Morgunblaðið - 21.11.1967, Page 19

MORGUNBLAÐIÐ, f-RIÐJ UDAGUR 21. NÓV. 1967
19
- BREZKA PUNDIÐ
Framihald aí bls. 14.
EFTA
Fastanefnd Fríverzlunarbanda
lagsins, EFTA, kom saman til
fundar í Genf í dag, og lýsti
þar yfir stuðningi við ákvörð-
un brezku stjórnarinnar um að
fella gengi pundsins og óskaði
að þessar aðgerðir mættu bera
tilætlaðan árangur.
Bretland, er eitt sjö aðildar-
ríkja EFTA, en hin sex eru
Noregur, Svíþjóð, Danmörk,
Austurríki, Portúgal og Sviss,
auk þess sem Finniánd á auka-
aðild að bandalaginu. Nú hafa
öll ofangreind ríki nema Dah-
mörk lýst því yfir, að þau muni
ekki fella gengi gjaldeyris síns,
og voru þær yfirlýsingar ítrek-
aðar á fundinum í dag. Segir í
yfirlýsingunum að fulltrúar
landanna sex líti svo á, að ef
þau fylgdu fordæmi Breta- um
gengislækkun, leiddi það aðeins
til keðjuverkana, sem gerðu að
engu bætta aðstöðu Breta til
aukins útflutnings. Þakkaði full
trúi brezku stjórnarinnar EFTA
ríkjunum fyrir þennan skilning
og velvilja.
EBE
Fjármálaráðherrar ríkja Efna-
hagsbandalags Evrópu. EBE,
komu saman til fundar í Briiss-
el í gær, og lýstu þá yfir fullum
skilningi á aðgerðum brezku
stjórnarinnar, og kváðust vona
að þær bæru tilætlaðan árang-
ur. Mic'hel Debre, fjármálaráð-
herra Frakklands, benti á það
á fundinum, að þessi ákvörðun
Breta um að fella gengið hefði
engin áhrif á stöðu Bretlands
gagnvart EBE. Fjármálaráð-
herrarnir staðfestu ákvarðanir
ríkisstjórna sinna um að
fylgja ekk fordæmi Breta um
gengisfellingu, og hafa öll aðild-
arríkin sex lýst því yfir, að þau
muni halda gengi gjaldeyris síns
óbreyttu.
Norðurlönd
Viðbrögð Norðurlanda við
gengisfellingu steriingspundsins
hafa verið misjöfn.
Sænska ríkisstjórnin ákvað
þegar síðla laugardagskvölds að
fella ekki gengi sænsku krón-
unnar og tilkynnti það þá for-
stjóri sænska ríkisibankans.
Gunnar Stræng, fjármálaráð-
herra Svía staðfesti svo ákvörð-
unina á sunnudagsmorgun að
loknum aukafundi sænsku rík-
isstjórnarinnar um málið. Færði
ráðherrann m.a. þær ástæður
fyrir ákvörðuninni, að sam-
keppnisaðstaða Svía á heims-
markaðnum myndi sízt batna við
gengisfellingu þar sem hún
myndi óhjákvæmilega hafa í
för með sér verðhækkanir inn-
anlands, sem svo myndu aftur
bitna á útflutningsvörum Svía
en sagði, að fyrst og fremst
væri það brýn nauðsyn að
styrkja samkeppnisaðstöðu Bret
lands gagnvart öðrum iðnaðar-
löndum og ef fordæmi þeirra
væri almennt fylgt og mörg lönd
önnur felldu gengi sitt til sam-
ræmis, myndi gengisfelling sterl
ingspundsins ekki ná tilætluðu
marki. Ráðherrann taldi að
áhrifa gengisfellingarinnar
myndi eflaust gæta ,að hokkru
á vinnumarkaðnum í Svíþjóð, en
kvað ósennilegt að það yrði að
því marki að nokkurri grein
efnahagslífsins stafaði bein
hætta af.
Dansika krónan felld
Jens Otto Krag, forsætisráð-
herra Dana, gerði í dag, mánu-
dag, grein fyrir ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar um að lækka
gengi dönsku krónunnar um
7.9% gagnvart Bandaríkjadaln-
um vegna gengisfellingar sterl-
ingspundsins.
Sagði Krag ákvörðunina tekna
með það fyrir augum að fyrir-
byggja atvinnuleysi í landinu en
sagði, að því hefði gengið ekki
verið fellt um meira en 7.9%
að danska stjórnin hefði viljað
reyna að koma í veg fyrir að
gengisfellingin yrði til þess að
auka eftirspurn og hækka verð-
lag í landinu.
Krag lagði áherzlu á að geng-
isfelling Dana væri bein afleið-
ing af gengisfellingu sterlings-
pundsins og sagði, að fá lönd
utan sterlingssvæðisins hefðu
breytt gengi myntar sinnar en
sagði, að Danir yrðu að taka til-
lit til þess að Bretar keyptu
meira en helming allra landlbún
aðarafurða þeirrá. „Hefðum við
haldið óbreyttu géngi miðað við
Bandaríkjadal hefði það orðið
dönskum landbúnaði mikið áfall
og hann á í nógu miklum erfið-
leikum fyrir“. Einnig sagði Krag
að gengisfelling pundsins hefði
haft í för með sér mikla erfið-
leika fyrir fiskveiðar og fisk-
iðnað Dana og til þess yrði
danska stjórnin einnig að taka
fullt tillit.
Norðmenn breyta ekki
Per Borten, forsætisráðherra
Norðmanna, sagði á sunnudags-
kvöld, að það hefði vegið einna
þyngst á metunum er norska
stjórnin afréð að lækka ekki
gengi norsku krónunnar, að við-
halda traustum verðlagsgrund-
velli innanlands. „Stjötíu og
fimm prósent innflutningsvöru
okkar fáum við frá löndum sem
ekki fella gengi sitt vegna geng-
isfellingar pundsins“, sagði Bort
en, „og ef við hefðum fellt
norsku krónuna hefði það haft í
för með sér samsvarandi verð-
hækkanir, sem bitnað hefðu á
norskum neytendum.“
Einnig sagði Borten að gengis-
felling norsku krónunnar hefði
bitnað á iðnaðarfyrirtækjum
sem flyttu inn hráefni frá lönd-
um sem ekki felldu gengið og
allt myndi þetta hafa hafit í för
með sér keðjuáhrif sem síðan
hefði óhjákvæmilega farið að
gæta í atvinnulífinu og leitt til
krafa um bætur fyrir verðhækk-
anirnar.
Ákvörðun norsku stjórnarinn-
ar og ríkisbankans norska að
fella ekki gengið kom nokkuð
flatt upp á marga í Noregi.
Sögðu ýmsir talsmenn atvinnu-
fyrirtækja, að þessi ákvörðun
myndi hafa margvíslega erfið-
leika í för með sér og Norð-
menn yrðu að vera viðbúnir
harðari samkeppni bæði erlend-
is og innanlands. Útvegs-
mannasamtökin norsku telja að
tap norskrar skipaútgerðar
vegna gengisfellingar sterlings-
pundsins muni nema allt að
milljarði nörskra króna.
Fjármálaráðherra Finnlands
tilkynnti þegar á laugardags-
kvöld, að finnska stjórnin myndi
ekki gera neinar ráðstafanir í
sambandi við gengisfellingu
sterlingspundsins. Gengi finnska
marksins var fellt 11. október
sl. og þá tekið tillit til hugsan-
legrar gengisfellingar sterlings-
pundsins, sagði fjárm'álaráðherr-
ann.
S-Afríka og Rhódesía fella
ekki gengið
Stjórn Suður-Afríku ákvað að
kvöldi sunnudags að fiella ekki
gengi myntar landsins og
klukkustundu síðar var frá því
skýrt í Salisbury, höfuðborg
Rhódesíu, að Rhódesía myndi
heldur ekki fylgja fordæmi
Breta. Hafa ákvarðanir þessar
komið nokkuð flatt upp á menn,
því meiri líkur voru taldar áþví
að bæði þessi lönd, sem lengst
af hafa átt mjög mikil viðs'kipti
við Breta, myndu feila gengi sitt
til samræmis við sterlingspund-
ið.
Indland og Pakistan
Indlandsstjórn hefur ákveðið
að fella ekki gengi rúpíunnar nú
þrátt fyrir gengisfellingu sterl-
ingspundsins enda hafi rúpían
verið felld fyrir einu og hálfu
ári. Ekki er talið að gengisfell-
ing púndsins muni hafa mikil
áhrif á viðskipti Indverja við
Breta,
Pakistan ákvað i dag, mánu-
dag, að fella ekki gengi gjald-
miðils síns, rúpíunnar. Var
ákvörðunin tekin á fundi ríkis-
stjórnarinnar í Rawalpindi í
dag.
ísraelska pundið fellt um 16.6%
í AusturLöndum nær hefur að
eins fsraelsríki fellt gengi gjaid
miðils síns, ísraelska pundsins,
vegna gengisfellingar sterlings-
pundsins. Ákvað ísraelsstjórn
á aukafundi snemma sunnudags
að fella gengi ísraelska pundsins
um 16.6 af hundraði þannig, að
gengið yrði ó'breytt gagnvart
steriingspundinu, 3.40 ísraelsk
pund fyrir hvert sterlingspund,
en Bandaríkjadalur, sem áður
var jafnvirði þriggja ísraelskra
punda, yrði nú jafnvirði 3.50.
Þetta er í annað skipti á fimm
árum sem ísraelska pundið hef-
ur verið fellt og fimmta skiptið
sem gengisfelling hefur orðið
þar síðan 1948. Samtök atvinnu-
rekenda og verkalýðsleiðtogar
komu saman til fundar síðdeg-
is sunnudags að ræða ákvörðun
ríkisstjórnarinnar, sem einnig
ákvað á fundi sínum um morg-
uninn að gera skyldi ýmsar ráð
stafanir til þess að gera láglauna
fólki gengisfellinguna léttbær-
ari.
í Jórdan tilkynnti forsætis-
ráðherra landsins, Bajhat Tai-
houni, að loknum fundi með
fjármálaráðherrum og banka-
stjóra Ríkisbankans að jór-
danska myntin, dinarinn, yrði
ekki felld sterlingspundinu til
samræmis. Dinarinn jafngilti
einu sterlingspundi fyrir geng-
isfellinguna.
Líbanon hefur tilkynnt, að
líbanska pundið verði ekki lækk
að.
f íran stöðvaðist allur inn- og
útflutningur vegna gengisfell-
ingar sterlingspundsins og telja
menn að útflutningur írans til
Bretlands muni enn minnka í ár
vegna gengisfellingarinnar.
í Evrópu höfðu fjögur lönd
lækkað gengið er síðast fréttist,
Danmörk, Irland, Spánn og
Malta og viðbúið var að hið
fimmta bættist í hópinn, Portú-
gal. Austurríki tilkynnti að þar
yrði gengið óbreytt.
í Afríku hafði eitt ríki lækka'ð
gengið er síðast var til vitað,
Malawi, sem er mjög háð Bret-
um og efnahagsaðstoð þeirra.
Allt er í óvissu um það hvort
Nígería fellir gengið, en talið
að gengisfelling sterlingspunds-
ins hafi valdið Nígeríumönnum
stórtjóni þar sem hún hafi skert
varasjóði þeirra í erlendum gjald
eyri um 15%.
í A-Afríku stöðvaði Kenya öll
gjaldeyrisvfðskipti vegna gengis
fellingar pundsins og kvaðst
mundu hafa samráð við Tanza-
níu og Uganda áður en ákveðið
yrði hvort mynt landsins yrði
felld pundinu til samræmis. Fjár
málaráðherra Libýu tilkynnti á
sunnudag að þar í landi yrði
ekki gengisfelling, Gengisfelling
sterlingspundsins hefur engin
áhrif á gjaldmiðil Ethíópíu-
manna að því er. yfirvöld þar
sögðu í dag, því varasjóðir lands
manna í erlendum gjaldeyri eru
annaðhvort í bandarískri, v-
þýzkri e'ða ítalskri mynt.
í brezku nýlendunni Hong
Kong var tilkynnt í dag að gengi
Hong Kong-dalsins yrði lækkað
til samræmis við sterlingspund-
ið.
Brezku blöðin
gagnrýnin
BREZK blöð ræddu gengisfell-
inguna í dag og spáðu flest harð-
æri bæði kjósenduim og Verka-
mannaflokksstjórn Wilsons. Blað
ið „Financial Tirnes" sagði stutt
og laggott „ballið er búið“.
Óháða blaðið „The Tirnes"
sagði að erfiðleikar Breta vegna
óhagstæðs greiðslujöfnuðar við
útlönd sýndu að Bretland hefði
lifað um efni fram, ekki aðeins
er varðaði einkaeyðslu lands-
manna heldur hefðu ríkisútgjöld
einnig verið úr hófi. Blaðið
spáði mjög skertum lífskjörum
brezku þjóðarinnar, og bætti því
við að það væri hreint ekkert
til að miklast af, en sagði að ef
Bretum tækist að þræða rétta
leið næsta eitt og hálfa órið ón
þess að verðbólga gerði vart við
sig en útflutningur ykist að því
marki sem menn vonuðu stæði
Bretland betur að vígi en það
hefði gert um árabil. Blaðið
minnti á að sterlingispundið hefði
notið almenns trausts allt síðan á
þriðja áratug aldarinnar að und-
anteknum nokkrum árum á
fjórða áratugnum og sagði að nú
byðist Bretum raunveruliegt tæki
færi þar sem væri gjaldmiðill
sem ekki væri. of há-tt skráður
miðað við raunverulegt verð-
gildi. Taldi blaðið þetta bæta
samkeppnisaðlstöðu þeirra að
minnsta kosti svo að þeir stæðu
Bandaríkjunum og Frakklandi
fyllilega á sporði.
Önnur blöð voru mörg hvass-
yrtari. íhaldsblaðið „Daily Ex-
press sagði að krefjast yrði nýrra
kosninga í Bretlandi. „Daily
Telegraph" sem einnig fylgir
íhaldsflokknum að málum sagði:
„Sannleikurinn er sá, að en-n.
liggja ekki fyrir neinar sannanir
fyrir því að ráðstafanir stjórnar-
innar muni stemma stigu við
ósköpunum sem yfir okkur
dynja. í sjálfu sér eru þær engin
endanleg lækning". „Daily
Sketch" sagði stjórnmálastefnu
Wilsons hafa orðið eins sikip-
reika og landið sjálft og sagði
marga furða sig-á því að Wilison
skyldi hafa kjark til þess að
halda ófram.
Frjálslynda blaðið „The Gu-
ardian" spurði hvort satt væri
það sem Wilson hefði sagt í sjón-
varpsræðu sinni á sunnudags-
kvöld að með gengisfellingu
sterlingspundisins væri ráðist að
rót vandamála Breta. Blaðið
bætti því við að nú yrði að gera
landsmönnum ljóst að allir yrðu
að leggjast á eitt, bæði atvinnu-
-rekendur, verkamenn og allar
stofnanir sem afskipti hefðu af
efnahagsiífi Breta ef ráðistafan-
ir stjórnarinnar ætt-u að koma að
gagni. ,
„Brezkt efnahagtelíf ætti nu að
vera óháðara kauphallarbraski
en áður sagði „The Guardian"
„þar sem búið er að setja sterl-
ingspundinu nýtt gengi og
tryggja það gengi með aðstoð al-
þjóðlega gj aldeyriss jóðsins og
fleiri aðila. En það er ekki nóg.
Stjórnin verður að gera ráðstaf-
anir til þess að binda
enda á vafasöm fjáirmólavið-
skipti og ólögmætt braisk. Þetta
er kleift, en ekkert bendir til
þess að Wilson og Callaghan
ætli sér neitt slíkt.
„Daily Mail“ segir um gengis-
fellingu pundsins. Gengiisfell-
ingu, sem fyrir svo stuttu var
talið svo fyrirlitlegt úrræði er nú
lýst sem svo að rBetar hafi losn-
að úr spennitreyju efnahags-
vandamála sinna. Ef Wilson
sýndi landsmönnum sínum meira
landsmönnum sínum meira
traust en hann hefur gert hingað
til myndu landar hans bera
meira traust til hans sem for-
sætiisráðherra."
„Daily Mail“ segir það nú
komið í ljós sem sjá hefði mátt
fyrir er Wilison og stjórn hans
komu til valda fyrir þremur ár-
um, nú hafi hringlandaháittur og
óheiðarleiiki stjórnar ha-ns náð
hámarki.
Málgagn kommúnista, „Morn-
ing Star“, sagði að Bretar ættu
að gefa upp á bátinn gömlu
heimsveldistefnuna, hætta að
taka sér heimsveldisinna og ein-
okunarsinna til fyrirmyndar en
setja þarfir brezku þjóðarinnar
ofar öllu öðru.
„Sunday Express“, sem er
óháð blað en fylgir Íhalds-
fknkknum oftast að máluim
krefst þess að stjórnin segi af
sér og segir: „Wilson hefur gert
kraftaverk — það kraftaverk að
taka við landi sem var í sjálfu
sér öflugt land og auðugt og
steypa efnahagsmálum þess i
algjört öngþveiti á einum sam-
an þremur árum. Brezka þjóðin
hefur misst allt traust á stjórn
Wilsons og sama er að segja uim
önnur lönd heims.“
Óháða blaðið „Observer" sagði
gengisfellingu pundsins mikið í
fang færzt en taldi hana líklega
til þess að reynast Bretum betur
en nokkur leið önnur út úr
ógöngunum.
íhaldsblaðið „Sunday Tele-
graph“ sagði: „Afleiðingar geng-
isfellingarinnar verða mjög
óþægilegar en framtíðin er ekki
vonlaus. Ef Bretar taka þesisum
þrengingum sem framundan eru
með sömu karlmennskunni og
jafnaðargeðinu og þeir hafa svo
oft gert áður við erfiðar að-
stæður eru allar horfur á aS
upp af vandamálum okkar nú
rísi jöfn og stöðug framleiðslu-
aukning og meiri velmegun en
landið hefur átt við að búa um
árabil.
Ummœli í Austri
og Vestri
Bandarísk blöð hafa einnig
rætt gengisfellingu sterlings-
pundsins í dag og stórblaðið
„New York Times“ segir að
Bandaríkin verði nú að taka
til gagngerrar endurskoðunar
stefnu sína í tollamálum.
í ritstjórnargrein blaðsins
segir að gengisfelling sterlings-
pundsins veki mönnum óhjá-
k/væmilega spurn um hver verði
framtíð Bandaríkjadalsins og
um hlutverk alþjóðlegrar gjald-
eyrissamvinnu sem talið hafi
verið að ætti að koma í veg fyrir
áföll á borð við gengisfellingu
pundsins sem verið hafi ásamt
Bandaríkjadalnum helzti alþjóð-
legi gjaldmiðillinn.
Blaðið telur of snemmt að
spá nokkru um það hvort þessi
ákvörðun Breta muni hafa i för
með sér keðjuáhrif úti um heiim
en varar við óvissu þeirri sem
óhjákvæmilega muni ríkja um
nokkurt skeið í alþjóðafjármál-
um vegna gengisfellingarinnar.
„Bandaríkin verða nú að
endurskoða afistöðu sína með til-
iiti ti'l þess að Bandaríkjadalur-
inn stendur nú einn sem mikil-
vægasti viðskiptagjaldeyrir
heimsins eftir gengiisfellingu
pundsins," segir „New York
Times“ og bætir því við að nú
ríði meira á en nokikru sinni
fyrr að Bandaríkjastjórn verji
gjaldmiðil sinn ekki aðeins í
orði heldur Mka á borði.
„Stjórnin hefur tekið fyrsta
sporið í þá átt að tryggja sig
gegn öngþveiti í kauphölhnni
með því að hækka fiorvexti í 4.5
af hundraði en betur má ef duga
skal og hún verður að gera ráð-
stafanir til þesis að verja sig
gegn hugsanlegum áföllum nú
þegar ljóst er að alþjóðlegt sam-
starf á sviði gjaldeyrismála er
ekki alls megnugt" segir New
York Times að lokum.
Frá Moskvu hermir frétta-
maður norsku fréttastofunnar
NTB að 9Dvézkir fréttamenn
telji staðreyndir sýna að geng-
isfelling sterlingispundsins feli
ekki í sér leið út úr ógöngum
þeim sem Bretland hafi nú
ratað í. Þá segir fréttamaður-
inn áherzlu lagða á það í f.rétta-
flutningi af gengisfellingu
sterlingspundsins að hún sé
stóru iðnhringunum ávinningur
en verkamönnum byrði. Sovézk
blöð og Tass-fréttastofan hafa
sagt ítarlega fpá efnahagismála-
örðugleikum Breta undanfarið
og fréttaskýrendur verið á einu
máli um gengisfelling hlyti að
vera á næsta leyti.
Stjórnmálaskopteiknari „Prav-
da“ lýisti ástandinu í efnahags-
málum Breta í sunnudagsútgáfu
blaðsins með teikningu af
þreyttu brezku ljóni sem komið
er á kné en er haldið uppi á
afturfótunum af blindum manni
í svörtum frakka og með spelk-
ur að styðja við ljónið. Bláðið
hefur það einnig eftir málgagni
franskra 'kommúnista „L’Hum-
anité“, að brezka stjórnin geri
jafnvel enn meir úr erfiðleik-
unum en ástæða sé til með það
fyrir augum augum að búa
brezka verkamenn undir nýjar
fórnir.
Tass-fréttasbofan kallar geng-
iisfellingu pundsins ávinning
fyrir iðnfyrirtækjasamsteyp-
urnar stóru og auðhringana en
segir að hún leggi brezkum
verkamönnum þungar byrðar á
herðar. Fréttaskýrandi Tass
lagði á það áherzlu að meðal
annarra afleiðing gengisfelling-
arinnar væri hækkað verð á
innfluttum nýlenduvarningi og
hráefnum. Fréttaskýrandinn
ræddi einnig fyrri gengisfelling-
ar Breta síðan 1931 og lauk máli
sínu með því að segja: „Stað-
reyndirnar sýna að gengisfel.1-
ingin felur ekki í sér leið út
úr ógöngum þeim sem viðskipta-
jöfnuður Breta hefur nú ratað