Morgunblaðið - 12.05.1967, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. MAÍ 1967.
SVÍÞJÓÐ
Stokkhólmi, AP.
(Eftirfarandi grein er eft-
ir nýskipaðan yfirmann
Norðurlandadeildar AP-
fréttastofunnar, Edwin
Shanke, sem hefur aðsetur í
Stokkhólmi).
í FLJÓTU bragði mætti
halda, að þessi þysmikla
höfuðborg Norðursins, sem
ekki hefur kynnzt styrj-
öld í næstum 160 ár, hefði
orðið fyrir loftárás. Stór
svæði hafa verið jöfnuð
við jörðu eða byggingar
standa þar að nokkru leyti
í rúst. Hús, sem kunn voru
fyrir reimleika og margar
traustlegar en tígulegar
byggingar hafa horfið.
Á árunum síðan stríðinu
lauk, er Svíþjóð var í hlut-
lausri einangrun, hefur orð-
ið skjót þróun hins mikla vel
ferðarríkis. Þá var lífið harla
gott þrátt fyrir skömmtun
. mataT, fatnaðar og allar aðr-
ar takmarkanir. En hin auð-
sælu ár eftir strið hafa fært
Svíanum meiri lífsþægindi og
efnislegan munað en hann
hafði nokkru sinni dreymt
um.
Á ytra borðinu a.m.k. sjást
hvarvetna breytingar. Stál-
stólpum er sökkt í jörðu fyr-
ir nýtízku byggingar. Það
eru jarðgöng og loftbrýr,
sem flýta mun fyrir ucmferð-
inni í nýrri Stokhólms-borg.
Fyrir 25 árum voru stræt-
in full af viði, sem Svíar not
uðu í eldinn, þvi á striðsár-
unum fengu þeir hvorki kol
né olíubirgðir. Heitt vatn
var munaður einu sinni i
viku. Skip, sem sigldu á ör-
uggum siglingaleiðum færðu
brýnustu lífsnauðsynjar. Reið-
hjól og gamlir bílar, sem
gengu fyrir viðarkolum,
' skröngluðust eftir þjóðveg-
unum.
Nú sjást á strætunum fall-
egir, kraftmiklir bílar. Það
er ein bifreið á hverja fjóra
Svía, á móti einni á hverja
28 fyrir aðeins 15 árum. Hinn
þumbaralegi Svíi gærdags-
ins hefur á undraverðan hátt
samlagað sig öld bifreiða,
lyftna og almennrar sjáif-
virkni.
Minjar eins og gömul hús,
sem enn gefa borginni virðu
legan svip, sýna merki van-
rækslu. Mörg bíða þess að
verða jöfnuð við jörðu. Ný
og glæsileg hús þjóta upp,
ekki aðeins í miðborginni
sjálfri heldur og í úthverfun-
um.
Hið gamla hjarta borgar-
innar umhverfis Hötorget
með þekkilegum strætum
hefur þegar orðið miðstöð
skýjakljúfa. En undir yfir-
borði jarðar er neðanjarðar-
stöð og verzlunarhverfi, eitt
augnablik er sem maður sé
kominn á öld hellismannsins.
Þarna safnast saman sænsk
nútíma-æska með lengra hár,
í furðulegri klæðnaði og ó-
hreinni í útliti en ég hef séð
í nokkurri annarri evrópskri
höfuðborg, þar með talin
London.
Eldri kynslóðin, sem var
ung fyrir 25 árum, hefur til-
hneigingu til að hraða sér
fram hjá þessum æskulýð,
sem virðist staðráðinn í að
hafa að engu þau verðmæti,
sem foreldrar hans, ömmur
og afar, höfðu í heiðri. Þetta
er mjög áberandi hluti nú-
tíma Svíþjóðar. Og orð leik-
ur á, að í neðanjarðarstöðv-
unum hitti unglingarnir eit-
urlyfjasalana, þar sem æsku-
mennirnir hittast til að hugsa
upp ný brögð til að reyna
að forðast leiðindin. Þar
hita áróðursmeistararnir sig
upp og skipuleggja mótmæla-
göngur gegn öllu, en þó sér-
staklega þessa dagana gegn
hlutverki Bandaríkjanna í
Vietnam.
Þetta skeði ekki og gæti
ekki hafa skeð í Svíþjóð
stríðsáranna, að sjálfsögðu
vegna hlutlausrar afstöðu
landsins. Einu spennandi mót
Frá hjarta Stokkhólms — Hötorget. Þar hefur risið miðstöð skýjakljúfa. (AP-mynd).
— sundurleitt velferðarríki
Edvin Shanke skrifar frá Svíþjóð
mælaaðgerðirnar, sem þá var
gripið til, voru gegn áfeng-
isbanni. Þátttakendur hentu
notuðum áfengisskömmtunar
bókum sínum í sjóinn frá brú
yfir ána, sem rennur úr Mál-
eren í hafið.
Áfengisbann heyrir for-
tíðinni til, en Svíar eru hvatt
ir til að drekka meira af létt
um vínum í stað brenndra
‘ÍÍlÍ
111
Edwin A. Shan-.e
Edward Shanke, er nú yfir-
maður Norðurlandaskrifstofu
Associated Press fréttastof-
unnar í Stokkhólmi. Áður
starfaði hann hjá AP í London
og átti hvað mestan þátt í þvi
fyrir nokkrum árum að Morg-
unblaðið gerðist kaupandi að
fréttaþjónustu AP. Shanke á
hér marga góða vini, og hefur
nokkrum sinnum hingað kom-
ið.
drykkja, sérstaklega ákavítis,
þjóðardrykksins. Einu sinni
réðust blöðin einna mest á
drykkjuskap. í dag helga þau
dálkum sínum hugleiðingar
um útbreiðslu eiturlyfja,
einkurrí meðal unglinga.
Það rikti samsærisandrúms
loft í Stokkhólmi á meðan
á stríðinu stóð. Borgin var
aðsetur flóttéunanna, miðstöð
neðanjarðarstarfsemi, hlust-
unarstöð fyrir njósnara
bandamanna og nazista. Það
kunna að vera hér njósnir
ennþá, en sviðið hefur
breytzt.
Þetta eru nokkrar hinna ytri
breytinga.
Sósíalískur hugsunarhátt-
ur er mjög ríkuT síðan verka
mannastjórnin tók við völd-
um fyrir 37 árum. Ekkert
virðist hafa breytzt hvað
þetta snertir og einn háttsett
ur Svíi gerði þá athugasemd,
að velferðarríkið muni halda
velli án tillits til hvaða stjórn
fer með völd í framtíðinrú.
„Skattarnir eru þó hærri
en áður“, sagði aldraður
sænskur vinur minn. „Og nýr
þjóðarsjúkdómur — biðraða-
sýki — hefur grafið um sig.
Biðröðin eftir húsnæði, sem
hófst er þér fóruð, er ennþá
jafn löng og hún var fyrir 20
árum. Biðraðir eftir læknis-
hjálp og öðrum þægindum
velferðarríkisins hefur líka
vaxið.“
Svíar hafa orðið fyrir æ
mein áhrifum af stórverzl-
unum Bandaríkjamanna.
Sjálfsþjónusta hefur náð
undirtökunum — jafnvel
hvað snertir hreinlætisvörur
við strætisvagnastöðvar og
hægt er að fá getnaðarverj-
ur úr sjálfsölum á húsveggj-
um.
Svíar hafa aldrei haft orð
á sér fyrir að vera feimnir
í kynferðismálum. Nú er kyn
ferðismálum flíkað sem
aldrei fyrr; í fjölmiðlunar-
tækjum — á „kynferðismark
aðs“ — síðum sumra blaða,
í bókabúðum og nektarklúbb
um. Samt eru til takmörk.
Það olli miklum úlfaþyt, er
karlmaður afklæddist og not
aði klámfengið orð í sjón-
varpi.
Hvað er að gerast með Sví-
anum og þeim orðstír, sem
af honum fer fyrir stífni og
kalda formfestu?
Gamall kunningi minn
sagði: „Við erum að ganga
í gegnum það, sem ég mundi
vilja kalla hreintrúarhyggju,
sem búið er að hafa enda-
skipti á. Ekki aðeins í kyn-
ferðismálum heldur og á
mörgum öðrum sviðum. Gáf-
uðum einstaklingum, vinstri-
sinnuðum og smáum klíku-
hópum finnst þeir verði að
finna sér ástæður þessa dag-
ana. Ég held að þetta sé
eins konar betrunarhyggja.
Viðbrögð við þeim dögum
fyrir 25 árum, þegar Svþjóð
stóð afsíðis.
Á meðan höfum við vanizt
hvers kyns þægindum og
hér getur verið um örlítið
samvizkubit að ræða vegna
þess að við vorum hlutlausir
í síðasta heimsstríði. Þessu
fólki finnst t.d., að Svíþjóð
ætti að gera meira fyrir van-
þróaðar þjóðir. Þar erum við
líklega neðstir á lista nema
hvað snertir mannúðarstarf-
semi.
Því finnst, að því er virð-
ist, að Svíþjóð ætti að for-
dæma þátt Bandaríkjamanna
í Vietnam-stríðinu, þótt það
þekki ekkert til stríðs. Þessu
fólki finnst það verða að for-
dæma það, sem það álítur
andlýðræðislega stjórn Franc
os á Spáni, Salazars í Portú-
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 19., 21. og 25. tbl. Lögbirtinga-
blaðsins 1967 á Mánahlíð við Suðurlandsbraut, tal-
inni eign Eyþórs Þórissinar, fer fram eftir kröfu
Gjaldheimtunnar í Reykjavik, Veðdeildar Lands-
bankans og Sveinbjörns Jónssonar hrl., og Jó-
hannesar Jóhannessen hdl. á eigninni sjálfri, föstu-
daginn 19. maí 1967, kl. 3 síðdegis.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
Flest til raflagna:
Rafmagnsvörur
Heimilstæki
tTtvarps- og sjónvarpstæki
Ra
Suðurlandsbraut 12.
Sími 81670 (næg bílastæði).
M'S Jökulfell
lestar í Hull 25. maí.
gal og nýlendum þess, að-
skilnaðarstefnu S-Afríku.
Þess vegna eru mótmæla-
fundir, bandaríska fánanum
er brennt, gluggar í banda-
ríska sendiráðinu eru brotn-
ir, efnt er til mótmælafunda
gegn opinberri sendinefnd
frá Portúgal. Ég trúi því
ekki, að þetta sé hin raun-
verulega Svíþjóð.“
Maður heyrir margar kenn
ingar um hvað það sé, sem
hefur áhrif á sænska þjóðar-
skapgerð — en ein staðreynd
er óumbreytanleg.
Konurnar eru alltaf jafn
fallegar. Þegar sólin skín og
vorið nálgast eftir langt vetr
arríki sér maður þær standa
í skjóli eða sitjandi á dyra-
þrepum almenningsbygginga
og snúa andlitum sínum að
sól.
En það eru einungis þær
konur, sem ekki sleikja sól-
skinið á strönd Miðjarðar-
hafsins eða á Kanrí-eyjun-
um. Þrátt fyrir einhverja
efnahagsörðugleika hefur Sví
inn peninga í vasanum til að
skoða sig um í heiminum.
Fyrir 150 árum litu Svíar
innávið — þeir stóðu öðru
megin við meginstraum
heimsmálanna, deilna heims
ins og styrjalda.
Síðan stríðinu lauk hefur
yfirsýn Svíans aukizt. Þeir
hafa brotizt út úr einangrun-
inni og farið út í heiminn —
í ferðalög til að kynnast öðru
fólki, en umfram allt til að
selja vörur, sem streymdu
frá iðnaðarfyrirtækjum, sem
vernduð voru fyrir eyðilegg
ingu og urðu því voldug.
Evrópa, sem var að ná sér
eftir eyðilegginguna, var opin
sænskum vörum. Nú, 20 ár-
um seinna, eiga þau í sam-
keppni við fyrirtæki á meg-
inlandinu og sænskur iðnað-
ur stendur ekki eins sterkum
fótum.
Maður heyrir rætt um kom-
andi kreppu.
SKIPADEILD |»
sís