Morgunblaðið - 15.10.1966, Qupperneq 11

Laugardagur 15. okt. 19OT
MORGUNBLADIÐ
11
aS sigra og sannar þegar i upp-
hafi foringjahæfileika sina.
Þannig naer hann greifunum á
sitt vald og færir út hertoga-
dæmið. (Hann giftist í trássi við
bann páfa og í óþökk konungs
síns. Þetta leiddi til tveggja
orrusta við fyrri óvini hans,
sem konungur nú studdi gegn
honum, en í báðum þessum
orrustum sigraði Vilhjálmur.
Hann situr því valdamestur
herforingja á meginlandinu, er
til deilnanna kemur um brezku
krúnúna. Það eitt hefði þó ekki
nægt honum til fylgis í hina
miklu herför. Hann öðlast bæði
samþykki páfa til herfararinn-
ar og konungs Frakka. Hann
hyggir herförina upp sem árás
gegn drottinsvikara, manns,
sem gengið hafði á gefna eiða,
Þetta er jafnframt heilagt stríð.
einskonar pílagrímsferð, þar
sem kirkjumál á Englandi
voru ekki að skapi páfa. Og
síðast en ekki sízt lofar hann
fylgismönnum sírmrn lendum
og völdum á Englandi. Margt
voru þarna lausbeizlaðra æfin-
týramanna, vanir hermenn og
rótlausir málaliðar sem þysti í
æfintýr, auð og völd. Það var
því ekki af drottinskærleikan-
um einum, srtn haldií var i her
förina til Englands.
★
Ein gleggsta heimild fyrir
herför Vilhjálms hins sigur-
sæla til Englands er refillinn
mikli í dómkirkjunni í Bayeux
f Frakklandi, eða Bayeux-tepp-
ið. Þessi mikli refill er 70,34 m.
á lengd og hálfur meter á
breidd. Hann er saumaður með
keðjuspori í útlínum og flat-
saum í fyllingu myndanni.
Þessi saumur er nefndur forn-
íslenzkur saumur, og að sögn
Björns Th. Björnssonar list-
fræðings, sem ritað hefir um ref
ilinn allýtarlega grein og skýrt
myndirnir, hefir saumur þessi
hvergi haldizt nema hér á
landi. Nýlega fengu myndsér-
fræðingar Natiönal Geographic
Society að taka nákvæmar lit-
myndir af reflinum öllum og er
hann birtur í ágústhefti tíma-
rits samtakanna nú í ár. Ref-
illinn er talinn gerður 11 árum
eftir orrustuna við Hastings.
Talið er að hann hafi verið
gerður að tilhlutan Odo biskups
hálfbróður Vilhjálms og lætur
því að líkum að sagan á honum
er túlkúð einhliða frá sjónar-
miði Normanna. Refillinn er til
einkaður Matthildi drottningu
Vil'hjálms. Þótt heimildin sé
frönsk, er ekki talið ósennilegt
að refillinn sé unninn á Eng-
landi og bendir handbragðið
til að hann sé unninn í Kant-
araborg. Talið er að jafnvel
unglingar hafi unnið að verk-
inu, því sjá má víða viðvan-
ingslegt handbragð þar sem
getur að líta myndir goð-
sagnakennds eðlis og úr dæmi
•ögum.
Myndsagan er gerð fyrir
óbóklærðan almenning og sýn-
ir Harald hafa svarið Vilhjálmi
trúnaðareið til stuðnings til
valdatöku á Englandi, hafandi
engan rétt til að láta krýna sig
sjálfan til konungs. Englending
ar vitna hinsvegar gjarna til
engilsaxneskra annálahöfunda,
þar sem segir að Játvarður
hafi falið Haraldi ríkið, og trúa
að hann hafi dáið fyrir land
sitt er hann var að verja það
fyrir innrásarmönnum.
Refillinn er einstætt verk
sinpar tegundar og sýnif líf og
starf fólks á öndverðum mið-
öldum, skipin plægja hafið.
riddarar-þeysa til orrustu, kast
alar, ix>rgir og glæstar hallir
eru aðseturstaðir riddara og
hertoga.
Teppið hefir gengið í gegn
um mikla hrakningasögu van-
þekkingar og lítilsvirðingar, en
á einhvern undarsamlegan hátt
hefur það jafnan bjargazt. Nú
hefir þvi verið komið fyrir f
biskpshöllinni við dómkirkj-
una í Bayeux í vönduðum skáp
um undir gleri. Skáparnir eru
lýstir með sérstökum ljósum,
sem forða eiga því að litir
teppisins fölni.
Hér gefst ekki tækifæri til
að rekja einstaka þætti þessar-
miklu myndasögu en látið
nægja að vísa til áðurgreindra
heimilda.
★
Vilhjálmur bastarður verður
ókvæða við er hann fréttir að
Haraldur hafi látið krýna sig
til konungs. Hann tekur þegar
um vorið 1066 að búa sig undir
mikla herför. Floti Normandy
er næsta lítill og engan veginn
búinn til jafn mikillar herferð-
ar og hér skal gerð. Það er því
þegar tekið til óspilltra mál-
anna að byggja skip og hvert
einasta fljótandi far er gert
upp og þvi ýtt á fl'ot. Jafnframt
þessu safnar Vilhjálmur liði og
tryggir sér fylgi páfa og kon-
Síðcri grein
um orrustunu
við Hustings
ungs. Geysimikinn útbúnað þarf
til fararinnar, en erfiðasta
vandamálið er þó að koma hest
um riddaranna yfir sundið. í
ágústmánuði úm sumarið hefir
flotanum verið safnað að
mynni Dives-árinnar, snemma
í september er siglt norður til
St. Valéry við mynni árinnar
Somme. Þar er lengi beðið veð-
urs, en norðanstormur hélzt
stöðugt. Þann byr notar Har-
aldur harðráði einmitt -til sigl-
ingarinnar suður með Eng-
landsströndum.
En þetta er heilagt stríð, til
þess jafnframt farið að frelsa
barabara frá villi síns vegar.
Skipun er gefin um að herinn
falli fram á bæn og biðji um
byr. Og vindurinn snýst til
austlægrar áttar og þegar
næstu nótt heldur flotinn úr
hofn.
Haraldur konungur Guðina-
son hefir um sumarið beðið
með flota við suðurströndina
og stöðugt búizt við árás Vil-
hjálms, en þá kemur Haraldur
harðráði og breytir öllum varn-
aráætlunum hans. Að sönnu
hafði hann verið hættur vörn-
um við suðurströndina sökum
þess að vistir fyrir her hans og
flota voru upp gengnar og
bændur í liði hans teknar að
ókyrrast þar sem þeir þurftu
að fara heim til uppskeru-
starfa. Hefði hann'getað beðið
við ströndina er ósennilegt að
Vilhjálmur hefði nokkru sinni
náð að stíga á land með her
sinn.
Aðeins lítill hluti herliðs
Haraldar voru atvinnuhermenn.
Suðurströnd Englands er því
óvarin er Vilhjálmur leggur
flota sínum að Pevensey,. smá-
bæ vestan við Hastings. Ridd-
aralið og herflokkar Vilhjálms
halda til Hastings og þar
byggja þeir sér herkastala úr
timbri, en siðar lét Vilhjálmur
gera hann af steini. Vilhjálmur
bastarður tekur þegar a'ð herja
nágrenni Hastings og sáfna vist
um fyrir herinn. Var þar ekki
farið um mildum höndum, en
íbúarnir píndir og drepnir.
Gerði Vilhjálmur þetta til þess
að lokka Harald konung sem
fyrst á sinn fund, því hann var
engan veginn viss um sigur,
fengi Haraldur tóm til að safna
nægu liði, Þá hafði her Harald-
ar goldið talsvert afhroð i orr-
ustunhi við harðráða og jarlar
konungs misst mikið lið í orr-
ustum þeim, er þeir áttu á Norð
ur-Englandi áður en orrustan
við Stamford Bridge var háð.
Hinn 1. október bárust Har-
aldi Guðinasyni bo'ð um að her
Vilhjálms bastarðar væri stig-
inn á land. Þá voru 450 km
milli herjanna og her Haraldar
orrustuþreyttur. Samt var þeg-
ar haldið af stað og herinn
þrammaði dag eftir dag. Har-
aldi var það efst í huga að
bjarga héruðum sínum og þegn-
um frá drápi og eyðileggingu.
Hefði hann beðið svo sem viku
lengur og safnað meira liði og
hvílt sinn eigin her, eru mestar
líkur til að hann hefði getað
„Standið fastir fyrir", öskraði herbiskupinn Odo og hálfbróðir Viihjálms, er liann geystist
fram þar sem brestur hefir orðið í liðið. Hann sveiflar kylfunni og lemur frá sér, en það
vopn notuðu þéir bræður.
„Horfið á mig! Eg er enn á lífi og fyrir náð Drottins mun ég
enn hrósa sigri“. Þessi mynd á Bayeux-teppinu sýnir Vilhjálm
bastarð lyfta hjálminum til sönnunar þvi að hann sé ekki
fallinn.
menn þess tíma. Hitt voru
5000—6000 bændur misjafnlega
vopnum búnir hvaðanæfa að
úr landinu.
Hirðmenn Haraldar konur^gs
voru klæddir leðri og hringa-
brynjum, báru stóra tréskyldi
með járnbryddingum og hjálma
með nefhlíf. Handleggir og fæt-
ur voru óvarðir. Normannar
voru einnig í hringabrynjum
með hjálma og riddararnir
börðust með löngum sverðum,
lensum eða spjótum, meðan
hinir norrænu stríðsmenn sveifl
uðu hinum miklu strfðsöxum
sínum og gátu í einu höggi
fellt bæði mann og hest. Nor-
mannar höfðu einnig á að skipa
þjálfuðum bogmönnum og vel
búnu fótgönguliðL
haft tvöfalt stærri her en Vil-
hjálmur og auk þess úthvíldan
eftir erfiði margra vikna.
Hinn 13. október staðnæmd-
ist her Englendinga á Senlac-
hæ'ðinni um 10 km norðvestur
af Hastings. Herinn var skipað-
ur 2000 þjálfuðum atvinnuher-
mönnum, sem að mestu voru
hirðmenn konungs, norrænnar
ættar og einhverjir beztu her-
Herirnir voru báðir komnir
að Senlac-hæðinni að kvöldi
hins 13. október. Ein heimild
segir að her Englendinga hafi
eytt nóttinni fyrir orrustuna í
söng og gleðskap, en franski
herinn hafi legið á bæn.
★
Orrustan hófst um kl. 9 að
morgni hins 14. okt. Herjunum
var þannig skipað að Haraldur
var í miðri sinni fylkingu með
hirðmönnum sínum, en útífrá
annar lfðstyrkur og myndaði
þetta eina breiðfylkingu. Vii-
hjálmur skipaði bogmönnum
sínum fremsþ síðan velbúnu fót
gönguliði og aftast voru riddar-
arnir. Til beggja handa vax
leiguherinn franski, en Nor-
mannarnir í miðju undir stjórn
Vilhjálms sjálfs.
Orrustan hófst með því að
'bogaskyttur Vilhjálms hófu
skothríð, en þeir urðu að skjóta
upp móti brekkunni og lítill ár-
angur varð af. En nú fengu fót-
gönguliðar Vilhjálms að kenna
á varnarliðunum á hæðinni.
Þeir steyptu sér yfir þá og-báru
hverskonar vopnum. Orrustan
geysaði villt lengi dags og stríðs
öskrin drukknuðu í vopnabrak-
inu og dauðahrópum hinna fali-
Framli. á bls. 19.
Orrustan við Hastings fyrir réttum 900 árum