Morgunblaðið - 30.04.1968, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30 APRÍL 1968
15
fara til Hjalteyrar, var allt
komið um borð í Snorra goða
og þar á meðal voru margar
söltunarstúlkur, svo að við
kviðum ekki fyrir ferðinni.
En einhver Thorsaranna átti
einnig að vera með skipinu
... ég man ekki hver þeirra
... en hann var ekki kominn
og þurfti að bíða eftir hon-
um nokkrar mínútur.
En þegar við Egill sjáum
dönsku skonnortuna, tókum
við léttbátinn á Snorra goða
og rerum til Dananna. Þeir
voru nýbúnir að láta akkerið
falla, þegar við komum og
við fórum strax um borð og
tókum skipstjórann tali og
báðum um áfengi. Egill tala'ði
vel dönsku, því hann
hafði verið við verzlun
í Kolding í Danmörku.
Hann kynnti mig sem „navig-
ator“ og traustan mann, svo
að karlinn fengi trú á okk-
ur. En honum leizt nú upp
og ofan á þessa fíra og varð
mjög smeykur um að tollþjón-
arnir kæmu á hverri stund.
En þá bentum við honum á
togarann, sem lá undan
Kveldúlfshúsinu og sögðum
að hann mundi strax fara
norður ag við með honum, og
því væri engin hætta á ferð-
um enda sá hann að við kom-
um frá skipinu.
Danski skipstjórinn kallar
okkur þá niður í káetu. „Jeg
har en kvartel af Malagavin",
segir karlinn. Egill segir:
„Det köber vi, hvis De ikke
har noget stærkere'"
Karlinn hristir höfuðið og
segir að við fáum ekkert
sterkt vín, því að við séum
svo ungir.
Við keyptum svo kútinn í
hvelli, fórum upp á dekk oe
út í bátinn. En þá sjáum við
okkur til mikillar skelfingar,
að togarinn hefur létt akk-
erum og siglir frá landi. En
við róum allt hvað af tekur
í veg fyrir hann, skíthrædd-
ir um að karlinn muni ekki
stöðva, en láta okkur eiga sig,
því að í þá daga var ekki
verið að mylja undir svona
kappá eins og okkur. En
skipstjórinn stöðvaði skipið
og glotti, þegar hann sá, hvað
var í bátnum. Kúturinn var
svo tekinn um borð með var-
færni og látinn niður í keðju-
kjallarann, þar sem hann var
geymdur, þar til við fórum
einu sinni til Akureyrar að
blása út af katlinum og taka
kol. Þá var kúturinn tekinn
upp og öllum veitt, sem voru
á skipinu, og þá var margur
glaður og kjarkurinn mikill,
þegar farið var í land, því
að margir töldu að þetta
hefði verið sterkara en raun
bar vitni.“
„En þú varst einnig á sjó
fyrir vestan."
„Ég var á árabátum strák-
ur og svo tvö sumur á skak-
skútu, kútter Helgu.sem Pét-
ur Thorsteinsson átti, en hann
lét skúturnar heita í höfuðið
á dætrum sínum. Á Helgu
var ég tvö sumur. Þar var
skipstjóri Jón Þorsteinsson,
sem hafði verið á togurum í
Bretlandi, mikil aflakló.
Hann var vinur Árna Byr-
ons, skipstjóra í Hull.“
„Hvernig var aðbúnaður-
inn á Helgu?“
„Eins góður og þá tíðkað-
ist. Eldað í lúkarnum, tveir
um kojuna sinn á hvorri
vakt og brimsalt saltkjöt og
sætsúpa með rúsínum á
sunnudögum. En beztur þótti
okkur samt hundsbelgurinn.“
„Hundsbelgurinn, hvað var
það“.
„Ja, það var hundsbelgur."
„Var hann étinn með skinn-
inu, rófunni og öllu saman?“
„Nei, þú getur verið alveg
rólegur þess vegna: það var
farið aftur í lest og tekið
myglað rúgbrauð, sem var
geymt ofan á saltinu og það
skorið ofan í pott, smjörlíki
sett saman við, púðursykur
og vatn — og svo var þetta
soðið í mauk og þótti lost-
aeii og undirstöðumatur og
kallað hundsbelgur, ekki veit
ég hvers vegna. En auðvitað
var fiskurinn aðalfæðan um
borð, enda hollasta fæða sem
völ er á. Mér þótti hunds-
belgurinn eitt mesta sælgæti
sem ég hef bragðað og okk-
ur varð gott af.“
, „Lentuð þið aldrei í neinu
hafaríi á skútunni?"
„Hafaríi, nei. En vökurn-
ar voru miklar hjá dráttar-
mönnunum, sem lögðu sig eft-
ir fiskinum, og mikið kapp og
jafnvel væringar milli manna
um, hver mest drægi. En þó
alltaf án líkamsmeiðinga.
Menn voru upp á hálfdrætti,
þ.e. þeir fengu helming þess
sem þeir drógu og beztu
dráttarmennirnir auk þess
einhver fríðindi. Vökurnar um
borð í skútunum voru jafn-
vel meirj en á togurunum,
áður en Vökulögin voru lög-
fest, en þó höfðu menn leyfi
til að sofa 12 tíma á skút-
unum.“
Loftur fór nú að hugsa um
eitthvað, svo ég segi:
„Hvað ertu að hugsa um?“
„Ekkert".
„Ég sé það á svipnum að
það hlýtur að vera eitthvað,
sem á heima í þessu samtali."
„Ja ... það er ekki ...
það er nú kannski ekki á-
stæða til að fara út í neinn
ing-ur, hann hefði fyilgt móð-
uraett minni, en aðeins í bein-
an karllegg.
En hvað ... varstu eitthvað
að'spyrja um, hvort ég hefði
lent í hafaríi ... “
„Já, eða lífsháska ... ?“
„Nei, aldrei svo ég viti.“
„En hvar varstu í Hala-
veðrinu, Loftur?“
Nú þarf hann ekki að
hugsa sig um, en segir:
„Ég var á Goðafossi. Við
lágum á ísafirði og ætluðum
að fara seint um kvöldið. Þá
kom um borð til okkar gam-
all ísfirðingur og segir: Ja,
nú gerir hann vont veður.
Því anzaði auðvitað enginn.
Ég var á vakt, þegar við
fórum út. Það var blanka-
stillilogn, en gerði strax mikla
snjódrífu, þegar kom út fyrir
oddann, ag sá ekki handaskil.
Þá fór ég af vakt, en kom
upp aftur kl. 4 um nóttina,
og þá lá skipið fyrir tveim-
ur akkerum í vitlausu veðri,
norðan roki og byl, og dreif
inn í sundin við ísafjörð og
stöðvaðist þar, þegar það
hafði rekið nokkurn spöl. Þá
fyrst föttuðu akkerin. En af
þessu sérðu að maður skyldi
hlusta á reynslu sér eldra
fólks, því að oft er gott það
sem gamlir kveða.
Við lágum svo á ísafirði eina
tvo daga, en fórum til Siglu-
fjarðar, þegar veðrinu slot-
aði. Þegar við vorum komn-
„Hver studdi þig til náms
í Stýrimannaskólann?"
„Faðir minn. Annars vann
ég að miklu leyti fyrir mér
sjálfur, því að ég var á tog-
ara milli þess sem ég var í
skólanum, eins og ég sagði
þér.“
„Og þú hefur kynnzt
mörgu góðu fólki á námsár-
unum?“
„Já. Ég eignaðist marga
góða skólafélaga. 1966 héld-
um við upp á hálfrar aldar
prófsafmæli okkar, en ekki
ætla ég að fara að telja upp
alla félaga mína. í hópnum
er margt þekktra manna.
Þegar ég var strákur, var
ég í Selárdal — á bæ sem
heitir Skeiði, hjá Bjarghildi
Jónsdóttur og Gesti Jónssyni, '
sem voru mér mjög góð. Svo
var ég ráðinn til séra Magnús-
ar Þorsteinssonar frá Húsa-
felli, sem var prestur í Sel-
árdal, og konu hans, frú Ást-
ríðar. Þau voru ágætisfólk.
En ég vildi ekki vera á prest-
setrinu, því að niðri á Skeiði
voru tveir frændur mínir á
líku reki og ég, og þar hafði
faðir minn útgerð og var
formaður á bát, sem hann átti.
Daginn eftir að ég kom í
Selárdal, fór ég með féð fram
í dalinn, en hélt svo beinustu
leið niður að Skeiði. Prests-
hjónin tóku þetta strok
ekki illa upp, og faðir
minn skammaði mig ekki. En
eftir að þau fluttust til
jÉÉT ' ZlZ' ■«%-«*■
óþverra, e n staðreynd var
það nú samt, að ekki var
laust við að menn fengju lús
í nábýlinu um borð í skút-
unum. En málið var vitan-
lega afgreitt á þann einfald-
asta hátt, sem til var — að
lúsin losaði menn við ýmsa
óþarfa vessa í líkamanum, c.g
því til staðfestingar var farið
með þetta vísubrot:
Fáðu aldrei kláða eða kvef
komi þér aldrei hor í hef —
en þetta var sagt við ein-
hvern og varð að áhrínisorð-
um, því að hann dó skömmu
síðar vegna þess að hann
fékk hvorki kláða, kvef né
hor í nef. Svona komust for-
feður okkar undan óþægileg-
um staðreyndum í lífi sínu.
En eftir þetta amaðist eng-
inn við lúsinni, að minnsta
kosti ekki fyrir vestan og
menn tóku kvefi eins og sjálf-
sögðum hlut.
Á þessum árum eimdi eftir
af hjátrú ýmiskonar, bæði á
Vestfjörðum og annars stað-
ar, og þar þótti ekki frá-
gangssök, þótt menn hefðu
fylgjur, en þær voru auðvit-
að misgóðar og flestir vorum
við dauðmyrkfælnir um borð
í Helgu. Þeir sögðu að draug-
ur að nafni Dalli fylgdi mér
en þegar þeir sáu að ég var
fatrinn að hafa áhyggjur
af þessu, enda aðeins 14 ára,
hugguðu þeir mig með þvi að
þetta væri einhver misskiln-
Hjá Hval hJf.
ir út af Strákum, var fjörð-
urinn eitt hvítfyssandi brot,
en læna á milli — og sigldi
Einar Stefánsson, skipstjóri,
skipi sínu í hana. Þegar við
nálguðumst Siglufjarðarkjaft-
inn, var eins og skipið væri
að fara niður foss og hrikti
svo í stýriskeðjunni, að við
vorum hræddir um að hún
mundi slitna þá og þegar, en
þá hefði skipið rekið stjórn-
laust á land og brotnað.
Fólk á Siglunesi sagði að það
hefði verið hrætt um skipið,
því að það hvarf alveg, þeg-
ar það fór niður í öldudalina
og sáust ekki einu sinni
möstrin, þótt svo skammt
væri undan landi. Slíkt hefði
aldrei komið fyrir áður. En
þó gekk þetta vel.“
„Ég heyri að þú hefur ver-
ið hræddur.“
„Ég var ... ja, ég hugsaði
mikið um stýriskeðjuna.
Kristján, bróðir minn, stóð
við stýrið og Einar Stefáns-
son var eins og kempa í
brúnni, báðir óhræddir.
Kristján varð löngu síðai*
fyrsti stýrimaður á Heklu og
fórst með henni í stríðinu á
leið til Ameríku."
„Varstu lengi hjá Eim-
skip?“
„Til 1926, og lengst af á
Willemoes og Goðafossi. Fyrst
með Þórólfi B eck og síðar
Júlíusi Júlínussyni, og sigld-
um á Ameríku.“
Reykjavíkur, frú Ástríður og
séra Magnús, hafði ég gott
samband við þau.
Ég hafði séð séra Magnús
slá í Selárdal og undraðist,
hvað hann var góður sláttu-
maður, því ekki átti ég von
á, að orfið gæti leikið svo
vel í höndum langskólageng-
ins manns, og prests þar að
auki. Það varð mér því minnis
stætt að sjá hann standa við
slátt. Áður hafði ég haldið
að embættismenn gætu ekkert
annað en handfjallað bækur
og verið fínir menn með hvíta
flibba. En reynslan breytir
skoðunum okkar, eins og þú
veizt.
„Hvenær sagðistu hafa far-
ið í land?“
„Það var 1926.“
„Ekki varstu kvæntur þá,
Loftur?"
„Nei, ég kvæntist ekki fyrr
en á lokadaginn 1939 og hef
satt að segja haft nokkrar á-
hyggjur af því undanfarið
hvort ég væri löglega kvænt-
ur, því að séra Sigurgeir, síð-
ar biskup, gaf okkur hjónin
saman, en hann var ekki í
embætti um það leyti, því
hann var hættur prestskap,
nýbúið að kjósa hann biskup,
en hann hafði ekki verið vígð
ur til þess embættis. Nú hef-
ur hæstiréttur, sem betur fer,
létt af mér og mörgum mann-
inum þessum áhyggjum, en
kannski eiga sumir um sárt
að binda vegna dómsúrskurð-
ar hans, ekki skal ég segja
um það. Hitt vil ég leggja
áherzlu á, að niðurstöður
hans voru mér kærkomnar.
Þegar ég fór í land 1926,
fluttist ég til Hafnarfjarðar.
Og eitt af því fyrsta sem ég
tók mér fyrir hendur, var að
setja upp kosningaskrifstofu
fyrir Frjálslynda flokkinn.
Sigurður Eggerz var þá í
landskjöri og vildi ég veita
honum og flokknum allan
þann stuðning, sem ég mátti.
Ég var á fundinum í Bár-
unni, þegar frjálslyndi flokk-
urinn og íhaldsflokkurinn
voru sameinaðir í Sjálfstæðis-
flokkinn 1929, en fundar-
stjóri var Bjarni Benedikts-
son. Ég álít að það hafi verið
mikið happaverk að sameina
flokkana og þjóðinni til
heilla. Með Frjálslynda
flokknum komu margir dug-
miklir athcifnamenn inn í
Sjálfstæðisflokkinn og ungir
hugsjónarmenn, sem hafa gert
1 garðinn frægan, og læt ég
nægja að nefna Bjarna
Benediktsson og þá bræ’ður,
sem ég kynntist á Skóla-
vörðustíg. Mestur hefur
mér þótt Bjarni vera í
Þingvallaræðunni 1943. Ræð
an hafði þau áhrif á mig að
síðan hef ég vitað, að ef ég
ekki þori að gera hlutina
sjálfur — þá gera ekki aðrir
þá fyrir mig. Andstæðingar
Bjarna kölluðu ræðuna
Fjallræðuna í háðungar-
skyni. Mér og mörgum öðrum
var hún opinberun og réð
áreiðanlega miklu um, hversu
heillavænlega var að farið á
lokastigi sjálfstæðisbarátt-
unnar við Dani.
Ég kynntist þeim bræðrum
og æskuheimili þeirra við
Skólavörðustíg mjög náið,
þegar ég var kominn í land
og farinn að taka þátt í
störfum Frjálslynda flokks-
ins. En þeir voru miklir
stuðningsmenn hans. Að koma
inn á þetta heimili og vera
ávallt velkominn til frú Guð-
rúnar Pétursdóttur og Bene-
dikts Sveinssonar — var mér
ómetanlegt: að hlusta á þær
umræður, sem þar fóru fram
um landsmál og upplifa þá
stóru drauma um frelsi og
sjálfstæði íslands sem þar
urðu að veruleika — verður
mér ógleymanlegt. Benedikt
Sveinsson sagði einu sinni,
þegar verið var að ræða um
sjálfstæðismálið: IXJón Sig-
urðsson sagði við tækifæri
líkt og nú er: Róið þið, pilt-
ar, nú er lag.“
. Ég smítaðist af þessum ís-
lenzka anda, sem ríkti á
heimilinu, og hef búið að
þessu andrúmslofti alla tíð.
Á Skólavörðustíg var okk
ur innrætt að ísland gæti
og ætti að standa á eig-
in fótum. Mig hefur ávallt
langað til að sýna í verki,
hve mikils ég met þennan
anda — og þá með því að
reyna að vera athafnamaður
og leggja mitt lóð á þá vog-
arskál að íslendingar geti
bjargað sér sjálfir.“
„Og svo fórstu að hugsa
um að verða ríkur."
Loftur stendur á fætur,
pjakkar stafnum í gólfið og
svipast um eftir frakkanum
sínum.
„Nei, ég hef aldrei hugsað
um að verða ríkur. Ég er að
vísu orðinn milljónamæring-
ur, því að ég á hús. En á
þessum verðfalls- og afla-
leysistímum er ekki gróða-
vænlegt að eiga hlutabréf í
útgerðarfélögum. En ég vil
reyna að vinna fyrir þau fyr-
irtæki, sem mér er trúað
fyrir.“
Svo flýtir hann sér í frakk-
ann, og kveður. Það er eins
og hann muni allt í einu eftir
því, að tíminn er peningar.
M.