Morgunblaðið - 27.11.1966, Blaðsíða 5

Sunnudagur 27. nðv. 1966
MbnCÚtiBÍÁÐÍÐ
hiuigmyndaríkiur hofundur, fær 1
Ibók Holmqvists töluvert rúiru
Einnig er ságit frá ýmsum ný-
BÚrrealistuim. Ekki er ástæða til
að rekja það allt hér.
Kaflinn um ýmsa brautryðj-
enöur súrrealismans, eins og
Guillaume Appolinaire er með
þeim eftirminnilegustu í bók-
inni. Picass.0 teiknaði Appoli-
naire 1 páfiaklæðum með veldis-
Eprota og þótt hér sé um skop-
myiid að ræða, er óhæitt að segja
eð háfi nokk.ur maður verið sann
ur páfi bókmennta þessarar ald-
ar þá er þa‘ð hinn ódrepandi
Appolinaire. Enginn var jafn
hvetjandi og örvandi og hann
þegar um nýjar tilraunir í bók-
menntum og listum var að ræða.
Holmq.vist leggur áherslu á
þýðingu Pierre Reverdys fyrir
nútiima skáldskap. í>að er feng-
ur í þeim kafla. Reverdy hvarf
á sínum tíma í skugga annarra
Éyrirferðarmieiri skálda, en í
•einni tíð hafa mörg gáfuðustu
ung skáld Frakklands risið upp
©g viitnað um áhrif hans. Rev-
erdy er skáld lokaðs myrkur-
heims og geigs. Hann hafði til-
hneigingu til að flýja skarkala
©g óhófslíf borganna til kyrr-
látra staða. Hiugleiðingar hans
Um skáldskap eru taldar með
því merkara, sem komið hefur
frá nokkru tuttugustu aldar
•káldL
Bilaise Cendrars, siem orti ljóða
Hokkinn fræga um Siberíulest-
Ina og var dæmigerður ævintýra
máður, er einnig tekinn til ræki-
legrar meðferðar. Cendrars var
ólíkur mörgum nútímaskáldum,
tjóðliist hans er víða srfirdrifin,
eevisögukennd, mitt á milli hljóð
látrar ljóðrænu og véladyns nýrr
ar aldar. An efa verður hann
talinn til merkari skálda fyrir
BÚrrealistana.
Það franskt Ijóðskáld, sem
*nér sýnist Holmqvist heillast
mest af er Saint-Jóhn Perse.
toí>að virðist", segir Holmqvist,
fcað Perse hafi komist næst
drauminum mikla um hina
to,hreinu ljóðlist“, sem Mallarmé
prédikaði.“ Um þetta álit Holm-
qvists eru skiptar skoðanir end-a
©r ljóðlist Perse af mörgum tal-
in „óhrein“, þ. e. a. s. hann læt-
«ir gamminn geisa um óskyld-
ustu svið, verk hans eru mót-
*ið af fer’ðum tiil fjarlægra landa
©g langdvölum í þeim sem sendi-
herra, og af nostursemi, sem
bendir til þekkingar jafnt á
Öurtuim, vindum og kvöl skálds-
ins. Spurningin er aftur á móti
eú, og alls ekki ástæðulaus: Er
nokkur „hrein“ Ijóðlist til, er
hún huigsanileg af því að Ijóð eru
eköpuð af mönruum en ekki engi-
um?
Þáttur Holmqvists um franska
Ijóðlist er líklega að mörgu leyti
tneð því markverðasta, sem
ekrifað hefur verið á Norður-
löndum um það efni. Ég kýs ekki
eð segja ítarlegar frá honum
hér, þótt mörgu hafi ég sleppt
©g ekki minnst 6 sum skáld, sem
©iga samúð mína ailla. Það væri
efni í langa grein og vangavelt-
ur, og meiningin er ekki sú,
heldur vekja álhuga íslenskra les
enda á bók Holmqvist og sjón-
Br.miðum hansi.
Þegar Holmqvist hefur i inn-
gangi bókarinnar rakið helstu
bókmenntalegu og stjórnmála-
legu strauma I kringum heims-
etyrjöldina fyrri, snýr hann sér
e‘ð Maroel Proust.
Flest það merkara I niútíma
ekáldsagnagerð má rekja til
þessa franska glæsimennis, inn-
eæi hans er furðulegit og stíl-
snilldin eftir því. Ég geri ekki
ráð fyrir að ti'l séu nútírna skáld-
verk sem jafna megi kinnroða-
lauist við h'ið langa verk Prousts:
í leit að liðinni tíð. Því hefur
verið haldið fram að fláir hafi
I raun og veru komist yfir eða
ha,ft nægilega þolinimæði til að
lesa það allit, en þeir sem ein-
hvern tíma hafa kornist í snert-
tngiu við þa'ð eiga erfitt með að
tala um mikiil skáldverk þessar-
ar aldar án þess að það sé þeiim
efst í huga. Holmqvist seigir frá
tildrög'um að samningu Prousts
á verkin'u, og kemst að þeirri
©fðurstöðu um höfundinn: „að
Ib'kt og mörg önnur stórskáðd er
Marcei Proust höÆundur, sem
André Gide
fullkomnar og endurnýjar, hann
er endir og upphaf.“ Þegar rætt
er um „nýju skáldsöguna" er
Prous't jafnan tailinn hin stóra
fyrirmynd,
Miklu rúmi er eytt I André
Gide, líf hans og skáldskap. Á
Gide var bæði litið sem siðleys-
ispostula og óhræddan og ófeirn-
inn höfund, sem þorði að taka
til meðferðar við'kvæm mál
mannlegra samskipta. Hann fór
ekki dult með kynvillu sína,
var veikur fyrir kristinni trú, og
lét sem frægt er orðið heillast
af hinum tímabilsbundna
„Ijóma" kommúnisinans. í bðk-
inni er mynd af honum á Raúða
torginu, þar sem hann stendur
við hlið Stalíns, Dímítrovs, Búlg
aníns og fleiri kommúnistaleið-
toga. Gide var á þeirri stundu.
að vegsama Gorkí í ræðu. Gide
sneri baki við kommúnismanum
mörgum flokksmönnum til von-
brigSa, og þá hófu þeir í bræði
sinni að ausa yfir hann tak-
markalausu þvaðri sínu, þennan
merkilega höfund, sem framar
flestum öðr.um var lifandi afl í
samtíð sinni. Hann gerði sér að
lokum grein fyrir að bókmennit-
irnar voru hans heimur, og við-
fangsefni þeirra hin sígildu
mannilegu vandamál. Eins og
Holmqvist bendir á hafa fáir
haft slík áhrif og hann. Hann
var bæði fylgismönnum sínum
og andstæðingum til gagns.
Góður vinur Gides var Martin
du Gard, sem mótáðist mest af
hofundum eins og Tolstój og
samdi þykkar þækur um
frönisku yfirstéttina. Martin du
Gard var sæmdur nóbelsverð-
launum. Hann er að mörgu leyti
einkennandi fyrir „góðan gamai-
dags“ höfund-
Langur kafli fjailar um ,',merm
hins góða 'ásetning.s“, og þar er
fremstur í flokki Jules Romains
m,eð faegelska dulhyggju siína, og
Georges Duhamel. Holmqvist
telur þá báða í hópi borgara-
legra húmanista, manna sem
uppskera sársauka og villast í
sviptingum tímans.
í kaflanum Vandamál leik-
hússins, er sagt frá flestum leik-
húsverkum þeirra Jean Coote-
aus, Jean Giraudoux og Belgans
Midhel de Ohelderode. Rætt er
um hefðbundin leikrit, einstök
leikhús og starfsemi þeirra, og
það sem gaf vísbendingu um
'hina nýju framúrstefnu og-raun-
ar mötaði hana, eins og til dæm-
is verk Artauds.' Artaud var
fyrst og síð.ast ljóðskáld, en
iagði mest af mörkum til leik-
listar með skrifum sínum.
Cocteau, sem allt virðist hafa
André Malraux
kunnað í listrænum brögðum,
er að minni hyggju maður, sem
of lítið tilli't er tekfð til, að
minnsta kosti á Norðurlöndum.
Hann var sýndarmaður á köÆl-
um og fllugeldadýrkari, en það
sem hann gerði í leikritun, kvik-
myndum og ljóðlist stendur af
sér öll veður og hvetur sífellt
til djarfari vinnubragða. Sú
„vítisvél", sem hann taldi láfið
vera, er ungum leikritahöfund-
um mjög hugleikið viðfangsefni,
og þeir fara sjaldan frám úr eit-
urlyfjamögnuðum aðferðum
'hans við að tjá þessa reynslu.
Cocteau var um margt óvenju-
legur, þannig að það orð nær
varla að gefa nema hádfkveðna
lýsingu á þessum gráihærða ungl
ingi, akademíumeðiimi og bylt-
ingamanni í listinnL Það var 1
honum ofsi, eyðilegging. Honum
tókst að n.otfæra þessa eiginleika
í list sem fyrnist ekki þegar
verðlaunuð meðalmenni ern
löngu gleymd.
Kaiþólskir höfundar hafa l
Frakklandi ekki síður haft rik
áhrif en hinir róttækari nýstefnu
menn. Fremstan verður að telja
skáldsagnahöfund'inn Francoás
Mauriac, sem Holmqivist eignar
langar hugleiðingar ásamt þeim
Georges Bernanos -og Juilien
Green.
Sérkennilegastur þessara
miklu kaþólsku böfunda er
Marcel Jouhandeau, sem verður
eftir Margréti Jónsdóttur skáld-
konu. — i þessari bók er sagt frá
ýmsu, sem á daga Toddu litlu dríf-
ur síðasta sumarið, sem hún á
heima í Sunnuhlíð. Með haustinu
kveður hún ísland. — Kr. 99.50.
Vísnakver
krakkanna.
Margrét Jónsdóttir skáldkona hef-
ur tekið saman þessa litlu bók.
1 henni eru vísur og ljóð, ætlað
börnum og unglingum að læra og
syngja, úti og inni, alla tíma árs-
ins. Þeir sem þekkja Margréti vita
að hún velur ekki annað en það,
sem fallegt er og við barna hæfi.
Verð kr. 80.60.
Jólagleði
— sögur og ljóð eftir Skúla Þor-
steinsson námsstjóra. -— Flestir
unglingar kannast við bókina:
Börnin hlœja og hoppa. Hún er
eftir Skúla Þorsteinsson, og eftir
hann er líka Hörður á Grnnd. —-
Báðar þessar bækur eru mjög vin-
sælar. — — Jólagleði er ætluð
börnum og unglingum. — Sögurn-
ar hefur Skúli sagt nemendum sín-
um fyrir jólin á undanfömum ár-
um, og ljóðin hefur hann ort í til-
efní jólanna. — Verð kr. 99.50.
Fjársjóðnr I Silfiirvalni
— seinni hluti — eftir Karl May.
Þetta er sem sagt síðari bókin um
fjársjóðinn í Silfurvatni og heitir
„Launsátur við Draugagil“. — —
— Fjársjóður í Silfur-
vatni er ein af beztu Indíánasög-
unum, sem þýddar hafa verið á
islenzku. — Verð kr. 134.50.
Rikki flngstjóri.
Bók fyrir duglega stráka á aldrin-
um 10—14 ára. — Rikki er djarf-
ur og leikinn flugstjóri. Hann er
í áætlunarflugi og flýgur kringum
hnöttinn. Allt hefur gengið eins og
í sögu, en nú verður bilun í sjálf-
stýritækjunum og loftþrýstiútbún-
aðurinn fer úr lagi. Hefst nú tvi-
sýn barátta við að reyna að halda
flugvélinni á lofti. Tekst þeim að
komast alla leið til Tokíó — eða
verða þeir að nauðlenda?
Verð kr. 99.50.
BOB MOllAN:
Guli skngginn.
Hver er hann, þessi Guli skuggi?
Lögreglulið um allan heim hefur
heyrt talað um hann, en enginn
þekkir hann. Franska lögreglan,
Scotland Yard og ameríska lög-
reglan leita hans, en finna ekki.
En þá kemur Bob Moran í spilið.
Hvor sigrar?--Verð kr. 134.50.
BOB MOBAN:
Eyðimcrknrrotturnar.
1 þessari sögu er Bob Moran i mis-
gripum fluttur til eyjar i Kara-
bíska hafinu. Þar er hann hýstur
í stálhöll, umkringdur illvirkjum
og atvinnumorðingjum. En honum
tekst að sleppa. — En hvernig?
Um það lesið þið í sögunnL
Verð kr. 134.50.
KTM
og ósynilcgi maðurinn.
Verð kr. 118.25.
KIM í vanda staddur.
Allir sem lesið hafa KIM-bækurnar
vita, að þær eru hver annarri
skemmtilegri. Verð kr. 118.25.
Dóra fer í skóla,
eftir Dorita Fairlie Bruce. — Þessi
fallega saga er fyrsta bók í nýjum
flokki. — Dóra er lítil stúlka, 10
ára gömul. Sagan hefst þegar hún
er að fara í skólann með Láru
frænku sinni. Þetta er í fyrsta
sinn, sem Dóra fer að heiman, en
nú á hún að vera í heimavist og
vera undir umsjá vandalausra. —
Það skeður ýmislegt í skóla, þar
sem margar ungar stúlkur á ýms-
Verð kr. 134.40.
A'ancy og leynistiginn,
eftir Carolyn Keene.-Þetta er
þriðja bókin um Nancy. Áður eru
komnar „Nancy og leyndardómur
gamla hússins" og „Nancy og
leyndarmál gömlu klukkunnar". —
Bókin er skrifuð fyrir nútímastúlk-
ur. í henni eru skemmtilegar frá-
sagnir um ævintýr ungrar stúlku,
sem fer sínar eigin götur og greið-
ir sjálf fram úr vandamálunum.
Fylgist með sögunum um Nancy.
Verð kr. 134.40.
zoimo
SIGRAR AÐ LOKUM er 8. og síð-
asta bókin í þessum flokki. Sög-
urnar um Zorro (sem er spænska
nafnið á refnum) eru byggðar á
útvarpsþætti eftir Walt Disney. en
hann samdi útvarpsþáttinn eftir
sögnum um frækna kaliforniska
söguhetju, sem var eins konar
Hrói höttur spænskra landnema
vestan hafs. — Sögurnar um Zorro
eru fyndnar og græskulausar, eins
og allt, sem Walt Disney leggur
hönd að. — Verð kr. 107.50.
Sí&SI^S!&S&S&S&S&S&S&
LEIFTUR
Ss^Æ«S^«iS^í»S^rtS<^SiwlSÍRS^otSS^Hi