Morgunblaðið - 07.05.1967, Blaðsíða 8

8
MUKUUNBUAWIO, SUNNUDAGUR 7. MAI 1967.
Heríoringjcirnir í Af ríkn
MEÐ tilkomu herforingjastjórn-
arinnar í Sierra Leone eru þau
orðin tíu af þrjátíu og átta, ný-
frjáslu ríkin í Afríku, sem búa
Tið herforingjastjórn. Ekkert
sjálfstætt Afríkuríki hefur skipt
um stjórn með lýðræðislegum
kosningum og að því er varðar
fyrrverandi nýlendur Breta í
Afríku, er svo að sjá sem Sand-
hurst hafi tekið við af „The
London School of Economics",
sem uppeldisstöð afrískra þjóða-
leiðtoga.
Hinar ýmsu herforingjabylt-
ingar í Afríku hafa átt sér mis-
munandi orsakir og tilgang, en
flestar benda þær til sömu mð-
urstöðu, sem sé, að vastrænt lýð
ræði hafi ekki haft, eða ekki ver
ið gefið tækifæri til að leysa þau
þjóðfélagsvandamál, sem þar hef
ur verið við að stríða. Jafnvel
þar, sem enn eru við líði stjórn-
ir óbreytta borgara, er ríkjandi
einsflokkisskipulag.
f suðurhluta Afríku er ástand-
ið algerlega andstætt. Hinir
hvítu íbúar Suður-Afríku búa
við frið og lífskjör, sem mörg há
þróuð Evrópuríki gætu öfundað
þá af — og gera. í sterkum járn
greipum hvítra yfirráða og
tæknikunnáttu hefur Suður-
Afríka undir stjórn Vorsters
sýnt og sannað vanirúuðum um-
heiminum, svörtum jafnt sem
hvítum, að það hefur sína kosti
að sýna óbilgjarna afstöðu. Jafn-
framt eru Suður-Afríkumenn
farnir að sýna að sú hin sama
óbilgirni þarf ekki að koma í
veg fyrir viðskiptaleg eða stjórn
málaleg tengsl við nýfrjáls ríki
blökkumanna í Afríku.
í síðasta mánuði sá dagsins
ljós fyrsti formlegi samningur-
inn frá því Afríkuríkin fóru að
fá sjálfstæði milli Suður-Afrfku
og sjálfstæðs Afríkuríkis, þar
sem blökkumenn fara með völd
in. f>að var hinn nýi viðskipta-
samningur milli S-Afríku og
stjórnar dr. Banda í Malawi.
Hann er nýtt skref á þeirri bra.it
sem byrjaði með vinisamlegum
samskiptum við Lesotho — fyrr-
um Baostoland — og Botswana
— fyrrum Betchuanaland, sem
bæði voru áður brezkar nýlend-
ur.
Vorster er greinilega snjallari
í meðferð og framkvæmd apart-
heid stefnunnar en dr. Ver-
woerd var áður. En grundvallar-
hugmyndir stefnunnar, sem fel-
ur eftir sem áður í sér ómann-
lega framkomu manns við mann,
þ.e. hvítra við svarta, hafa ekki
breytzt á nokkurn hátt. Óhjá-
kvæmilega hlýtur maður þó að
komast að þeirri niðurstöðu, að
a.m.k. sum hinna frjálsu ríkja
ar I London, Washington, París,
Brússel, hafi breytt ranglega
gagnvart Afríku. Frá því heims-
styrjöldinni síðari lauk, hafa
þrjú öflug ríki horfið burt frá
'Afríku, hvert á sinn hátt. En nú
virðist komið á daginn, að þau
hafi gert það of fljótt, — að þau
hafi látið veðrabreytingarnai i
Afríku hrekja sig frá borði ný-
letnduskipsins, áður en þeu
höfðu gengið endanlega og af
er kosningaréttuir var takmark-
aður og það var Okki básúnað 1
blöðum eins og nú.
Það var ekki mikið undrunar-
né áhyggjuefni, allra sízt alþjóð-
legt, að Bretar skyldu þurfa svo
langan tíma tii þess að læra og
þróa með sér lýðræði. Þá var
enginn Ian Smith til þess að
gleðjast eða hælast um yfir mis-
tökum. metnaðargirni og órétt-
læti, —• of það sem var mikil-
Herforinginn A. T. Juxon-Smith, leiðtogi herforingjastjórnarinnar nýju í Sierra Leone, ávarp-
ar fulltrúa trúflokka landsins í þinghöllinni í Freetown.
Afríkumanna séu reiubúin að
kingja sínum grundvallarkenn-
ingum, þegar hagsmunir þeirra
eru í veði.
Jafnframt virðist liggja ljóst
fyrir, að stjórnir Vesturveld-
anna — í þessu tilfelli stjórnirn-
TRÉSMIDIR
NVJUNG!
Höfum fyrirliggjandi
innfelldar skápalamir í
miklu úrvali. Gerið
pantanir yðar
fyrst.
Kynnist nýjungum.
verkfœri & járnvörur h.f.
fullri ábyrgð úr idkugga um að
það væri sjófært. Er svo að sjá,
að þeir, sem sögðu íyrir um
þetta, gömlu vitru fuglarm/, spá
mer.nirnir og afturhal.tsseggirn-
ir svonefndu, hafi haft býsna
rétt fyrir sér.
En hvernig sem fer, munu
nýfrjálsu Afríkuríkin reyna að
leysa úr málum sínum. Nauðsyn
legt er að líta á þróunarferil
þeirra með þolinmæði og samúð,
enda þótt menn séu ekki alltaf
ýkja hrifnir af þvi, sem þar
gengur á.
Líklegt má telja, að stjórn-
mál 18 aldar í Englandi hafi
verið eitflhvað i líkingu við það,
sem nú er að gerast í Afríku.
Þá höfðum við „menn konungs"
og „menn prinsins af Wales“,
þá voru kosningar misnotaðar
eða vanvirtar, þá var spilling,
mútuþægni, pólitísk misferli og
óeirðir. Munurinn var aðeirus sá,
að allt þetta gerðist á þeim tíma,
vægast af öllu, — þá fengu
menn tíma til að gera mistök og
læra af þeim. Hin viðkvæma
jurt lýðræðis og skipulegrar
stjórnar fékk tækifæri til að
fesita rætur rólega, jafnt og þétt.
Hún fékk tíma til áð vaxa og
þrosfcast.
En Afríkuríkin hafa ekki not-
ið neins af þessu. Þau hafa orð-
ið að vinna á mjög skömmum
tíma, við nákvæma gagnrýni og
athygli umheimsins, — reyna að
þróa og i sumum tilfellum að
reyna — og falla frá — kerfi,
sem ekki var frá þeim sjálfum
komið og sem byggiist á því, ef
það á að fá staðizt, að halda
vandfundnu og viðkvæmu jafn-
vægi milli vandamála einstakl-
inganna og þjóðfélagsins. Eins
flokkskerfið hefur þróazt eins og
eðlilegt lyf gegn stríðandi ætt-
flokkum, höfðingjum og tungu-
málaflokkum, sem hafa svo
Frá Verzlunarskóla
Islands
Auglýsing um lausa kennarastöðu við skólann.
Verzlunarskóli íslands óskar að ráða einn fastan
kennara í ensku (og þýzku) á hausti komandi.
Nauðsynlegt er að væntanlegir umsækjendur hafi
lokið háskólaprófi.
Launagreiðslur og önnur kjör eru í samræmi við
það, sem gerist við opinbera skóla á hverjum tíma.
Lífeyrissjóðsréttindi.
Umsóknir ber að stíla til skólanefndar Verzlunar-
skóla íslands, Pósthólf 514, Reykjavík. Umsókn
fylgi greinargerð um menntun og fyrri störf.
Urnsóknarfrestur til 1. júní þ.á.
mjög einkennt hið afríska þjóð-
skipulag. Þar sem Sandlhurst
hefur komið í staðinn fyrir „The
London School of Edonomics“
hefur áranguTÍnn oftas’t orðið sá
að bæta úr ástandinu, eins og til
dæmis í Ghana. Gallinn við, að
slíkar herforingjastjórnir taki
völdin, er venjulega sá, fyrst og
fremst, að það reynist svo oft
erfitt að fá herforingjana til að
snúa aftur til herskálanna.
Stjórnir Napoleons og Ataturks
eru tvær sjaldgæfar undantekn-
ingar, en Afríkuríkin eiga enn
enga menn, sem hægtær að bera
saman við þá.
Jafnframt þvi, sem nýfrjálsu
Afríkuríkin halda áfram þessari
leit að gildri og raunhæfri stjórn
máia- og þjóðfélagsiskipan, er
þar á ferð annars konar þróun.
Hún byggist á því, að leiðtogar
þeirra eru að sýna stöðugt meiri
áhuga á því að kanna og leysa
sín eigin vandamál en skipta sér
minna af alþjóðlegum vandamál-
um varðandi einingu Afríkuríkj
anna og þar fram eftir götunum.
Séð frá sjónarhóli innanríkis-
mála og öryggis landanna hver#
fyrir sig, getux þessi þróun
aldrei orðið til annars en hins
betra.
Dr. Banda sagði, nánast af
ósvífinni hreinskilni, þegar hann
undirritaði samninginn við Suð-
ur-Afríku, að það væri til lítils
að ásaka hann fyrir áð hafa snú-
ið við grundvallarkenningum
Afríkuríkjanna. „Leiðtogar
Afríkuríkjanna hafa þegar gert
það sjálfir með því að eyða tima
sínum og orku til að berja á
hinu dauða hrossi nýlendustefnu
og heimsvaldastefnu í stað þess
að setjast niður og leysa sín eig-
in vandamál, sem meðal annars
ættu rót að rekja til efnahags-
legs stjórnleysis, stjórnmálalegs
öngþveitis og sundrungar.
Hann varði með oddi og egg
hinn nýja viðskiptasamning við
Suður-Afríku og hafði fullkom-
inn rétt til þess. Þeirri stað-
reynd að blökkumönnum í Suð-
ur-Afríku er mismunað, bæði
stjórmmálalega og efnahagslega,
verður alls ekki haggað með
því, að hin svörtu riki álfunnar
neiti að eiga viðskipti við Suður-
Afríku.
Það kann að vera ímyndun
ein, að í þessu tilviki, þ.e. hinrd
nýju afstöðu Vorsters gagnvart
Malawi, megi sjá upphaf nýrrar
bandalagsmynduriar i Afríku,
stjórnmálalegrar og viðskipta-
legrar í stað þess, að nú eru
bandalög byggð að verulegu
leyti á hörundslit. En hugsazt
gæti, að þetta atvik yrði til þess,
að báðir aðilar viðurkenndu og
sæbtu sig við staðreyndirnar,
eins og þær eru og líklegt er að
þær verði áfram. Þá lexíu verð-
ur Afríka einnig að læra.
En hvernig fellur Ian Smith
og Rhódesía hans inn i þessa
mynd. Vissulega eru Smith og
stuðningsmenn hans sannfærð-
ari um það nú en nokkru sinnl
áður. að þeir hafi rétt fyrir sér,
er þeir staðhæfa, að Afríku-
menn séu ekki ertn undir það
búnir að ráða sér og stjórna
sjálfir. En Smith og stjórn hans
verða að gera sér grein fyrir þvi,
að vegna hlutfalls hvítra og
blakkra i Rhódesíu, sem er 1 á
móti 18, eru aðstæðurnar 1
Rhódesíu allt aðrar en í Suður-
Afríku og margfalt mifcilvægara
og nauðsynlegra fyrir hina hvítu
íbúa Rhódesíu að búa Afríku-
menn fljótt, en stigbundið, und-
ir að taka þátt í stjórn landsins.
Einmitt þetta atriði var undir-
staða samnmgaviðræðna þeirra
Smiths og Harolds Wilsons, for-
sætisráðherra Breta, um borð f
brezka henskipiniu TIGER á dög-
unum — og umdirstaða samnings
uppkastsins, sem stjórn Smiths
felldi. Menn ðkyldu athuga, að
þó veðrabreytingarnar í Afríku
séu ef til vill ekki eins örar og
áður — blása þar þó enn vind-
ar. Hvernig hin endanlega ákip-
an mála verður á svæðinu milli
Limpopo og Sahara, veit eng-
inn enn sem komdð er. En lík-
legt er, að hún beri meira svip-
mót af þvi, sem nú er að gerast
I Nairobi, Freetown eða Dakar
en núverandi ástandi í SalLs-
bury. . v