Morgunblaðið - 10.08.1966, Síða 10

10
MORCUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 10 ágúst 1960
Hvað verður, ef síldin
bregzt einu sinni enn?
Mágkonurnar Þóranna og Kristín.
ÞAÐ var sannarlega ekki
sumarlegt á Hjalteyri
við Eyjafjörð, þegar
blaðamaður Morgunblaðsins
var þar á ferð á dögunum,
hráslagi í lofti, heldur kalt og
regnský grúfðu yfir, þoku-
slæðingur í fjallshlíðinni
handan fjarðarins og hvergi
sjáanlegt skipamastur, hvorki
við bryggju né á ferð inn eða
út fjörðinn. Einmana trillu-
bátur vaggaði rétt undan
landi og tæpast var nokkurn
mann að sjá niðri á eyrinni.
Sú var tfðin, að hér var fjör
legt yfir að líta. Síldarskipin
lágu tíðum inni í tugatali,
nokkur við bryggju en fleiri
við akkeri undan landi og
biðu löndunar. Þá voru skip-
in á stöðugri ferð út og inn
fjörðinn, drekkhlaðin silfri
hafsins. Þá var líflegt í landi
á Hjalteyri, fjöldi af fjörugu
ungu fólki, stúlkum, sem
komu til að salta og piltum,
sem störfuðu við bræðsluna
og annað, sem til féll. Og pá
voru haldin fjörug böll í
gamla barnaskólanum, sem
nú er orðinn kolryðgaður og
að falli kominn, enda ekki
verfð notaður í hátt á annan
áratug.
Ritstjórinn hafði sagt við
mig: „Komdu við einhvers
staðar og skrifaðu eitthvað
um fólk, lífsbaráttu fólksins
— og hví þá ekki skrifa um
þennan stað, þar sem fólkið
hefur árum saman háð bar-
áttu við síldarleysið og lifir
nú frá degi til dags með þá
brennandi spurningu í huga.
— Hvað verður nú, ef síldin
bregzt einu sinni enn? Verð-
um við að flytjast burt? Og
þá hvert?
Hjalteyri er dæmigerð fyr-
ir síldarplássin norðanlands,
þar sem líf og efnahagur
manna blómstraði á árunum
fram til 1944 en hefur farið
hnignandi æ síðan. Reynt hef
ur verið að ráða bót á ástand-
inu með ýmsum ráðum, m.a.
með því að leigja síldarflutn-
ingaskip og hefur að því ver-
ið nokkur bót — en þó er at-
hafnalífið aðeins svipur hjá
sjón fyrri tíma. Gömlu húsin
niðri á eyrinni eru mörg hver
ósköp ömurleg ásýndum,
enda standa þau flest aúð —
byggðin hefur næstum alveg
flutzt upp á brekkuna, þar
sem reist voru ný og
glæsileg íbúðarhús á árum
síldar og velmegunar. Þessi
hús vill fólkið ógjarna yfir-
gefa. Þau eru verðlaus, legg-
ist allt athafnalíf niður, því
hver mundi kaupa hús á slík-
um stað? '
Vésteinn Guðmundsson,
verksmiðjustjóri.
Æskilegast að fólkið
geti verið kyrrt
Vésteinrt Guðmundsson,
verksmiðjustj. hjá Kveldúlfi
h.f. og hreppstjóri í Arnarnes-
hreppi segir mér, að íibúatala
Hjalteyrar sé nú rétt um
hundrað manns, að börnum
meðtöldum. Þegar mest var
um að vera, voru þar búsett-
ir nálægt helmingi fleiri og
á sumrin sótti að fjöldi að-
komufólks til að starfa í síld-
inni. — Hér hefur ekki kom-
ið veruleg síld á land frá því
árið 1944, segir Vésteinn. Síð-
an má segja, að veiðarnar
hafi brugðizt. Að vísu hafa
komið einstöku hrotur inn á
milli, en ekkert að ráði.
— í sumar höfum við feng-
ið um 2200 tonn, sem allt hef-
ur farið í bræðslu. Þar af
voru um 500 tonn af íslenzk-
um síldveiðiskipum, um 1000
tonn af færeyskum síldarskip
um og um 700 tonn af siíldar-
flutningaskipi, sem við
höfum á leigu. Við byrjuðum
að taka flutningaskip á leigu
sumarið 1960 í samvinnu við
Krossanesverksmiðjuna en nú
hafa verksmiðjurnar hvor sitt
skipið.
— Og hvernig eru horfur
í atvinnulífi Hjalteyrar?
— Um það get ég Mtið sagt,
meira en aðrir. Það hefur lít-
ið veiðzt í sumar en við ger-
um okkur auðvitað vonir um
að síldin glæðist, þegar líður
ur fram á haustið. Hún hef-
ur hagað sér þannig undan-
farin ár og enn er ekkert, sem
bendir til þess áð þetta sumar
verði öðru vísi.
— En glæðist veiðin ökk-
ert?
— Ja, þá verður víða erfitt
— og víðar en hér, einkum á
Norðurlandi.
— Er hætt við að fólkið
verði að yfirgefa staðinn?
— Verði alger aflabrestur
á síldveiðunum og haldi fiski-
leysi áfram að öðru leyti gæti
komfð til þess. Seinustu þrjú
árin hefur verið afar tregur
afli fyrir Norðurlandi árið
um kring — og þó hefur
þetta árið verið heldur betra
en sl. ár.
— Leitar fólkið mikið burt
á vetrum?
— Unga fólkið kemur yfir-
leitt aðeins til að vera yfir
sumarið en þeir, sem eru hér
búsettir leita yfirleitt ekki
burt, nema einstaka maður,
sem fer á vertíð fyrir sunn-
an. Við höfum verið með fisk
verkun ýmiss konar samfara
síldveiðunum og hefur hún
haldið uppi nokkurri atvinnu.
— Hváð vinna margir við
verksmiðjuna?
— f sumar um 20—25 manns
en á veturna sárafáir, einir
fjórir menn að staðaldri.
— Hvernig eru samgöngur
við Akureyri um veturinn?
— Þær mega heita orðnar
ágætar — það teppist stund-
um, m.a. dálítið í vetur, sem
var mjög snjóþungur. En leið-
in var fljótt opnuð. Héðan
er ekki nema um hálfrar
klukkustundar akstur til Ak-
ureyrar.
— Gæti fólkið stundað
atvinnu á Akureyri og búið
hér, ef í harðbakka slær?
— Það væri vel hugsanlegt,
enda þess dæmi. Að sjálf-
sögðú fer þetta nokkuð eftir
tfðarfari — snjóar gætu trufl-
að samgöngur vissa tíma árs-
ins, en eins og ég sagði, er
yfirleitt reynt að halda opnu
til Akureyrar og þá er það í
sjálfu sér engin frágangssök
að fara hálftíma leið til vinnu,
þegar menn hafa bíl til um-
ráða, eins og svo margir hér.
— Það er auðvitað æski-
legast, að fólkið geti verið
hér kyrrt. Við vitum, að síld-
veiðarnar, eins og fiskveiðar
okkar yfirleitt, eru staðbundn
ar, stundum hér, stundum
þar — og gæti þa'ð skapað
margvísleg vandamál, ef fólk
ið flytti sig alltaf eftir síld-
inni. Þetta er mál, er varðar
þjóðfélagið í heild og ríkis-
stjórnin hefur sýnt því mik-
inn skilning, einkum með
samkomuiagi því, er gert var
við verkalýðsfélögin í fyrra
um ráðstafanir til úrbóta í at-
vinnumálum Norðurlands. —
Var þá skipuð atvinnun^ála-
nefnd og veitt fé til þess m.a.
að styrkja síldveiðiskip tll
þess að sigla með eigin afla
á hafnir á Norðurlandi. Á sl.
vetri var líka 'veitt fé til að
stuðla áð aukinni útgerð
heimabáta og öflun hráefnis á
annan hátt. Þessar ráðstafan-
ir hafa til þessa mælzt vel
fyrir og borið árangur. Svæð-
ið sem hér um ræðir nær allt
frá Hornströndum austur á
Langanes. Annað mál er, að
haldi áfram aflaleysi, er
spurning, hvort sílkar úrbaet-
ur duga. Úr því verður reynsl
an að skera.
Framhaldsskólarnir í
nágrenninu of fáir og
smáir
Á skrifstofunni hjá Vé-
steini vinnur í sumar skóla-
stjórinn Guðmundur Frí-
mannsson. Hann ræður, ásamt
konu sinni, Evu Magnúsdótt-
ur, ríkjum í húsi því, er trón-
ar hæst á brekkunni, mynd-
arlegu skólahúsi, þar sem
jafnframt er íbúð skólastjóra.
Guðmundur sagði mér, að í
vetur hefðu veri'ð um 50 nem-
endur í skólanum, á aldrin-
um 7—13 ára auk þess, sem
átta nemendur voru í ungl-
ingadeild. Þeir, sem halda á-
fram námi setjast úr því flest
ir í héraðsskólann á Laugum
eða fara til Akureyrar — ana
ars er það orðið vandamál
hið mesta, sagði Guðmundur,
því að allir skólar hér í ná-
grenninu eru yfirfullir. Nú er
orðinn miklu meiri áihugi á
framhaldsnámi en áður og
skólarnir fullnægja alls ekki
þörfinni, þeir eru bæði oí
litlir og fáir.
— Við erum tveir við
kennslu hér, hinn er Jóhann-
es Hermannsson frá Syðra
Kambhóli. Skólinn er bæði
fyrir Hjalteyri og bæina hér
framfrá og er fyrirkomulagi'ð
með þeim hætti, að börnin
skiptast á, koma annan hvern
dag. Áætlunarbíll flytur börn
in úr sveitinni í skólann. Höf-
um við þannig alla aldurs-
flokka á degi hverjum, sem
er afar erfitt. Kennt er i
tveimur deildum, annars veg-
ar 7, 8 og 9 ára börnum, hins
vegar 10—13 ára. Aðstaða til
kennslu er ágæt, húsið er gott
og vel stórt og nemendum
frekar fækkar en fjölgar, a.
m.k. frá Hjalteyri.
Guðmundur kvaðst hafa
komið til Hjalteyrar árið 1946
— há frá GrAnivík, ASnr
Tryggvl Konráðsson,
aldursforseti eyrarbúa.
Skilvindurnar mættu gjarna hafa meira að gera.
f verzluninni hjá Jóhannesi Björnssyni.