræðilegur mögleiki á að taka
þá hópa til rannsókna, sem hafa
tölulega mestar líkur fyrir maga
krabba.
2) Hin leiðin er sennilega
miklu torsóttari. Hún væri reist
á umfangsmiklum rannsóknum
á klínik, blóðmeinafræði enzyma
mynztrum, mataræði og erfðum,
í þeim tilgangi að fá fram mynzt
ur (pattern), sem benti eindreg-
ið á hættu á magakrabba. Slík
rannsókn hefur e.t.v. verið ófram
kvæmanleg fram til þessa, en
með sjálfvirkni í rannsóknar-
stofum og rafreikna til gagna-
úrvinnslu virðast nokkrar líkur
til þess, að hún gæti borið já-
kvæðan árangur, og myndi kostn
aður ekki óyfirstíganlegur, ef
gerð væri á aliþjóðlegum vett-
vangi.
Skólanum að
Löngumýri slitið
Húsmæðraskóla Þjóðkirkjunn-
ar á Löngumýri í Skagafirði var
slitið miðvikudaginn 25 f.m.
Viðstödd var skólanefnd en hana
skipa sr. Ingólfur Ástmarsson
biskupsritari, Jóhann Salberg
Guðmundsson prestur staðarins
sr. Gunnar Gíslason, frk. Hall-
dóra Eggertsdóttir námsstjóri og
fjöldi annarra gesta.
Athöfnin hófst með sálmasöng
Sr. Helgi flutti bæn, skólanefnd
arformaður flutti hugleiðingu og
ennfremur kveðju og árnaðar-
óskir frá nemendasambandi skól
ans sem stofnað varl963. Afihenti
hann skólanum gjöf frá nem-
endasambandinu, málverk af for
stöðukonunni frk. Ingibjörgu
Jóhannsdóttur, málað af Sigurði
Sigurðssyni listmálara. Áður
hafði nemendasambandið gefið
máverk af Björgu Jóhannesdótt-
ur kennara á Löngumýri. Enn-
fremur afhenti hann með árn-
aðaróskum gjöf frá tuttugu ára
nemendum. „Batik-mynd er frú
Sigrún Jónsdóttir hefur gert.
Að lokum flutti forstöðukon-
an snjalla skólaslitaræðu, þakk-
aði fyrir ánægjulegt samstarf á
liðnum vetri, árnaði heilla og
áfhenti verðlaun.
Sýning á margvíslegri handa-
vinnu nemenda var opin þennan
dag.
Kvöldið fyrir skólaslitin söfn-
uðust nemendur saman í Víði-
mýrarkirkju til messugjörðar
hjá sr Sigfúsi J. Arnasyni sókn-
arpresti að Miklabæ þar sem fór
fram velæfður og fjölbreyttur
sálmasöngur nemenda undir
sjórn Guðrúnar Birnu Hannes-
dóttur. Eins og nærri má geta
var að lokum setzt að ríkuleg-
um veitingum.
Skólagörðuim
Reykjavikur
Irestað
SKÓLAGARÐAR Reykjavíkur,
sem áttu að hefja sumarstarfsemi
sína í gær, gátu ekki tekið til
starfa, þar sem ktaki er enn mik-
ill í jörðu og því ekki hægt að
plægja jörðina að svo stöddu.
Hópur barna og unglinga var
mættur á staðinn og var þeim
sagt að koma aftur n.k. fimmtu-
Ha €t