Morgunblaðið - 19.01.1968, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, F'ÖSTUDAGUR 19. JANÚAR 1968
Nótt skriödrekanna í Aþenu
EFTIR HELEIM VLACHOU
GRÍSKI blaðaútgefandinn
Helen Vlachou fordæmdi her
stjórnina grísku eftir valda-
rán hersins í apríl á síðasta
ári og neitaði að halda á-
fram útgáfu blaða sinna
tveggja, Kathimerini og
Messimvrini, undir ritskoðun
stjórnarinnar. í september
var hún handtekin og ákærð
fyrir að hafa móðgað yfir-
völdin, og í október var hún
sett í stofufangelsi. — Síðla
kvölds 15. desember þegar
hún varð vör við, að varð-
maðurinn við hús hennar
hafði vikið sér frá, kvaddi
hún í flýti eiginmann sinn og
gekk út úr húsinu. Hún hafði
litað hár sitt og tekið ofan
stór gleraugu, sem hún bar
alla jafnan.
21. desember skaut henni
upp í London. Þar hefur hún
fengið hæli sem pólitískur
flóttamaður og hún virðist
staðráðin í að vinna af öllum
kröftum gegn herforingja-
klíkunni, sem rázkar nú með
líf grískra horgara.
Helen Vlachou hefur ritað
tvær greinar fyrir brezka
blaðið OBSERVER. Sú grein
sem hér fer á eftir í þýðingu
er hin fyrri af tveimur.
AÐ KVÖLDI hins 21. apríl trufl-
aði enginn dularfullur fyrirlboði
hinn hversdiagslega ys og þys á
skrifstofum dagblaðsins KAT-
HIMERINI. Fjarritararnir tifuðu
og spýttu úr sér metrum af
fréttalengjum, til þess að við
færum ekki á mis við neitt, sem
var að gerast hvar sem var á
hnettinum — og meira að segja
úti í geimnum Hka: Surveyor 3
var byrjaður að senda myndir
frá tunglinu til jarðar. Við viss-
þegar svefnherbergisdyrnar opn-
uðust og maðurinn minn sagði
svefndrukkinni röddu — en stilli
legri og fágaðri eins og sæmir
herþjálfuðum manni (hann var
í sjóhernum fram til ársins 1954):
„Farðu strax á fætur“.
„Hvað hefur komið fyrir?“
„Ég veit það ekki. Skriðdrek-
ar og brynvagnar þyrpast inn í
borgina. Herflokkar eru að um-
kringja ráðuneytin. I>að lítur út
fyrir að vera einhvers konar
bylting“.
Aður en tíu mínútur voru liðn-
ar ókum við hratt í áttina að
Omonia torginu og til skrifstofu
KATHIMERINI. Þá þegar hafði
borgin fengið á sig annarlegan
martraðarblæ, glamur í vopnum,
skellir í brynvögnum, hörkuleg-
ar skipunarraddir hljómuðu og
blönduðust saman við skammar-
yrði reiðra ökumanna, sem skildu
ekki, hvers vegna þeim voru
skyndilega allar götur lokaðar,
rifrildi og þras milli óbreyttra
borgara, sem héldu sig vera
frjiálsar mannverur og kröfðust
skýringa, og taugaóstyrkra en
þjálfaðra hermanna sem gáfu
skipanir — skipanir sem ekki var
unnt að útskýra. en varð að
hlíta. Og það sem var áhrifa-
mest af öllu og jafnframt óraun-
voru frekar til að rugla okkur en
skelfa, svo mótsagnakenndar og
óljósar voru þær.
„Já, herinn er að taka völdin.
Nei, lögreglan er ekki með þeim.
Enginn veit, hver stjórnar . . .
eða hvers vegna þetta gerðist
einmitt núna. Kanellopolos (for-
sætisráðherrann) hefur verið
handtekinn og Papandreu-feðg-
arnir (fyrrverandi forsætisráð-
herrann og Andreas, sonur hans,
sem nú hefur verið sleppt úr
I. CREIN
fangelsi) . . . Það er símasam-
bandslaust. . . . Við náðum í
Rallis, en svo rofnaði samband-
ið. . . Það var um hálf þrjú
leytið. Þeir eru í óða önn að
handtaka bæði stjórnarþingmenn
og stjórnarandstöðuna. Hægri
og vinstri menn. Kóngurinn?
Enginn veit, hvað hann er að
gera né hvar hann er“.
Við breyttum í flýti forsíðu
blaðsins, en við eygðum þessa
stundina enga möguleika á því
að koma blaðinu út til dreifing-
samþykkir það eða ekki. „Við
verðum samt að játa, að þeir
eru stórkostlegir skipuleggjarar“,
„sagði ungur blaðamaður í að-
dáunarrómi. „Þeir tóku okkur
öll bókstaflega í rúmunum".
„Munið þið eftir samræðum,
sem við áttum hérna við Kanel-
lopolos fáum dögum áður en
hann varð forsætisnáðherra? Mun
ið þið, að hann talaði af mikilli
hrifningu um Spandidakis hers-
höfðingja og kallaði hann hinn
sterka mann hersins — hann
héldi hernum í járngreip sinni?
Hvar er sá hershöfðingi niður-
kominn núna?. . . .“
Þegar hér var komið þessu
tilgangslausa slitrótta tali okkar
birtist ungur blaðamaður, með
öndina í hálsinum, og var að
koma úr gönguferð um miðborg-
ina, þar sem skriðdrekarnir
bjuggu sem óðast um sig. Hann
færði okkur hina nöturlegu frá-
sögn af handtöku Kanellopolos-
ar, en íbúð fonsætisráðherrans
var í miðri Aþenu, ekki stein-
snar frá Kolonaki-torgi.
„Fyrst lokuðu þeir Xenokratus
götu með brynvögnunum. Slðan
héldu tveir herforingjar og hóp-
ur hermanna framhjá lögreglu-
manni, sem stóð vörð við dyrnar
og upp á þriðju hæð og hringdu
dyrabjöllunni. Þegar ekki var
opnað, brutu þeir upp dyrnar og
höfðum við aldrei getað gert ók!k_
ur í hugarlund, að þeir myndu
eyðileggja líf átta milljón manna,
nota herinn sem vernda átti þjóð
ina, handtaka hægrisinnaða
stjórn landsins, vegna þess eins
að þeir óttuðust um eigin hag.
Við skildum, að þeir vildu koma
í veg fyrir væntanlegar kosn-
ingar af því, að þeir hræddust
hvað mundi verða um þá að
þeim loknum. Hvað nú ef Aspida-
mennirnir ættu eftir að losna úr
fangaklefum sínum og setja þá
inn í staðinn?
,,Þeir komu og skipuðu okkur
að stöðva útgáfu blaðsins".
„Hverjir eru þeir?“
„Einhver herforingi. Hann
sagði bara við fengjum ekki að
Skriðdrekar í Aþenu
um allt — eða því sem næst.
Við visisum um síðustu atburði
í Vietnam, nýjustu verðhækkan-
ir í kauplhöllunum, um veður-
horfur í öllum löndum næsta
sólarhringinn.
En við vissum ekki það, sem
var að gerast í Aþenuborg. Við
gátum ekki gert okkur í hugar-
lund, að fámennur her var í
þann veginn að slá hring um
höfuðborg lands okkar, um Kon-
ungshöllina, Útvarpsstöðina, sím-
stöðvar, ráðuneytin — við viss-
um ekki, að senn var borgin á
valdi þessa fiámenna hers.
Vegna þess hve kvöldið var
kyrrt fór ég af skrifstofunni og
áleiðis heim skömmu eftir mið-
nætti. Klukkan var ekki þrjú,
verulegast voru grútdrullugir
skriðdrekarnir, sem þokuðust
þyngslalega eftir götunum og
skipuðu sér í árásarstöðu. Ég
man. að ég spurði eins og flón:
„Eru þetta okkar skriðdrekar"?
Auðvitað var mér svarað. Hvað
annað?
AUÐVITAÐ? Grískir skriðdrek-
ar með grískum hermönnum
voru að loka götunum, reka lög-
regluna í burtu, skelfa samborg-
arana ,taka Aþenuborg.
Með erfiðsmunum tókst okkur
að komast til skrifstofunnar og
þar mættum við starfsfélögum
okkar, ráðvilltum og furðu lostn-
um. Allir voru óðamála og frétt-
irnar, sem steyptust yfir okkur
Apríl: Pattakos innanrikisráðherra fylgdi kónginum eins og
skuggi.
ar, ef svo feeri fram, sem nú
horfði:
Síðustu fréttir klukkan 3.
Vopnaðir herflokkar taka Aþenu
borg: Meðlimir ríkisstjórnarinn-
ar handteknir.
Kvöldfréttaritarar, sem filestir
voru á lögregluvakt, voru horfn-
ir. Við virtumst einangr-uð frá
umheiminum, þarna sátum við
drukkum svart, sterkt kaififi úr
litlum bollum, reyktum og
reyndum að koma einhverju
skipulagi á hugsanir okkar, ang-
ist okkar, þessi snöggu vanda-
mál. Hvað var til dæmis að ger
ast í úthverfum Aþenu, — og úti
á landsbyg'gðinni? Var verið að
berjast?
„Hvað er klukkan".
„Fjögur.“
„Hvað haldið þið, að hafi
gerzt?“
Sama spurning var borin
fram af allna vörum og hlaut
ýmis svör.
„Þetta er bylting herforingja,
lengst til hægri“, . . . sagði C. Z.
einn af eldri rifcstjórunum. „Það
er langt síðan þeir ákváðu að
takia völdin. Ég er illa svikinn,
ef fjarskyldur frændi minn Styl-
ianos Pattakos er ekki með í
ráðum. Ég hef aldrei getað fellt
mig við þann náunga. Meðan
Aspida-réttarhöldin stóðu yfir,
lagði hann í vana sinn að koma
heim til mín og segja frá því,
hvernig hann lék hina hand-
teknu. Hann sagði frá því, að
hann hefði sett Papaterpos 1
fangaklefia, sem var meter í
þvermál, svo að hann gat ekki
einu sinni setið almennilega. Ég
man að hann sagði: Ég trúi ekki
á lýðræði. . . Ég á bonu og tvær
dætur. ég þarf líka að hugsa um
öryggi mitt. Ef við sjláum fram
á minnstu bættu munum við taka
völdin, hvort sem konungurinn
ruddust inn. Þeir þustu inn í
svefnherbergið, þar sem frú Kan
ellopolos lá enn í rúminu, og
skipuðu Kanellopolos að klæða
sig í snatri og koma með þeim,
vegna þess hann væri í hættu
staddur. Hann trúði þeirn ekki
og reyndi að hringja til konungs-
ins, en þeir skáru á símalinuna“.
„Svo virðist að þá — eftir þ /í
sem frúin sagði okkur grátand;,
eftir að þeir höfðu flutt mann
hennar brott með valdi — að
þá hafi forsætisráðherrann náð í
skammibyssu og hótað að skjóta
sig. En þeim tókst að rífa af
honum byssuna og reyndu að
telja bonum trú um, að þeir
væru að vernda öryggi harus. Þá
sagði hann: „Allt í lagi. Ég skal
koma, en ég vil aka í mínum
eigin bíl“. Þeir létust samþykkja
það, en jafnskjótt og hann steig
feeti sínum á gangstéttina þrifu
þeir hann upp og hrintu honum
inn í einn brynvagnanna. Hundr
uð manna fylgdust með handtök
unni af svölum og úr gluggum
nærliggjandi húsa og þeir heyrðu
hiann hrópa af öllum kröftum:
„Þið eruð svikarar. Þið eruð
svikarar upp til hópa!‘.
Enginn vafi ríkti lengur um,
hvað var að geraist.
Við vorum að falla í hendur
ofstækismanna, „frelsara", sem
þóttust eiga þær hugsjónir göf-
ugastar að bjarga okkur. en hug
sjónir þessara manna einskorð-
uðust við metnað, hræðslu, fá-
vizku. En okkur bafði orðið á.
Misfcök okkar fólust í því að hafa
dekrað við þá sannfæringu, að
þeir mundu því aðeins hafast
að, ef landið væri í raunverulegri
hættu — ef þeir hefðu — með
réttu eða röngu —haft einhverja
ásfcæðu til að trúa því að al-
varleg ógnun frá kommúnistum
vofði yfir landi og þjóð. En það
gefa út blaðið og hann lét reka
blaðsölufólkið burt“.
„Hvað er klukkan?“
„Rúmlega fimm“,
Það er ekki margt hægt að
gera, meðan við biðum. Við sáit-
um bara þarna, endurtókum
sömu setningarnar, sömu vonir,
sama óttann. Ef byltingin heppn
aðist, mundum við færast skref
afitur á bak. við bærumst brofct
frá „Evrópu“, þangað sem okk-
ur hafði alla tíð dreymt um að
komast. Engir aðrir en Grikkir
skilja að orðið ,,Evrópa“ hefur
meira en landifræðilega merk-
ingu. Evrópa er samnefni ytfir
framfarir, fegurð, velmegun. Við
segjum: „Ég ætla til Evrópu'* ef
áfangastaðurinn er Engl., Frakk-
land, Sviss eða eitfchvert hinna
ríku lnda Evrópu. En Spán, Pól-
land, Tékkóslóvakíu mundum við
nefna með nafni. Elkkert það
land, sem býr við einhrvers kon-
ar einræði er „Evrópa“.
Og Grikkland fyrir fiáeinum
klukkustundum, Grikkland í
gær, það var að nálgast fyrir-
heitna landið. Núna. . . .
Klukkan var sex að morgni.
bnátt myndu útvarpsisendin'gar
hefjast. Við opnuðum tækið.
Það var bjart af diegi og undir
gluggum okkar blasti byltingin
við. Brynvagnar voru við vega-
mótin á Sókrates og Pireusgöbu.
Af svölum sjúkrahúss í grenncl-
inni horfðu bvítklædidar hjúkr-
unarkonur á hermennina, á skrið
drekana; á hótelinu, „Minos kon
ungur“, hinum megin við götuna
borifðu erlendir ferðamenn í
morgunslappum og með stírur í
augum á þá furðulegu sjón, sem
fyrir augun 'bar.
„Haldið þið, að konungurinn
eigi einlhvern þátt í þesisu. . . .?“
„Nei“.
Framh. á bls. 16