Morgunblaðið - 18.08.1966, Blaðsíða 10

10
M 0*>nn *»«* f AOfO
Fimmtudagur 18. ágúst 1966
Óiafur Ólafsson kristniboði skrifar um:
Norska biblíufélagið 150 ára
ÁRIÐ 1539 markar tímamót
í menningarsögu íslendinga og
Noðmanna, vegna skyldra orsaka
Oddur Gottskálksson vann þá
að undirbúningi fyrstu útgáfu
Nýja testamentisins á íslenzku.
Sú bók varð hornsteinn hinnar
miklu Guðbrands Biblíu oð þýð
andinn forustumaður þeirra, er
forðuðu íslendingum frá að bók
menntum siðaskiptaaldarinnar
yrði að þeim haldið á erlendri
tungu.
Um sama leyti og Oddur
norski vann hið mikla þarfa verk
fyrir ísland í Kaupmannahöfn,
voru þar gefin út lög um danska j
kirkjuskipan fyrir Noreg. Þrátt t
fyrir markverða mótspyrnu þjóð
arinnar fengust ekki aðrar bæk
ur en danskar löggiltar í norsku
kirkjunni, svo sem hin ágæta
danska útgáfa Nýja testamenti-
sins frá 1531, Biblía Kristján III.
handbók, sálmabók og kristin |
fræði. Norsk börn urðu að læra
Faðirvor á dönsku, til þess að
geta svarað prestinum.
★
Á þessu varð ekki veruleg
breyting fyrr en lauk yfirráðum
Dana í landinu, 265 árum síðar
og Noregur komst undir Svíþjóð
Það skeði 1814, sama ár og
Ebenezer Henderson kom til ís-
lands og vann að því að hvetja
íslendinga til að stofna sitt eigið
Biblíufélag, „er sjá skyldi þjóð
inni sífelldlega fyrir Heilagri
Ritningu á tungu landsins“.
Þá voru tíu ár liðin frá stofnun
Brezka og erlenda Biblíufélags-
ins — BEBF — í London. Full-
trúar þess félags ferðuðust víða
um lönd og glæddu skilning og
áhuga presta og heldri manna
fyrir nauðsyn og möguleikum
frjálsra samtaka leikmanna
kirkjunnar til þess m.a. að ráðin
yrði bót á tilfinnalegum skorti
á Biblíum. Þannig voru 40 Biblíu
félög stofnuð á fáum árum. Á-
hugamenn meðal norskra presta
voru þessari hreyfingu ekki ó-
kunnir. Nú höfðu stórpólitiskir
atburðir hrundið verkefninu
þeim í hendur:
Norskri útgáfu norskrar Biblíu.
Saga norsku biblíunar hófst
þegar stofnað var Hið norska
Biblíufélag — NBF — 26. maí
1816, eða 232 árum eftir að fyrsta
íslenzka Biblían var gefin út á
Hólum í Hjaltadal.
Kristnir áhugamenn í landinu
einkum prestar og aðrir mennta-
menn, beittu sér fyrir stofnun
félagsins.
Heimsókna hinna ágætu full-
trúa BEBF, E. Hendersons og
J. Patersons, sem mikið höfðu
starfað í Danmörku og Svíþjóð,
fóru Norðmenn á mis. Því má um
kenna, þar sem lög félagsins
brutu í veigamiklum atriðum í
bág við sumar meginreglur móð
urfélagsins í London.
Samkvæmt þeim skyldi Biblíu
félag gefa út Biblíuna eina bóka
án nokkura skýringa og án apo
krýfu.bóka, svo að ekkert skyldi
verða því til fyrirstöðu að evan
gelísk kristnir menn sameinuð-
ust um útgáfu og dreifingu
hennar.
Þessi atriði setti BEBF að skil
yrði fyrir stuðningi og samstarfi
við Biblíufélög yfirleitt.
Samkvæmt 1. grein laga NBF
var markmið þess að gefa út,
auk Biblíunnar, kristilegar smá
bækur. Ennfremur skyldu apo-
krýfu bækur Gamla testamentis
ins ekki fyrir borð bornar. Þann
ig gaf félagið út á fyrsta ári
Fræði Lúthers , og Skýringar
Pootoppidans, en þær svó mjög
eftir, sóttu bækur voru hartnær
ófáanlegar og rándýrar.
.— Hér á . landi stuðlaði E.
Henderson að því, eins og kunn
ugt er, að smábókaútgáfu sr;
Jóas lærða i Möðrufelli hófst
um líkt leyti og Biblíufélag var
stofnað.
★
Misklíð vegna þessa milli
BEBF og NBF leiddi til sundr-
ungar meðal stjórnenda og stuðn
ingsmanna norska Biblíufélags-
ins. Og svo fór að félagið klofn-
aði. E. Henderson var sendur til
Noregs til þess að miðla máium
en fortölur hans stoðuðu ekki.
Brezka Biblíufélagið ákvað þá að
taka málið í sínar hendur. Um
og eftir 1832 kostar félagið út
gáfu danskrar þýðinga Biblíunn
ar í stórum stil, setur á laggir
umboðssölu víðsvegar í Noregi
og seiur bækurnar miklu lægra
verði en norska Biblíufélagið gat
boðið, og gerði því þannig erfitt
fyrir svo að lág við gjaldþroti.
En NBF lét þó ekki til leiðast
að halla ser að barmi móður-
félagsins í London, eins og til
var ætlast. Heilbrigður þjóðar-
metnaður og vaknandi trúarlíf
í landinu kom í veg fyrir að
og þá einnig Biblíufélagið. Undir
lok aldarinnar lauk með öliu
umboðssölu og samkeppni af
hálfu BEBF. Nú er fyllilega
viðurkennt að þrátt fyrir margs
konar óþægindi '"m stöfuðu frá
samkeppni umboðssölunnar í 63
ár (1832 til 1895), hafi brezka
Biblíufélagið bætt úr brýnni
þörf með útgáfu ódýrra bóka á
tímum hinnar miklu kristilegu
leikmannahreyfingar sem kennd
er við leikprédikarann H. N.
notkun Heilagrar Ritningar með-
al landsmanna".
Síðan BEBF hætti sinni um-
boðssölu í Noregi, hafa ekki
aðrir markverðari atburðir gerst
í sögu NBF en sá er þessi laga-
breyting bendir til.
Eivind Berggrav biskup og for
seti NBF í 20 ár var einn þeirra
miklu áhugamanna, er beittu
,sér fyrir stofnun Sameinuðu
Biblíufélaganna — SBF — 1946,
Var hann forseti þess fyrsta ára
Dr. M. Olivier Bégum aðalritari Sam-
einuðu Biblíufélaganna. var gestur Hins
ísl. Biblíufélags á 150 ára afmæii þess
’ s.l. ár.
Dr. Evind Berggrav mun hafa orðið kunnastur
og mest virtur norskra biskupa hér á landi
og í öðrum löndum víðfrægastur.
Biblía norsku þjóðarinnar yrði
framar gefin út erlendis.
— Brezka Biblíufélaginu gekk
betur að tjónka við íslendinga,
þegar svipaðir erfiðleikar steðj-
uðu að í samsklptum við þá.
Með friðsamlegu móti en rót-
tækum aðgerðum þó kom það í
veg fyrir að haldið væri áfram
að „saurga íslenzku Biblíuna
með reyfurum".
Apokrýfu bækur voru í fimm
útgáfum íslenzku Biblíunnar,
síðast í Viðeyjar og Reykjavíkur
útgáfum, 1841 og 1859. Upplag
þeirrar stórmyndarlegu útgáfu
var samtals 2000 eintök.
Brezka Biblíufélagið brá þá
skjótt við og fékk því til vegar
komið að útgáfan flytti hrein-
lega úr landi. Félagið sendi frá
sér mjög vandaða útgáfu ís-
lenzku Biblíunnar einum sjö ár-
um síðar, London Biblíunna svo-
nefndu 1866. Þótt lofsvert væri
verður naumast sagt að það hafi
verið gert til þess að bæta úr
skorti, eins og á stóð.
íslendingar fögnuðu þessu fyr
irkomulagi. Þeir sáu að öllu leyti
um þýðingar og endurskoðun
um þýðingar og endurskoðun
textans, og vöndust ekki öðru á
97 árum en — enskri útgáfu ís
lenzkrar B.blíu.
Hvað sem um það má segja
þá verður aldrei of mikið úr því
gert að BEBF hafi únnið ís-
lenzkri kristni, gagn þótt eigi
væri á æskilegastan hátt.
tuginn. Félögin skuldbundu sig
til að samræma starf sitt að því
markmiði, sem móðurfélagið,
BEBF, hafði sett sér í upphafi:
Útgáfu Biblíunnar á tungum
allra þjóða heims.
Einkum þótti nauðsyn bera til
Hauge. Þá lærði norska þjóðin ag bæta úr brýnni þörf kristni-
að meta Biblíuna og býr að þvi ' þoðslanda.
enn. Hún varð eftirsótt bók um Norskt kristniboð var þá 100
land allt. Trúaðir menn voru í £ra gamalt, — elzt og mest á
háðungarskini nefndir „lesere“. ! Madagascar — og norskir kristni I útgáfu hinna helgu bóka. Margir
Biblíufélagið elfdist og varð boðar álíka margir og þjónandi J hafa orðið til að arfleiða félagi,
brát þess umkomið að fullnægja prestar þjóðkirkjunnar. Þeir að dýrmætum gömlum Biblíum.
nú til 14 kristniboðslanda.
★
150 ára afmælis Hins norska
Bibiiufélags var minnst um land
allt, og í tilefni af því hafin fjár
söfnun. í einu fylki söfnuðust
100 þús. n. kr. eða sem svara
600 þús. króna.
Aðal hátíðahöldin fóru fram
í Osló dagana 25.—27. maí þ.á.
og hófust í hátíðasal háskólans
að Ólafi konungi viðstöddum,
fulltrúum rikisstjórnarinnar,
innlendum og erlendum fulltrú
um ýmsra félaga og stofnana og
miklum mannfjölda.
Forseti félagsins, Jóhannes
Smemo biskup, gat þess í ræðu
sinni að oft hafi sagt verið að
stjórnarskráin og Biblían sem
eru nær því jafnaldrar í Noregi
•væru augnasteinar þjóðarinnar.
Þakkarguðsþjónusta var hald
inn í dómkirkjunni í Osló 27.
maí, en á þeim stað og þeim
mánaðardegi var félagið stofnað
1816.
Smemo biskup minntist þess
að kjörorð íélagsins hafi ávait
verið „Lát orð Krists búa ríltu-
lega hjá yður‘“ — Kól. 3,16 „M .s
brestur hefur orðið á því“, sagði
biskup, „en vér erum þó kir a
Orðsins. Vér lifum af því Oröi,
sem ótal margir fórnuðu lífi sínu
fyrir“.
Framkvæmdarstjóri NBF ósk-
aði félaginu þeirrar afmælis-
gjafar bestrar, að Biblían kæm-
ist inn á hvert heimili í landinu
og að því mætti auðnast a5
vinna í æ ríkari mæli að bví
markmiði Sameinuðu Biblíu-
félaganna, að útbreiðsla Biblí-
unnar aukist að sama skapi og
læsum mönnum í heiminuin
fjölgar ár frá ári.
★
Síðan 1908 hefur NBF haft
aðalbækistöðvar í eigin húsnæöi
í Osló, — Bibelhuset. Þar fæst
með auðveldu móti yfirlit um
viðburðaríka fortíð og fjölþætta
og víðtæka starfsemi.
Frammi við anddyri er skýrsla
yfir útbreiðslu Biblíunnar í Nor
egi frá 1888 til 1985, en það ár
seldust alls 130 þús. eintölc
Biblíunnar og Nýja testamenti-
sins.
Hver vistavera hússins talar
sínu máli:
Bókaverzlun með hinar mörgu
gerðir af norsku Biblíunni, sálma
bækur o.fl.
Skrifstofur, — afgreiðsla, —
vörugeymsla.
Rúmgóður fundarsalur stjórn
arinnar. Áveggjum hanga mynd
ir af stofnendum NBF, forsetum
frá byrjun og helztu þýðendum.
Stórir bókaskápar eru fullir af
Biblíum á ýmsum tungumálum
og bókum um Biblíunna, ómetan
leg hjálpargögn þýðenda og
endurskoðenda hverrar nýrrar
Miklar trúavakningar urðu í
Noregi um og eftir miðbik 19.
aldar. Efldist þá hverskonar
sjálfboðastarf innan kirkjunnar t vinna að útgáfu, útbreiðslu og
eftirspurn.
Fyrstu bók sína gaf norska
Biblíufélagið út 1819, eða þrem
árum eftir að það var stofnað,
—. Nýja testamentið aldanskt.
Biblían var ekki gefin út í
norskri þýðingu úr frummál-
unum fyrr en 1904.
— Oddur Gottskálksson og
aðrir, sem fyrstir unnu að þýð-
ingu biblíurita á íslenzku, studd
ust við þraut-tamið ritmál ís-
lenzkrar tungu. Biblíu þýðendur
í Noregi háðu árum saman erfiða
baráttu fyrir sköpun nýs ritmáls
Og enn er sá vandi hvað mestur
í starfi þeirra, að fylgjast með
málþróun í landinu og gefa út
Biblíuna á þrem málum: Ríkis-
máli, nýnorsku og tungumáli
Sama í Finnmörk.
Árið 1951 var gerð breyting
á þeirri grein f lögum norska
Biblíufélagsins, er kveður á um
tilgang þess og hún þá orðuð
þannig: „Tilgangur félagsins er
útbreiðsla Heilagrar Ritningar a.
innanlands, b. meðal landsmanna
í siglingum, c. í framandi lönd-
um og á framandi tungumálum“.
— Aður hafði sú grein í lög-
um félagsins hljóðað nálega eins
og samsvarandi grein nú er orð-
uð í lögum íslenzka Biblíufélags
ins: „Tilgangur- félagsins er að
höfðu margir hverjir unnið að
þýðingu Biblíunnar á framandi
tungumál.
Kristniboð hafði verið Bergg-
rav biskupi kært allt frá æsku
Og engum var það kærara en
honum, sem forseta félagsins,
að tengja starfsemi þess kristni
boðinu. Reynsla þeirra tveggja
áratuga, sem síðan eru liðnir,
benda til þess að það happa-
spor hafi öðru fremur stuðlað
að endurnýjun hins gamla félags.
Fáum árum eftir að NBF
gerðist virkur aðili Sameinuðu
Biblíufélaganna, höfðu tekjur
þess aukist um 120%. Sala þess
innanlands var hlutfallslega,
meiri 1965 en nokkurt annað ár
og samsvaraði því, hefðu hér á
A efri hæðum hússins eru
bækistöðvar margra kirkjulegra
stofnana og félaga. — Bibelhuset
er raunverulega Kirkjuhús nrr-
sku þjóðkirkjunnar — og orku-
ver.
Fyrir nálega 20 árum hlotnað-
ist Hinu íslenzka Biblíufélagi >ú
viðurkenning að mega starla
innan vébanda Heimssamban ts
Biblíufélaga, kjósa sér sam-
stöðu með þeim, sem hafa allan
heiminn að vettvangi verks síns,
vera smágrein þess mikla meiðs,
sem þegar „breiðir sitt lim yfir
lönd, yfir höf“.
Okkar félag á margt ólært enn
til þess að geta gengt því hlut-
verki svo vel sé. Þá eru okkur
landi selst það árið 2000 Biblíur náin kynni af starfsháttum
og 5000 Nýja testamenti. Stuðn annarra Biblíufélaga nauðsyn-
ingur NBF til þýðingarstarfs og leg.
útgáfu Biblíunnar erlendis nær I Ólafur Ólafsson.
IJtboð
Tilboð óskast í sölu á 10.000 rúrtim. af fyllingarefni
til gatnágerðar. Útboðsgögn eru áfhent i skrifstofu
vorri, Vonarstræti 8.— Tilboðin verða opnuð á sama
stað 22. ágúst nk. kl. 11.00 f.h.
Innkaupastofnun Reykjavíkurborgar.