Morgunblaðið - 15.04.1967, Page 23

Morgunblaðið - 15.04.1967, Page 23
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. APRÍL 1967. 23 - KVEÐJA Frarnhald af bls. 8. ur sínar með vísum og fögrum ljóðum, hann hafði stálminni og kunni ógrynnin öll af Ijóðum, vísum og sögum sem hann gat bulið upp úr sér heilu tímana, öllum taekifærisræðum sinum hélt hann saman og hugðist gefa út er um hægðist og hann losnaði við opinbera sýslan og einnig átti hann ógrynnin öll af ekriifuðum fróðleik frá ýmsum atburðum í lífi sínu, munu fáa gruna hverslags feiknar fjár- sjóður það er, og er mikið tjón að honum skyldi ekki endast líf og heilsa til að ganga frá því undir útgáfu. Mér er söknuður í sinni er ég kveð nágranna minn og vin, Pál Björgvinsson, hinztu kveðju. Við höfum verið næstu nágrannar allt frá því 1931 og má segja að siðan höifum við hitzt eða tal- azt við næstum því daglega.. Frá því 1934 höfum við unnið saman að félags- og sveitarmáíefnum, nú síðast í vetur við útreikning á fasteignamati sýslunnar. 19. febrúar síðastliðinn sat hann fund í stjórn Búnaðarfé- lags Hvolhrepps, á heimili mínu, d,aginn sem ég fór til Búnaðar- þings. Hann kvaddi mig með þeim orðum að hann blakkaði til þegar ég kæmi heim og víð hæf- um starfið á ný. Daginn sem ég kom heim var hann fluttur sjúk- ur í Landspítalann, þar sem hann andaðist að kvöldi laugar- dags 8. þ. m. eftir þunga legu. Samstarf okkar var orðið langt og náið. Það hefur veitt mér margar gleðistundir. Hann hefur oft styrkt mig 1 starfi og miðlað mér af sinni reynslu og þekkingu. Nú er þessu sam- starfi lokið fyrr en ég hefði óskað. Ég kveð hann hinztu kveðju með innilegu þakklæti og virð- ingu. Frú Ingunni og dætrum þeirra Ragnheiði Sigrúnu og Helgu Björg votta ég innilega samúð mína og fjölskyldu minnar. Ble&suð sé hans minning. Lárus Ág. Gíslason. t 1 DAG er til grafar borinn austur á Stórólfshvoli í Rangárvalla- sýslu, Páll Björgvinsson, bóndi og oddviti á Efra-Hvoli. Óvænt bar dauða hans að á sjúkrahúsi hér í borg síðastliðinn laugardag. Páll er harmdauði öllum, er þekktu hann, og því meiri, sem menn þekktu hann betur. Lengst af ævinnar átti hann heima á Efra-Hvoli, fyrst með foreldrum sínum og yngri systkinum, en foreldrar hans voru þau sýslumannshjónin, Björgvin Vigfússon og frú Ragn- heiður Einarsdóttir. Páll var hægri hönd föður síns mörg hin síðari embættisár hans og settur sýsiumaður nokkrum sinnum í forföllum sýslumanns. Búreksturinn hafði um árabil hvílt á herðum Páls og eftir dauða föður hans gerðist hann bóndi á Efra-Hvoli og hélt þar áfram myndarbúskap með til- styrk ágætrar konu sinnar frú Ingunnar Óskar Sigurðardóttur, er hann hafði gengið að eiga hinn 17. júní 1944. Þeim hjónum varð tveggja dætra auðið, Ragnheiðar Sigrúnar og 'Helgu Bjargar, einstakrar efnis- stúlkna, báðar nemendur í Kenn- araskóla íslands. Fulltrúi sveitar sinnar og sýslunga var Páll um árabil, sem oddviti, sýslunefndarmaður, skólanefndarmaður og fleira, sem ég kann ekki upp að telja. öll sín trúnaðarstörf vann hann af einstakri alúð, við vaxandi tiltrú og traust. Þetta er hin ytri umgjörð um líf og ævistarf Páls Björgvins- sonar, sem samstarfsmenn hans þekkja betur en ég og verður vafalaust af þeim rakið til fyllri hlítar, nú í tilefni af ótímabærri brottför hans af þessum heimi. Kynni mín af Páli Bjorgvins- syni hófust, er ég tengdist fjöl- skyldu hans fyrir rðskum þrjá- tiu árum síðan og í ijósi þessara fyrstu kynna hefur hann jafnan síðan staðið fyrir hugskotssjón- um mínum. Páll er þá, eins og áður segir, hægri hönd föður síns, sem þá var tekinn að reskjast, bæði um embættisstörf og búrekstur. Ég sé þá fyrir mér á sýsluskrifstof- unni, Pál og sýsluskrifarann Jó- hannes Erlendsson. Þar sátu þeir daglangt, eða svo lengi sem verk- efnin kölluðu að. Páll ræddi við menn, aðstoðaði þá og leiðbeindi svo að flestir fóru ánægðir af hans fundi, Alltaf var hann jafn einlægur og ljúfur, hver sem í hlut átti. Jóhannes færði bækur embættisins og sá um afgreiðslu mála á sjálfri skrifstofunni. Bæk- urnar voru færðar af slíkri ná- kvæmni, smekkvísi og snyrti- mennsku, með smágerðri og fin- legri rithönd Jóhannesar og inn á milli kom hin einstaka skraut- hönd Páls, en hann hef ég vitað skrifa fegursta rithönd og jafn- framt þá hröðustu. Jafnan síðar, er ég hef séð fagurlega færðar bækur og snyrtilega um opinbera skrifstofu gengið, verður mér hugsað til þeirra félaga á sýslu- skrifstofunni á Efra-Hvoli, full- trúans og sýsluskrifarans. Ekki var Páll þá orðinn odd- viti sveitar sinnar. en trúnað sveitunga sinna hafði hann þá, það fullyrði ég, svo margir þeirra ikomu að Efra-Hvoli og brugðu Páli á einmæli. ★ Ekki verður Páls Björgvins- sonar minnzt svo að eigi sé getið heimilis hans og foreldra, svo nátengdur sem hann var því og þeim. Fáa hef ég þekkt sem dáð hafa meira foreldra sína en Pál, og svipmót bernskuheimilisins bar hann ætíð í fasi sínu og fram- komu. Sýslumannsheimilið á Efra- Hvoli þegar ég kynntist því, var, og hafði lengi verið eitt af önd- vegis menningarheimilum þessa lands, annálað fyrir prýði, mynd- arskap og almennar vinsældir. Hjálpaðist þar margt að. Hús- bóndinn, sýslumaðurinn, Björg- vin Vigfússon, var með afbrigð- um gestrisinn og greiðvikinn. Hann hafði ríkulega fengið í arf félágstilfinningu, umbótaáhuga og hugkvæmni ættmenna sinna austfirzkra. Þennan erfðahlut, er séra Vigfús Ormsson, prestur á Valþjófsstað og kona hans Berg- Ijót Þorsteinssonar frá Krossi í Landeyjum, skiluðu til niðja sinna. Nægir í því sambandi að nefna hinn ókrýnda höfðingja þeirra Austfirðinga á meðan hans naut við á skammri starfs- ævi, Pál stúdent og ritstjóra Vig- fússon á Hallormsstað, dáinn 1885 aðeins 34 ára gamall. Páll var hálfbróðir Björgvins sýslu- manns. Á öndverðri búskapartíð sinni á Efra-Hvoli stofnaði hinn ungi sýslumaður til stórfelldari jarð- arbóta en dæmi voru til um, þar um slóðir og jafnan síðar var hann forystumaður og braut- ryðjandi um margs konar mál, er verða mætti landbúnaði til efl- ingar. Kunn er hlutdeild hans í samgöngumálum Rangárvalla- sýslu. Með frábærri lægni sinni og vinsældum tókst sýslumanni að skapa þá samstöðu Rangvell- inga um samgöngumál sín að ein- stakt má telja, ofar Eillri pólitík. IÞeir gerðu sér lítið fyrir bænd- urnir í Rangárvallasýslu þá und- ir öruggri forustu sýslumanns síns og lánuðu ríkinu nægilegt fé til þess að hægt yrði að brúa stórfljótin, er sumpart sundruðu byggðinni og sumpart gerðu sig líkleg til að leggja hluta af henni í eyði, ef ekkert yrði aðgert. Björgvin lagði mikið starf i að vekja sýslubúa svo og landsmenn alla til meðvitundar um þýðingu Jnenntunar æskufólks, sem viða annars staðar var hann þar á undan sínum tíma. Hugsjón hans heima í héraði rættist með tilkomu Skógaskóla. Björgvin sýslumanni var það ljóst þegar frá öndverðu, að fátt yrði ís- lenzkum sveitum meiri lyftistöng en að fá rafmagn og því bar hann rafvæðingu Rangárvalla- sýslu mjög fyrir brjósti og var kominn furðu langt með að leysa það mál, þegar veltigróði stríðs- áranna gerði ríkinu mögulegt að gera stórátak í því efni. Björgvin var fæddur „kavaler" eins og það var kallað er menn sýndu af sér höfðinglega kurteisi og létu það eftir sér að varðveita æskugleðina fram eftir árum. Á mannamótum var hann hrókur alls fagnaðar. Það var máske af þessari eigind hans að hann hafði fram á efri ár mikinn áhuga á að skapa ungu fólki skilyrði til félagsstarfa og gleðskapar, löngu áður en félagsheimilin komu til sögunnar. Þannig kynnt ist ég Björgvin sýslumanni, sí- vakandi og óvenjuhugkvæmda- sömum menningarfrömuði, í ýms um efnum alllangt á undan sín- um tíma. Mannasættir var hann sem yfirvald og mat það meira að jafna deilur er upp komu í þinghá hans, flytja frið og auka á eindrægni og samhug meðal manna, en sveifla beittu sverði réttvísinnar í laganna nafni ★ Þá er það móðir hans Páls. hún frú Ragnheiður Einarsdóttir, sýslumannsfrú. Allt frá fyrstu kynnum mínum af henni var eins og ég í vissum skilningi hefði eignazt aðra móð- ur. Veit ég að fyrir fleirum hef- ur farið í því efni eins og mér. Það var margt í fari frú Ragn- heiðar, er stuðlaði að þessu. Glaðlegt viðmót, einstök hjarta- hlýja, hugulsemi og nærgætni svo af bar. Við andlát frú Ragn- heiðar komst útlend menntakona meðal annars svo að orði í blaða- grein, er hún skrifaði: „ókunnug kona frá ókunnu landi kemur á íslenzkan bæ til þess að dvelja þar sumarlangt. En nú kemur húsfreyjan kát og vingjarnleg á móti henni réttir henni hönd sína, faðmar hana að sér, segir: „Verið þér vel- komnar til okkar“. Á augabragði er hin erlenda kona búin að gleyma því að hún á í raun réttri ekki heima á þessum bæ, — og hún hefur aldrei munað eftir því ísíðan, hefur aldrei verið minnt á það. Bærinn er Efri-Hvoll í Rang árvallasýslu, og húsfreyjan er Ragnheiður Einarsdóttir. Þannig var þá frú Ragnheiður er við hittumst í fyrsta sinn, og þannig hef ég ætíð séð hana síðan í huga mínum, enda þótt Atlantshaf lægi á milli okkar um þriggja ára Iskeið. Hlýjan sem streymdi á móti hinum ókunna gesti, hýrt brosið á vörum húsfreyjunnar ikom beint frá hjarta hennar og hitti beint í hjarta gestsins, skapaði vináttu í garð hennar sjálfrar, heimilis hennar og þjóð- arinnar allrar. Þeir munu nokk- uð margir erlendu gestirnir, sem hafa fengið fyrstu kynnin sín af íslenzku þjóðinni á heimili þeirra hjóna, Björgvins sýslumanns og frú Ragnheiðar, — og betri kynni hefði enginn getað kosið sér. Orð þessarar útlendu konu þurfa engra skýringa við og það voru fleiri en einstæðings út- lendingar, sem áttu vísa vini á Efra-Hvoli. Ófá voru þau börnin, sem dvöldu þar sumarlangt. Undraðist ég natni sýslumanns og einstaka þolinmæði við að fræða þessi börn og efla þau að mann- gildi. Þegar talað er um Efra-Hvols heimilið má ekki gleyma börnum þeirra hjóna, er jafnan dvöldu í heimahúsum, nema á meðan þau voru að mennta sig, dæturn- ar unz þær giftust þaðan og son- urinn alla ævina. öll hjálpuðu þessi sérlega vel gerðu börn for- eldrum sínum í því að gera heimilið að því sem það var, öll- um ógleymanlegt, er því kynnt- ust. Skal hér tækifæri notað og djúpar þakkir færðar þessu heimili, og því tjáð óskoruð virð- ing. ★ Páli, sextíu og níu ára gömlum. Af Efra-Hvols fólkinu, er ég kynntist fyrir röskum þrjátíu árum síðan lifir nú Elísabet ein, gift Þorláki ‘ Helgasyni verkfr. hér í bæ. Jarðneskar leifar hinna hvíla senn hlið við hlið í kirkju- garði sveitarinnar, sem þau öll unnu og í faðmi þess héraðs, sem átti starf þeirra að mestu leyti og hug þeirra allan. Þannig er gangur lífsins, drottinn gefur og drottinn tekur. Þau rök sem á bak við liggja eru öllum hulin. F. 8.8 1886 — D. 9.4 1967. Þegar gamall maður fer yfir landamærin miklu sæmilega ern og án þjáninga eigum við ekki að hryggjast heldur frekar að vera þakklát fyrir að þannig hafi lífsstarfinu lokið, en samt er það svo nú, að söknuður- inn yfir skilnaðinum er sár og þeim mun sárari, sem tengslin eru nánari. Þetta er að visu eigingirni, en sem við ráðum ekki við. Mannlegar tilfinning- ar á ekki að fjötra. Björn Einarsson, trésmíða- meistari, Blönduósi, var einn þessara gömlu heiðursmanna, sem allir sakna, þótt þeir við- urkenni að hvíldin væri honum ekki óvelkomin. Björn hitti ég fyrst átta ára gamlan nýkominn til Blönduóss. Var sendur til hans einhverra erinda. Mér leizt ekkert á hann þar sem hann stóð í smíða- kompu sinni, á skyrtunni með úfinn gráan kollinn, allur í hef- ilspónum og sagi. En hann tók mér með þessari hlýju, sem ein kenndi hann svo, og kom með mér heim og síðan hefir Björn verið heimilisvinur, sem alltaf var leitað til og allt gerði með jafn glögu geði, hvort sem það var greidd vinna eða hann sag- aði hjól fyrir okkur undir bíla. Björn var lærður smiður, en í stað þess að helga sig iðn sinni, hóf hann búskap á örreitis ★ Og í dag er Páll Björgvinssoa kvaddur hinztu kveðju af ást- vinum og ættingjum, vinum og venzlafólki, sveitungum og sýsl- ungum. Öll þökkum við fyrir það að hafa átt hann, öll minnumst við hans sem þess manns, er aldrei vildi níðast á neinu, sem (honum var tiltrúað. Mikii yrði igæfa þessarar þjóðar og björt bennar framtíð, ef allir tækju hann til fyrirmyndar í því efni. Þórarinn Þórarinsson. koti, Svangrund, og var kennd 4 r við >það lenfgi veL Jafn- framt búskap vann hann að iðn sinni. Hann átti við efnahags- örðugleika að etja, enda börn- in mörg. Það varð því úr, að hann flutti til Blönduóss fyrir um 40 árum. Tæpum 10 árum síðar keypti hann fyrstu sam- byggðu trésmíðavélina sem kom til Blönduóss og þá fór að ræt- ast úr fyrir fjölskyldunni enda flest barnanna farið að heiman. Þá keypti hann sér hús og um- byggði það og bjó konu sinni, Hallberu Jónsdóttur, ljósmóður, búið í íbúð, sem nú myndi ekki talin mannsæmandi. Líf Björns er því táknræn fyrir fyrir kyn-. slóð hans og íslenzku þjóðina; hann hóf sig upp úr fátækt til bjargálna með hjálp tækninn- ar. En Björn týndi ekki sjálfum sér, þótt hann yrði efnalega sjálfstæður. Alltaf var hann jafn hlýr, jafn glaður á hverju sem gekk, þess vegna leið öllu vel í návist hans og þess vegna söknum við hans og kauptúnið okkar er fátækara eftir burtför hans. Björn var kvæntur eins og fyrr segir, Hallberu Jónsdóttur, ljósmóður, sem látin er fyrir nokkrum árum. Þegar þau hjón áttu gullbrúðkaup, héldu vin- ir þeirra þeim samsæti og kom þá í ljós vinsældir þeirra. Björn missti mikið, þegar kona hana dó, en hann var sannfærður um, að hann myndi hitta hana aftur. Björn var hress og ern alveg fram að síðustu stund. Þótt lík- aminn hrörnaði, hélst sama glaða létta lundi, sem birtu lagði af sem sólargeisla. Þess vegna söknum við hans, þótt við viðurkennum að dagsverk- inu hafi verið lokið og komið að hvíldartíma. Fjölskylda mín átti einlægan vin þar sem Björn var. Við vott- um aðstandendum hans, og þá sérstaklega systrunum á Blöndu ósi og Birnu litlu samúð okk- ar. Söknuðurinn er sár, en tím inn læknar sárin og eftir verða minningin um góðan föður og afa, um góðan dreng. Jón ísberg. BLAÐBURÐÁRÍOIK ÓSKAST I EFTIRTALIN HVERFI: Þrátt fyrir heimilishamingju og velgengni, hefur dauðinn á stundum átt ótímabær erindi við þetta fólk, þetta heimili. Fyrstur deyr annar sonur þeirra sýslu- mannshjónanna, Einar að nafni aðeins átján ára gamall hið efni- legasta ungmenni var það árið 1918. Næst kom röðin að Helgu, sem deyr 1937 aðeins þrjátíu og fjögra ára að aldri. Þá kveðja þau hjónin, bæði hnigin að aldri,- Björgvin 1942, 76 ára og frú Ragnheiður 1944 þá orðin 79 ára. Og nú síðast er röðin komin að Aðalstræti Vesturgata I Lambustaðahverfi Tjarnargata Ingólfsstræti TaBíð við afgreiðsluna sími 22480 Björn Einnrsson Blöndnósi—Minning

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.