Morgunblaðið - 22.07.1967, Blaðsíða 19

MCRCÆ NBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 1967
19
Lax með roðsáraveiki. Sveppir taafa sezt í sárin.
Þór Guðjónsson, veiðimálastjóri:
Roðsáraveíki í laxi
Inngangnr
Uindanfarin þrjú ár hafa borizit
Æréttir til landsins uim sjúkxióm
í laxi á írlandi. Hefur þessi sjúk
dómur nú borizt til Norðlveistur-
Englands ag Waleis ag til Esk-
árinnar í Vestur-Sikiatlandi.
Eréttir af sjúkdómnum hatfa
vakið ótouig hjá veiðibsendum ag
stangarveiðimönnum hér á landi,
þar sem þeir hafá óittazt, að
Ihann gseti borizt til landsins.
Þykir ástæða til þess að kynna
hér í stuittu máli helztu atriði,
sem bunn eru í sambamdi við
sijúkdóminn.
Upptök sjúkdómsins
Hausitið 1964 varð vant við
sjúkdóm í laxi í Watervilie-ánni
í Rarry-héraði í Suðvestur-ír-
lamdi. Varið 1965 breiddist veik-
inút til ánna í næsta nágrenni
Watervillle. Um haustið var sjúk
dómurinn kominn í lax í ám í
Cork-toéraði á Suður-írlaindi.
Vorið 1966 breiddist sjúkdómur-
inn framt til Shannon-árinmar á
Vestur-íriandi og Liffey-árinnar
á Auistutr-írlandi, en Lififey-éin
renniur í gegmum Diubiin. Nú
hefuir sjúkdómsins orðið vart í
Wales, Norðvestur-Emglandi og
í Es'k-ánni í Shotlandi, eins og
áður segir. Lengst af hietfur sjúk-
dómur þessi verið bajlliaðtur írska
laxaveikin, en nú nýlega hiaut
toann nýtt naifn, Ulcerative Der-
mal Necrosis, og mætti kalla
veikina roðsáraveiki á íslenzku.
Sjúkdómur líkur rosáraveikinmi
toerjaði lax á Bretlandi fyrir um
það bil öld.
Fisktegundir
Sjúbdómsins heÆur fyrst og
fremigt orðið vairit í laxi, em einn-
ig í urriða, geddu, ef til vill í
ál og reyndar ,í fleiri vatnafiisk-
um. Af þeim fisktegundium, sem
takið haifa sjúkdóminn, er lax-
inn verðmætastur, og á homum
ihefur otrðið mest tjón af völd-
um veikimnar.
Sjúbdómselnkenn!
Einkenni sjúkdómsins eru sár
á roði, einkium á uggum og baki
hinna sýbtu fisfca svo og á hlið-
unum oig stundum á kviði. Vain-
tine J. Blabe, sem lýsir sjúk-
dámseimfcenn.um, telur, að fyrsrt
verði sáranma vart á sporði og
svo á öðrum hlutum lífcamans.
Síðár kornna sveppir í sárin, en
þau eru oft rúmlega sentimeit-
er í þvermál. Sveppaibletrtirnir
stækfca síðan örit, og eru þeir
cift hringlaga eða sporöskjulaga.
Þteir iharðn.a síðar og hrúður
myndast, sem verða rjómaigul
á liitimn, en þau linastt nokkiuð
upp, þegar frá líður, og þegar
sýkitur lax gengur í sjó, falla
þau af í árósunum. Senmitega
gróa sárim, þegar laxinn er kom-
inn í sjóiinn.
Talið er, að laxarnir sýkisit í
árósuraum eða í neðsta hluta
ánna. Hafa sýkttiir fiiskar sézt
ganga upp í ár. í vikurtiíma halda
þeir kyrru fyrir, en síðan hopa
þeir niður ána og eru þá hvíitiu
blettriirniir orðnir áberandi.
Halda. slíkir fiskar sig mieist í
lygnurn. Sýkitir fiskar hafa sézt
synda á sporðinum með mikimm
hlulta líkamans upp úr vatminu.
Sjúkdómurinn herjair í laxi á
kaildari timum árs, em á siumrin
ber lítið á hionum. Brown og
Ooilins, sem hafa rannsakað
veikina í írlandi, skýra firá því,
að faomið geti fynir, að 1% af
laxinum í á sé sýkitur í júní em
90% í okltólber. Frásagnir af hlut
falli sýktra laxa og ósýktra í ám
er mjög mismunamdi frá eimum
stað til annans. Er eirfitt að átta
sig á slíbu hluitfalli, þar sem
himir sýktu fiskar, sem lóna í
lygnum, eru mjög áberandi, en
heilbrigðiir fiskar balda sig í
felum. írsiki sjúkdómafræðing-
urinn Stricklaind hefiur gefið
upp veiði í nokkrum ám í íir-
landi á árinu 1966 og fjöida
sýktra fiska, sem vart varð við
í þteirn ám. Voru sýkrtu fisfcarnir
innan við 2% af heild'artölunni.
Orsök
Um sjúfcdómisvaldinn er ekki
viitað. Eftir fyrstu athugamir á
sjúkum fisbum voru uppi get-
gátur um, hvaða sjúkdómur
væri hér á flerð. Töldu menn til
columnaris-veikina, sem er
sýkiaveiki, kýlaveiki (furunclos
is) og fileira. Við rnánari rann-
sóknir hafa fundizt sýklar, sem
tali® er, að geti valdið sjúkdóm-
um, en sannanir hafa ekbi fiund-
iztt fyrir því, hváða sýMar séu
hér að verki. Veirur hafa og
verið tilnefndar sem sjúkdóms-
valdar, em heldur befur þórtt ó-
líMegit, að þeim yrði um veik-
ina kennt.
Varnir
Orsök roðsáraveikinnar er
ekki þekk't, og því er erfiitt um
úitbreiðsilu yeikinnair í ánum
hafa Bretar linað á veiðireglum
sínum og heimilað að fjarlægja
megi með tiltækum ráðum sýkta
og dauða laxa. Sbulu slíkir fisk-
ar brenndir eða grafnir í leskj-
uðu kaiM langt frá ánum og otf-
an við hæstu flóðhæð. Rærtt hef-
ur verið um að stöðva laxgömg-
ur við fiskvegi og hindramir, en
slíkar hindranir eru taldar geta
valdið meirta tjóni en gagni.
Stungið heifur verið upp á að ná
laxi lifandi í ánum og sprauta
í hann fúkalyfjum og sleppa
toomum síðan afltur, en slíkt er
ökki talið framkvæmanle'gt í
stórum S'til. Óleyfileglt er að
flytja lifandi lax út atf sýkitum
isvæðum og selja sýktan fisk til
miarta'r. Mælt er með, að veiði-
menn, sem hafa verið við veiö-
ar á sýktum svæðum, sóitthreinisi
veiðitæfci og veiðiisrtígvél að veið
unum loknum. ÓMeift þykir að
ibainna laxveiðar í ám, þar sem
veikinnar hetfur orðið vaxt,
Vegna þess að fá má þar góða
veiði af beilbrigðum fiski. f
Englandi eru framkvæmdiir við
lækningu sjúkdómsins. Um varn I fjarlægja fisk og við sórtt-
ir gegin útbreiðslu hans gegnir hreinsunaraðgerðir í höndum ár
sama máli. Til þess að draga úr | eigenda Og samtaka þeinra.
Roösáraveikin til íslands?
Um möguleika á, að roðlsára-
veikin berist til íslandis verður
'ekkert fullyrt að svo sitöddiu. Ef
sú tiigáta reynist rétt, að vedkin
flytjisit með laxi frá árósi til ár-
óss, verðuir að telja frernur ólík-
legit, að hún berist hingað, þar
sem ekki er vitað um, að lax
komi við á Bretlandiseyjum á
leið sirini í ísienzkar ár. Etf vedk-
in berst með fuglum, eins og
menn hafa getið sér til, en talið
er þó óseniniilegt, þá gæiti gegnt
öðru máli. Þriðji möguieikinn
er, að veikin geti bqrizt til lanuds
4ns mieð tækjum og stígvélum
stangiaiveiðimanna,
Li'tlum vörnum verðlur við
komið gegn flutningi roðsára-
veikinnar til ísiamds. Að svo
stöddu er eina tiltæka vömiin að
sóitthrei'nsa tæki og stígvél
stangaveiðimanna, sem hafa ver
ið við veiðar í löndum, sem veik
in finnst í. í því sambandi hefur
laindbúnaðarráðuineytið, hinn
20. júní sí'ðasrtliðinn, getfið út að-
vörun um að sótthreinsa veiði-
tæki og stígvél stangaveiði-
manna, sem hafa verið við veið-
ar á Írlandi og á Stóra-Breit-
Framhald á blls. 20

GROÐURHUSIÐ
ÚDÝR BLÚM
Nellikur /5.—, Nellikubúnt 50 —
Chryanthemum stór 25.—
Chryanthemumgreinar 35 —
Rósir frá 10— Rósabúnt 40.—
Gladiólur 20— Gladiólubúnt 40.—
IMÆG BÍLASTÆÐI
ANSCOMATIC 326
er ennþá skemmtilegri
og auðveldari í notkun.
Nú geta allir tekið
betri myndir. Svart/
hvítar og lit. Úti og
inni, vegna þess að
ANSCOPAK filmuhylk
ið er lagt í vélina og
vélin er tilbúin. Sjálf-
virkur ljósmælir still-
ir Ijósopið og myndin
verður rétt lýst. Aðvör-
unarmerki sýnir hvort
birtan er næg, eða
hvort nota þarf flash
kubbinn. Með honum
er hægt að taka fjórar
myndir, án þess að
skipta um kubb.
GJAFAKASSA
Kr. 1.980.—