Morgunblaðið - 10.08.1967, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. ÁGÚST 1967
Haraldur ríkisarfi Noregs sækir ísland heim
— og niðja þeirra höfðingja er forðum daga
stukku úr landi i Moregi undan ofríki
nafna hans Haralds hárfagra
Þ R J Ú eru konungisnöfn í
Noregi er Norðmenn hafa á
mestar msetur: Haraldur,
Hákon og Ólafur.
Haraldur hét sá er fyrstur
var heitinn þjóðkonungur
þar í landi og einvaldur yfir
Noregi ölliun (og var reynd
ar eggjaður til þess stór-
virkis af ungri stúlku, Gyðu,
dóttur Eiríks konungs af
Hörðalandi, að því er herm-
ir Heimskringla Snorra —
en það er önnur saga) og
var kaUaður hinn hárfagri.
Haraldur hét og sá Noregs-
konungur er fyrstur gerði
Ósló að höfuðborg ríkis súis
og hafði þá sitthvað unnið
sér til eftirminnis áður, Jór-
salafari og frægastur Vær-
inigja í Miklagarði fyrr og
síðar og fékk viðumefnið
hinn harðráði. TVeir Har-
aldar aðrir báru og konungs
nafn í Noregi fyrr á öldum,
Haraldur gráfeldur, sonur
Eirífcs blóðaxar og Harald-
ur gil'Ii, Magnússonar kon-
ungs berfætts, að sögn.
Jafhmargir eru þeir kon-
umgamir í sögu Norðmanna
sem borið hafa Ólafsnafn og
er þar fyrst að telja Ólaf
konimg Tryggvason og Ólaf
konung helga en geta má og
Ólafs kyrra, sonar Haralds
harðráða sem Heimskringla
segir um að verið hafi
„inn vinsækti konungr og
hafði Noregr mikit auðgazk
og prýzk undir hans ríki“ og
Ólafs konungs Magnússonar
berfætts, sem ríkjum réði
með bræðrum sínum Sig-
urði Jórsalafara og Eysteini
skamma hríð, því hann lézt
aðeins sautján vetra.
Sex Noregskonungar fyrri
alda bám Hákonamafn og
var Hákon góði, er ríkti yfir
Noregi á fimrnta og sjötta
tug tíundu aldar (945—60)
allra konunga ástsælastur af
þegnum sínum að því er
fomar sögur herrna og
Hákon konungur gamli, sem
að völdum sat hálfa þrett-
ándu öldina (1217—1263) tal
inn mestur valdamaður
Noregskonunga en Hákon
VI var síðastur sjálfstæðra
konunga í Noregi. Hann
kom til ríkis 1355, fimmtán
ára gamall, sonur Magnús-
ar VII, sem var dóttursonur
Hákonar V. Magnússonar
Noregskonungs og átti að
föður Eirík Svíakonung og
erfði Svíþjóð eftir föður
sinn en Noreg eftir afa sinn.
Hákon VI. kvæntist svo
Margréti, dóttur Valdemars
IV. Danakommgs, og mddi
þar með braut sambandi
Norðurlandanna þriggja,
Kalxnarsambandinu, sem á
komst að honum látnum, ár-
ið 1380.
Það var því úr vöndu að
ráða, er velja skyldi nafn ný-
kjörnum konumgi Noregs 1905,
þe'gar Norðmenn höföu brotizt
undan Svíruma ðftir langa og
einaitt stirða sambúð og Motið
fullt sjálfstæði á nýjan leik.
Vildu þá sumir að hinn ný-
kjörni konungur, Karl Dana-
prins, næstelzti sonur Friðriks
feonunigs VIII (sem þá var
reyndar aðeins ríkisarfi föður
síns, Kristjáns IX), Ihéti Ó'lafur,
sumir Haraldur en sumir Háfeon
og réðu Báfeonarsinnar en Ól-
afsmenn réðu aftur nafni ríkis-
arfans sem þá var tveggja ára
knili. Haraldssdnnar máttu síð-
an þreyja allt til ársins 1937 er
Ólafi þáverandi rikisarfa Norð-
manna fæddist þriðja barnið og
fyrsti og eini sonurinn. t«á fékk
lofes Haraldur ihárfagri oig
nafnar hans uppreiisn æru og
þá undu allir glaðir við sitt,
Haraldssinnar, Ó'lafsmenn og
Œíáfeonarþegnar.
Þrír tugir ára eru nú liðnir
síðan þetta var og nú er hingað
feominn til íslands Haraldur
þessi, ríkisarifi Norðmanna í
rúman tuig ára, að sækja heim
niðja þeirra „ríkismanna" er
forðum daga stukfcu úr landi
uindan „ofríki“ nafna hans hár-
fagra, svo sem seigir í Heims-
kringlu Snorra: „Bftir orrostu
þessa (þ.e. Hafúrsfjarðarorr-
Uisbu) fekk Haralildr konungr
enga móbstöðu í Nonagi váru þá
falilnir allir inir mestu fjánd-
menn hans, en sumir flýðir ór
landi, ok var þat allmikilil
manntfjöldi, því at þá byggðiusk
stór eyðilönd; þá byiggðist
Jamtalandi og Helsinigj'aland, ofe
var þó áðr hvárt tv'eggja nökk-
ut byggt af Norðmönnum. f
þeim ófriði, er Haraldr kon-
-ungr gekk til lands í Noregi,
þá fundusk ok byggðusk út-
lönd, Fæneyjar ofk fsland“.
Efeki var þó björninn Noregur
að fulliu unninn, því eins og
Snorri segir: „Þá var ok mikil
ferð til Hj.altlands, ok margir
níkismenn af Noregi flýðu út-
Fjölskyldumynd frá Skaugu m, tekin árið 1939. Haraldur
ríkisarfi situr á hné föður sín s og Ástríður systir hans situr
þar hjá og Marta krónprinses sa beygir sig yfir hana en Ragn-
hildur styður hendi á öxl föð ur síns.
Þeir hafa alla tíð verið mjög samrýmdir feðgamir Ólafur
og Haraidur svo sem þeir vor u áður Hákon og Ólafur. Þessi
mynd er tekin á bernskuárum Haralds að Skaugum, bújörð
Óiafs konungs og aðsetri fjölskyldu hans árin sem hann var
ríkisarfi.
laiga fyrir Haraldi konungi oig
fóru i vestrvíking, váru í Orkn
eyjum eða Suðreyjum á vetr-
um, en á sumrum herjuðu þeir
í Noreg i g gerðu þar mikinn
landsskaða". Þar kom þó í móf
að „margir váru þeir ok ríkis-
menn, er gengu til handa Har-
aldi konunigi ok gerðusk hans
menn og byggðu lönd með hon-
um“.
Haraldur ríkisarfi er fæddur
21. febrúar 1937 og er því þrjá-
tíu ára og tæpum sex mánuð-
um betur. Hann er yngsta barn
og einkasonuir foreldra sinna,
Ólafs konunigs, þáverandi rákis-
arfa, og Mörtu drottnimgar,
fyrrum Svíaprinsessu, sem áttu
fyrir er Haraldur fæddist dæt-
ur tvær, Ragnihildi ag Ástráði.
Þá var konungur í Noregi
Hátoon sjöundi, afi Haralds, og
Maud drottning hans Breta-
prinsessa (dóttir Játvarðs VII.,
sonar Viktoríu drottningair)
enn á lífi. Hún lézt síðla árs
1938, skömmu áður en óffriðar-
blikuna dró upp á himninum
Haraldur ríkisarfi gluggar i bók úr bókasafni sínu.
ísikum hreim, Hákond afa sínum
til stakrar hrellimgar.
Fimm ár liðu áður en kon-
ungsfjölskyldan norska gat
haldið heirn til Noregs á ný.
Við heimfcomuna sumarið 1946
varð norsfeum str-áfeum star-
sýnt á hnéð á Haraldi prinsi,
hann hatfði augsýnilega dottið
og m-eitt sig, því bundið var
um hnéð. Einihvern veginn
áttu þeir ekki von á þvi. En
Haraldur átti eftir að sanna
það og betur jafnvel en Ólatfur
faðdr hans á undan honum, að
prinsar gátu sem bezt verið
„venjulegir strákar“ lík'a.
Haralduir átti að því lieyti
niofck/uð ’hægara um vik en fað-
ir hans að hann hafði ekki
heimiliskennara eins og Ólafur
áður heldur gekk í almennan
barnaiskóáa í Smestad. Hann
þótti þar góður námismaður og
varð vel til vima í skólanum.
Þeir höföu með sér félaig be'kkj
arbræðiurnir og köliluðu Sleipni
og héldu áfram að hittast reglu
lega þótt leiðir skildi eftir að
barnaskólanum sleppti. Þessum
vana sínum hiafa þeir ekki
brugðið enn og halda með sér
fiundi alltaf öðru hverju og
tryigigðatröllið HaraMur er þar
jafnan aufúsugastur.
Framhialdsnám sitt stundaði
Haraldur í Ósló, gekik þair í
mienntaiskóla og lauk stúdents-
prófi 1905, þá átján vetra, f
byrjun næsta árs hóf hann
ruám við riddara'liðs'skól-ann í
Trandum, skammt frá Ósló og
lauk þar 16 mánaða herþjón-
uistiu'skyldu en haiuistið 1957 tók
svo herskólinn við. Um sama
leyti dó Kákon kionumgur VH,
afi hans, og þarmeð var Har-
aldiur orðinn ríkisarfi og var
falin fiorsjá lands og lýðis þeigar
Ólafur konunigur faðir hans var
fjarri. Árið 1959 lauk Hanaidiur
prótfi frá hersfeólanum og þá
tók við bveggja ára nám í haig-
fræði og stjórnifræði við Balliioi
College í Oxford, sams komar
nám og faðir hians hafði stund-
að á sínum tlíma.
Haralduir ríkisiarlfi er vel bú-
inn iþróttum svo sem faðir
hans, Ólafur konungur, skíða-
maðiur góður þótt ekki hafi
yfir Bvrópu og heimisstyrjöldin
síðari skall á.
Þjóðverjar gerðu innrás í
Noreg 9. april 1940 og degi síð-
ar kratfðisit þýzki sendiiherrann
í Ósló þess af Hákoni konungi
að hann skipaði Vidtoun Quiisl-
ing fiorsætisráðherra. Konung-
ur þverneitaði og kaus að
filýja land. Hann dvaldist síðan
í Skotlandi og Englandi lenlgst
af heimisstyrjaldarinnar og Ól-
afur kionungur sonur hans með
honum, en Haraildur, sem þá
var þnevetur er ÞjóðVerjar hler-
tófeu Noreg, fór landlfilótta með
móður sinni ag systrum til Sví-
þjóðar og Finmlands og þaðan
yfir Atliantshaf til Ameríku.
Þar dvöldust þau svo í boði
Roasevelts Bandaríkjaforseta,
allt til loka heim sstyrj aldar-
innar en Ólafur rikisarfi og
Hákon fconumgur stjórnuðu and
spyrmu norska hersins úr út-
legðinni í Sfeotlandi og Eng-
landi. Vestanhatfs hlaut Har-
aldur sína fyrstu sfeólagöngiu og
lærði að tala ensku með amaer-