Morgunblaðið - 07.06.1966, Blaðsíða 21

Þriðjudagur 7. júní 19W
MORGU NBLAÐIÐ
21
— Spasský
Framhald af bls. 12
yfirleitt litið frjáislega á slíkt
á Vesturlöndum. Ef það til
dæmis kemur í ljós í hjóna-
bandinu, að hjónin eiga ekki
saman andlega og bilið þykir
óbrúandi, er skilnaður oft talin
e’ðlileg lausn“.
I' „Þannig vdr það einnig í okk
ar tilfelli", segir Spasský. Og
íhann segir mér nánar frá hjóna
bandinu, dóttur sinni og konu,
sem er gift að nýju.
Nýir sigrar
„Hvað viltu segja mér um
fyrsta einvígið — einvígið
gegn Keres? Hvaða vinnings-
líkindi taldir þú þig hafa fyrir-
fram í því?“
i. „Útkoman í innbyrðis-skák-
lUm mínum við Keres fram að
einvíginu var sigur, tap og átta
jafntefli. Ég taldi sigurlíkur
mínar þó litlar. Ég bar mikla
virðingu fyrir andstæðingi mín-
um, og svo er ég svartsýnismað-
iur í eðli mínu, eða var það áð
minnsta kosti á þessu stigi. Má
vera að mótgangur minn á skák
ferlinum fram að þeim tíma
!hafi orsakað það. En ég var
! ékveðinn í að veita honum
harða mótspyrnu og falla með
sæmd, ef ég gæti ekki sigrað.
Sigurlíkur mínar áætlaði ég
ekki meiri en fellst í hlutfall-
inu 4 á móti 6“.
i „Það var þá kaldhæðni ör-
laganna, að Keres skyldi tapa
fyrir þér með tölunum 4 gegn
6“.
| „Það má segja svo. Og fáir
urðu víst meira undrandi en
ég. Sigurinn hafði mjög örv-
andi á'hrif á sjálfstraust mitt.
Strikaði út gamla minnimáttar-
ikomplexa býst ég við“.
„Þú hefur þá ekki verið eins
óbjartsýnn fyrir einvígið við
Geller?“
„Nei, en ég var alls ekki mjög
bjartsýnn ennþá. Ég vissi þó nú,
að ég gat teflt. Vinningsstaða
okkar Gellers fyrir einvígið
var þrír gegn þremur auk jafn-
tefla. Ég taldi hann heldur sig-
urstranglegri, þótt ég teldi nú
sigurlíkur mínar meiri en 4 á
móti 6“.
„Og svo sigraðir þú með 5Vz
gegn 2% án þess að tapa skák“.
„Já, og það jók enn sjálfs-
traust mitt. Hafi ég áður verið
bölsýnn, þá gerðist ég.nú bjart-
sýnn í betra lagi. Fékk trú á
1 hæfileikum mínum“.
r „Hvernig fannst þér sú til-
| hugsun að eiga að þreyta ein-
! vígi við Tal?“ )
I
Gegn Tal
i „Það var vitanlega afar mikil
vægt einvígi og persónulegur
heiður fyrir mig að fá að keppa
við Tal. Vinningsstaða okkar
! var þá fimm gegn einum mér
f hag. Eina tapið var í Ríga
í 1958, sem hafði verið mér svo
dýrkeypt. Ég hafði því harma
minna að hefna. Að þessu sinni
þekkti ég andstæðinginn vel.
Ég fann, að það var nauðsyn-
legt að vinna þetta einvígi.
Finna sinn eiginn styrkleika, en
umfram allt — veikleika and-
•tæðingsins. Hvað það snerti
hlaut ég mikla hjálp frá þjálf-
«ra mínum — Bonderevský. Við
•yddum löngum tíma — þrem
eða fjórum dögum — í sálfræði-
legan undirbúning eingöngu.
Fyrst að því loknu hófum við
kerfisbundinn undirbúning víð
Bkákborðið. Niðurstaðan varð
tvær höfuðreglur:
9 1. Að lenda aldrei í tíma-
þröng, hvað sem það kostaði.
2. Fyrir alla muni — koma
f veg fyrir að Tal næði frum-
kvæðinu“.
„Það er gaman að heyra um
slíkan sálfræðilegan undirbún-
ing“.
> „Slíkar reglur voru afar
mikilvægar, þegar Tal var að
mæta. Tal beitir mjög sálfræði
I skákum sínum — baráttusál-
fræði er ein af hans sterku hlið
um. Lendi einhver í tímahraki
gegn honum, er voðinn vís. Tal
er þá öruggur með að finna
rétta augnablikið til að hræra
upp stöðuna með mannfórnum
eða öðru, svo að hvorki finn-
ist þar haus eða spofður í skjót
um hasti, einkurn þegar per-
sóbuáhrifa Tals gætir stöðugt
við hinn enda borðsins, en Tal
fiskar sjálfur bezt í gruggugu
vatni sem kunnugt er“.
„Já, ég þekki Tal af eigin
raun £rá Reykjavíkurmótinu
1964. En hvað viltu segja mér
um sjálft einvígið?"
„Einvígið við Tal var geysi-
leg sálarraun fyrir mig. Fyrst
jafntefli, síðan einn sigur hjá
hvorum, síðan jafntefli, jafn-
tefli, jafntefli. Það var þessi
endalausa röð af jafnteflum,
sem tók svo á taugarnar. En ég
veit nú, að þetta var jafnvel
enn verra fyrir Tal. Hvorugur
vildi á þessu tímabili gefa of
mikil færi á sér — eitt tap gat
munað öllu. Mig blóðlanga'ði að
tefla djarft, láta gamminn
geisa og tefla til vinnings, en
þjálfari minn — Bondarevský
— hélt mér niðri, og deildum
við þó stundum hart á kvöldin,
en alltaf ákváðum við þó að
lokum að halda sama leiknum
áfram að morgni. Og loks kom
árangurinn í ljós. Baráttuaðferð
in reyndist rétt“.
„Viltu skýra þetta nokkru
nánar?“
„Sennilega hefur Tal fundizt
að honum „bæri“ að sigra. Svo
þegar líða tók á einvígið, án
þess áð hann náði forskoti, hef-
ur honum fundizt, að við svo
Ibúið mætti ekki sitja. Jöfn
staða í lok einvígisins gat með
sama framhaldi leitt til hlut-
kestis, sem gæfi hinum „út-
valda“ aðeins fimmtíu af hundr
aði líka. Þetta er að vísu að-
eins sálfræðileg tilgáta, þreyta
er líka sennileg skýring. Ef til
vill kom hvort tveggja til, og
fleiri þættir, sem ollu því, að
hann að lokum tapaði níundu
skákinni eftir fimm jafntefli í
röð“.
„Og þú vannst líka þá tíundu
og elleftu. Það vakti fui'ðu
skákheimsins, a’ð Ttal skyldi
„brotna” svo il-la eftir svo jafna
keppni“.
„Já, en í lokin hafði hann allt
að vinna og engu að tapa“.
Áskorandi
„Hvernig tók Tal ósigrin-
um?“
„Ósigurinn var þungt áfall
fyrir Tal. Það fór aldrei á milli
mála. En hann tók honum karl-
mannlega".
„Geturðu sagt mér nokkuð
skemmtilegt í því sambandi?"
„Ég vil ekki láta hafa það
eftir mér sem örugga heimild,
en sagt er, að hann hafi eftir
einvígi okkar skálað fyrir mér
og „fyrrverandi” ' heimsmeist-
ara — Petrosjan“.
„Hefur hann svona mikla trú
á, að þú sigrir Petrosjan?"
„Hann hefur látið þá skoðun
í ljós“.
„Hvað viltu segja mér meira
um einvígin þrjú og andstæ'ð-
inga þína í þeim? Hvað fannst
þér þá einkum skorta, Keres,
Geller og Tal til að halda í við
þig? Getur þú lýst þeim nánar
sálfræðilega?"
„Keres er eins og alkunnugt
er afar fjölhæfur skákmaður
með mikla keppnisreynslu að
baki. Ég held að hann hafi
frekast skort hinn logandi eld-
móð æskumahnsins, járnvilja til
að sigra. Hann er ekki lengur
ungur“.
„Hvað þá um Geller?“
„Geller er hin fullkomna
skákvél í mannslíki. Ef þú ert
að rannsaka skákstöðu með
Geller, þá er þér nánast ofauk-
ið. Enginn er eins fljótur að
finna leiðirnar og tæma stöð-
una sem hann. Þetta liggur allt
fyrir honum eins og opin bók“.
Skákvélin
„Hvað er það þá, sem hann
skortir?“
„Ég held að Geller skorti
dugnað og sálfræðilega hag-
sýni. Held að hann kunni ekki
að notfæra sér og spara, eftir
því sem við á hverju sinni,
hina miklu hæfilei-ka sína og
kunnáttu. Einvígi sem þessi eru
fyrst og fremst sálfræðileg bar-
átta tveggja ólíkra persóna með
alla kosti þeirra og galla. Sá
sem einungis horfir í blindni á
borðið eitt, en hugsar ekNart
um veilur andstæ'ðingsins og
aðra sálfræðilega þætti, hlýtur
ekki árangur sem erfiði”.
„Og hvað um Tal?“
„Tal er geníal sem skákmað-
ur. Sérstaklega í leikfléttum og
baráttusálfræði. Það gengur
sjálfsmorði næst að gefa honum
færi á stöðum, sem hann kann
vel við sig í. En hann hefur sín-
ar veiku hliðar, svo sem skort á
þolinmæði. Og rólegar stöður
og vörn teflir hann lakar en
sókn. Maður má einfaldlega
ekki gefa honum kost á að
njóta sín. Nauðsynlegt var að
tefla byrjanir, sem gáfu mér
frumkvæðið — ekki honum.
Jafnvel þótt slíkt kostaði peðs-
fórn í upphafi tafls“.
„Já, það vakti ath>’gli, hve
oft þú tefldir Marshallárás ■
með hinni alkunnu peðsfórn".
„Já, þannig fékk ég sjálfur
frumkvæðið, og Tal kunni ekki
við sig skák eftir skák“.
„Undirbúningur þinn fyrir
einvígin með Bondarevský hef-
ur þá reynzt vel. Mun hann
einnig hjálpa þér að undirbúa
einvígið við Petrosjan?”
„Já, og einnig þá verður
fyrsti undirbúningurinn ein-
ungis sálfræðilegur. Að finna út
hvað andstæðingnum líkar
ekki, bæði í skák og einkalífi.
Að kynnast skaphöfn andstæð-
ingsins bæði af afspurn og á
annan hátt. Viti maður sem
bezt deili á skaphöfn hans, er
auðveldara að reikna út hvern-
ig hann muni bregðast við ólík-
um áðstæðum á skákborðinu.
Við vitum til dæmis að Tal
kann vel við flækjur — ekki
einungis á skákborði. Að Petr-
osjan er varkár".
„Ber að skilja þetta svo, að
Tal sé einnig leikfléttumaður í
einkalífi sinu?“
„Við getum sagt sém svo“,
segir Spasský og brosir. „Sagt
er að fyrri kona hans sé dag-
legur gestur í húsi hans, þar
sem hann býr með seinni kon-
unni og allir aðilar kunni þessu
vel, en enginn þekki stöðuna
nema Tal. Með þessu er ég ekki
að lasta hann á neinn hátt.
Þetta getur allt verið eðlilegt,
þótt það sé óvenjulegt í okkar
landi".
Petrosjan
„Og Petrosjan er varkár seg-
ir þú?“
„Já, Petrosjan er enginn á-
hlaupamaður, en ég á eftir að
kanna skákstíl hans betur“.
„Já, Petrosjan er greinilega
varkár”, segi ég. „Ég er hérna
með bók, sem inniheldur nokk-
ur hundruð af skákum Petros-
jans, en mér finnst alltaf eins
og einhver dulinn þróttur hvíli
yfir stil hans, mikil fegurð líka.
Ég spáði Petrosjan heimsmeist-
aratitli fyrir löngu, eða þegar
ég horfði á hann tefla í Júgó-
slavíu árin 1958 og 1959. Ég
held að hann hafi verið og sé
enn vanmetinn. Ég vil gjarna
vara þig við honum. Ef ég á að
vera hreinskilinn, þá mat ég sig
urlíkur þínar í einvígi við hann
aðeins 45 gegn 55 áður en ég
kynntist þér hér, en eftir þær
upplýsingar, sem þú hefur gef-
ið mér af einvígjum þínum og
æfingaraðferðum, svo sem til
dæmis það atriði, að þú segist
aldrei hafa komizt í tímaþröng
í einvígjunum þremur, hækka
ég tölu þína nokkuð“.
Spasský handleikur bók mína
með skákum Petrosjans, lítur á
nokkrar stöður, rýfur svo þögn-
ina:
„Botvinnik gaf mér fimmtíu
gegn fimmtíu, þegar ég hitti
hann síðast, en hafði gefið mér
meira áður“.
Spasský setur sig í beinar og
hátíðlegar stellingar, verður
háleitur og mælir hægt gegn-
um nefið með ýktum en þekkj-
anlegum málhreim Botvinniks:
- „Uhum. Ég er ekki ánægður
með einvígi þitt við Tal. Uhum.
Ég taldi að þú myndir eiga létt
með hann. Nú gef ég þér aðeins
fimmtíu á móti Petrosjan.
Uhum. Stattu þig vel í Hast-
ings, drengur".
Yið hlægjum báðir. Svo held-
ur Spasský áfram í venjulegum
róm:
„Já, Petrosjan er vanmetinn,
jafnvel í Sovétríkj unum, ég er
sammála þér um það. Styrk-
leiki hans og öryggi er meira,
en flestir gera sér grein fyrir.
Samt finnst mér eins og ein-
hver hræðsla, allt að því rag-
mennska hvíli yfir leikjum
hans, einnig hér, sem ég blaða
nfður í þessa bók. Erfi tt er þó
að gera grein fyrir þessu í skjót
um hætti. Mér kann jafnvel að
skjátlast um þetta. Ég hef ails
ekki kynnt mér skákstíl hans
ennþá, hef hann alls ekki „á
milli fingranna ennþá“, segir
Spasský um leið og hann smell-
ir fingrum beggja handa snöggt
í góm nokkrum sinnum. „En ég
verð að skoða nokkur hundruð
af skákum hans, áður en undir-
búningnum lýkur“.
„Hvernig er vinningastaðan
hjá ykkur Petrosjan?“
„Eitt tap hjá mér og tíu jafn-
tefli minnir mig“.
„Ekki mjög örvandi útkoma“.
„Allt verður einu sinni fyrst“.
„Þú þarft ekki að svara næstu
spurningu fremur en þú vilt, en
hvernig álítur þú, að einvígi
ykkar Petrosjans fari?“
„Ég er sannfærður um“, seg-
ir Spasský, „að ef ég aðeins get
undirbúi'ð mig nógu vel fyrir
einvígið, þá fer ég með sigur aí
hólmi. Ef undirbúningurinn
verður hins vegar ekki nógu
góður, þá--------“.
Spasský lýkur ekki við setn-
inguna.
Við tökum upp léttara hjal.
Rósa Randvers-
dóttir dttræð
Áttræð 2474. 1966.
Einkunn þín var aldrei kvíði,
æðrulaus í dagsins önnum.
Ávallt lífs í ströngu stríði
stóðstu búin kærleik sönnum.
Geistust stormar villt um veginn
varstu í trúnííi sterka greinin.
Sjúkdómsviðjum var og slegin
viðkvæm hjartans akurreinin.
Traustið barnslegt, trúarglóðin
tryggðu dýrmæt bænasvörin.
Hann sem bjó þér bezta sjóðinn
bar til sigurs þungu kjörin.
Lagðir mörgum lið í raunum
löngum gafst af hjartans sjóði.
Var þér aftur léð að launum
lækning fersk í Jesú blóði.
Traust er lundin trú ei víkur
takmark lífs þíns þökk að sýna.
Einum sem er elskuríkur' —
Nú berast kveðjur á breiðum vængjum, frá beztu vinum
á landi hér,
á merkisdegi skal minning lifa um margt, sem hugurinn geymr. ber.
Um áratugi var kynning kærust með kristnum vinum,
með sömu trú,
og sanna tryggðin var sólargeisli, en samur vinur varst ávallt þú.
Nú átta tugi þú berð á baki, en blessun Drottins er söm við þig.
Þú reyndir ung Drottins írelsis fögnuð, þér Frelsarinn
sjálfur birti sig.
Þú barðist djarft undir Drottins merkjum og duldir aldregi
sannleikann.
Nú ljúfar minningar liðins tíma, þær ljóma bjart. Starfið
fyrir Hann.
Þú hafðir Jesúm að leiðarljósi um langa ævi og varst Hans barn,
og fórnarlund þín bar fagurt vitni um frelsi Drottins, um ævihjarn.
Þín vinan látna, ef vitna mætti, hún vildi efalaust þakka þér,
allt sem þú gjörðir og gæzku þína, hve góð þú varst henni
í raunum hér.
Já, margt er geymt bjartri í minningunni og mætar stundirnar
gleymast vart,
og þakka skal þér nú kærust kynni, ó, kæra Rósa, hve oft var bjart.
Með þér var dýrðlegt að starfa og stríða, þær stundir gleymast ei
það er víst.
Þín gifta mikii og glæstur vilji, er gekkst að störfum, þér
ihlífðir síst.
Og þegar deginum ævi hallar, hve elska Ðrottins er undraverð.
Sín börn þá ber Hann og ver þau voða, því víst rnvrn koma hin
hinsta ferð.
Hve himinþráin í blóð er borin, því brot úr eilifð við dveljum hér,
við eigum heima í himinsölum, í heimi hver okkar gestur er.
Og nú skal ljúka við ljóðið smáa, en ljúfa kveðju við sendum þér.
En ævikvöldið þér Kristur blessi, ó, kæra Rósa, það ósk vor er.
Við lítum hærra úr heimsins dölum, til himna bústaðar frelsaðs
manns,
ó, hvílík sæla er saman koma, þeir sem að meðtóku frelsi Hans.
BJ».