Morgunblaðið - 06.06.1968, Blaðsíða 14

14
MORGUNBL.AÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 1068
Kosningabarátta Kennedys
Margir töldu enda bundinn á bar-
áttuna eftir ósigurinn i Oregon
MEÐAN John F, Kennedy var
forseti Bandaríkjanna á ár-
unum 1061—1963 var þess oft
getið í viðræðum að seinna
kæmi að „Bobby“, hann ætti
einnig eftir að setjast í for-
setastólinn. Robert F. Kenne-
dy átti ekki hvað minnstan
þátt í því að eldri bróðirinn
náði kosningu haustið 1960, og
hann var mikill áhrifamaður
í ríkisstjóminni á forsetaárum
Johns Kennedys. Almennt var
reiknað með því að John
Kennedy yrði á ný í framboði
tii forsetakjörs 1964, en þar
sem bandarísk lög mæla gegn
því að sami maðurinn gegni
forsetaembættinu meira en
tvö kjörtímabil, var ymprað
á því að ef til vill tæki Robert
við af bróður sínum 1968.
Morðið á John F. Kennedy
í nóvemiber 1963 setti strik í
þessar vangaveltur. Þáver-
andi varaforseti, Lyndon
Johnson, tók við forsetaemb-
settinu, og allar líkur bentu
til þess að hamn ætlaði að
gegna símum tveimur kjör-
tímabiluim að útrunnum kjör-
tíma Kennedys haustið 1964.
Þýddi þessi breyting það að
Robert Kennedy kæmist varla
að sem forsetaefni fyrr en
1972, því algengast er að flokk
arnir tefli ekki fram forseta-
efnum gegn flokksbróður, er
sækist eftir endurkjöri.
Styrjöldin í Víetnam, óá-
nægja í Bandaríkjunum, óeirð
ir í stórborgunum, barátta fyr
ir jafnrétti kynþáttanna og
fleiri stórmál ollu miklum inn
byrðis deilum í Bandaríkjun-
um í stjórnartíð Johnsons, og
fóru þessar deilur vaxandi á
síðasta ári. Varð það til þess
að andstaða magnaðist innan
Demókrataflokksins við
stefnu forsetans, og gerðust
þær raddir æ háværari, sem
kröfðust þess að Johnson léti
af forsetaembættinu fyrir
kosningarnar 1968. — Meðal
gagnrýnendanna var Robert
F. Kennedy, og um skeið leit
út fyrir að hann ætlaði sér að
keppa við Johnson um fram-
boðið í ár. En Kennedy hik-
aði, og það -féll í hlut Eugene
McCarthys að verða forsvars-
maður fyrir gagnrýnisöflin.
McCarthy hóf ótrauður kosn-
inigabaráttu gegn Johnson, en
Kennedy sat hjá, og telja
mangir nú að sú hjáseta
Kennedys hafi kostað hann
framboðið.
Fyrstu forkosningarnar fyr-
ir flokksþingin í ágúst voru í
New Hampshire ríki 12. marz,
og gerðist þá það óvænta að
McCarthy hlaut 20 af 26 þing-
fulltrúum ríkisins, en Johnson
forseti aðeins fjóra. Hlaut
McCarthy 42% atkvæða demó
krata og auk þess 5.500 atkv.
repúblikana, eða alls fjórum
sinnum fleiri atkvæði, en skoð
anakannanir höfðu gert ráð
fyrir.
Rétt fyrir kosningarnar í
New Hampshire höfðu vinir
og stuðningsmenn Kennedys
gefið í skyn að hann væri að
endurskoða ákvörðun sína
um að gefa ekki kost á sér.
Töldu þeir að fyrir þessari
endurskoðun væru tvær á-
stæður. í • fyrsta lagi teldi
hann Johnson forseta ekki
gegna forustuhlutverki sínu
sem skyldi, og í öðru lagi
hefði svonefnd „Tek-sókn“
kommúnista í Víetnam sýnt
að aðstaða Bandaríkjamanna
þar væri mun verri en látið
hafði verið í veðri vaka.
Kennedy í framboð
Kennedy beið fram yfir
kosningarnar í New Hamp-
shire, en laugardaginn 16.
marz boðaði hann fréttamenn
á sin fund í Washington og
tilkynnti að hann hefði á-
kveðið að gefa kost á sér sem
forsetaefni. Fund þennan hélt
Kennedy í þinghúsinu í Was-
hington, í sama herbergi og
bróðir hans heitinn hafði rætt
við fréttamenn átta árum áð-
ur til að tilkynna þeim fram-
boð sitt. Sagði Robert Kenne-
dy að með framboði sínu væri
hann ekki að veitast að einum
eða neinum, heldur teldi
hann rétt að gefa kjósedum
tækifæri til að velja og hafna.
Hann kvaðst þess fullviss að
en ekki vonleysis, flokkur
samlyndis en ekki aukinnar
hættu á alheimsstyrjöld".
Þessi yfirlýsing Kennedys
var gefin löngu áður en á-
kveðið var að hefja friðarvið-
ræður í París milli Banda-
ríkjamanna og fulltrúa stjórn
ar N-Vietnam. Hét Kenne-
dy því jafnframt að láta
stöðva loftárásir á Norður-
Víetnam, ef hann yrði kjörinn
forseti, og að taka upp friðar-
viðræður.
Vegna þess hve áliðið var,
gat Kennedy ekki tekið þátt
í forkosningunum í Wisconsin
2. apríl og Massachusetts 30.
apríl. Tímafrestur til fram-
boðs var runninn út. Hann á-
kvað því í fyrstu að taka að-
eins þátt í forkosningunum í
Nebraska, Oregon og Kali-
forníu, en bætti síðar við
fleiri ríkjum, þeirra á meðal
Indíana, þar sem kosningar
fóru fram 7. maí. Voru það
fyrstu forkosningamar, sem
Kennedy tók beinan þátt í, og
var úrslitanna beðið með mik-
illi eftirvæntingu. Ljóst var
að Kennedy varð að sigra
með yfirburðum í Indíana til
að sannfæra flokksleiðtogana
um að hann væri rétti maður-
inn til að tefla fram í kosning
unum í haust. Fjórum vikum
fyrir kosningarnar hóf Kenne
dy baráttuna í Indíana, og
var ekkert til sparað við að
ná til sem flestra íbúa ríkis-
ins. Fundir hans voru mjög
fjölsóttir, og kom þá strax í
silgin, en þær spá-r rættust
ekki, því Kennedy hlaut rrueiri
hluta atkvæða og alia full-
trúa höfuðborgarinnar.
Rúmum mlánuði fyrir kosn
ingarnar í Indiana, og háiifum
mánuði eftir að Kennedy til-
kynnti framboð sitit, hatfði
það gerzt að Johnison forsieti
tilkynnti þjóðinni að hann
gæfi ekki kost á sér tifl. endlur
kjörs. Þótti þessi yfirilýsing
aðal skemmtunin á heimilinu
var gamansaga um að bar-
átta McCartíhys væri svo illa
undirbúin að engu væri lík-
ara en að Konstantín Grikkja
konungur hefði undirbúið
hana. Og hvar var alvaran
seint í fébrúar þegar Kenne-
dy lýsti því yfir ...... að
hann gæti ekki séð neina á-
stæðu til að beita sér gegn
endurkjöri Johnsons forseta.“
Nebraska
Þótt baráttan væri erfið,
hélt Kennedy henni áfram og
sóitti fast á. Viku eftir kosn-
ingarnar í Indiana voru for-
kosningar í Nebraska og
Vestur Virginiu, og nú var
um að gera að auka forskot-
Sigri fagnað í Indíana.
forsetanis slá vopn úr hendi
Kennedys, því hann byggði
baráttu sína að miklu leyti á
gagnrýni á stjórnina. Nokkru
eftir þessa yfirlýsingu kom svo
Humphrey varaforseti friam á
sviðið ctg ti'lkynnti framboð
sitt, en of seint t'il að taka
þátt í nokkrum foríkiasningum.
Naiut hann hinsvegar situðn-
ings fylgismanna Johnsions,
stefna stjórnarinnar væri
þjóðinni hættuleg, og bætti
við: „Ég býð mig fram sem
fulltrúa nýrrar stefnu —
stefnu, sem miðar að því að
binda enda á bardaga í Víet-
nam og í borgum okkar, að
brúa bilið milli hvítra manna
og dökkra, auðugra
snauðra, ungra og gamalla
Ég býð mig fram vegna þess
að ég vil að flokkur demó-
krata sé flokkur vonarinnaT
Ijós að hann átti sérstaklega
miklu fylgi að fagna meðal
láglaunamanna og blökku-
manna. Átti þetta eftir að
koma enn betur í ljós eftir
því sem leið á kosningabar-
áttuna.
og Fyrstu sigrarnir
Kosningaþátttaka varð ó-
venju mikil í Indjana 7. maí,
og greiddu alls um 764 þús-
und demókratar atkvæði. —
Frambjóðendur flokksins
voru þrír, Kennedy, Mc-
Carthy og Roger Branigin
ríkisstjóri, sem að nafninu til
átti að heita óháður, en vitað
var að studdi Humphrey vara
forseta. Atkvæði féllu þannig
að Kennedy hlaut 42%, Brani
gin 31%, og McCarthy 27%.
Sigraði Kennedy í 9 af 11
kjördæmum, en Branigin í
hinum tveimur. Mest var
fylgi Kennedys í hverfum lág-
launafólks og blökkumanna,
og er talið að hann hafi hlot-
ið um 90% af atkvæðum
blökkumanna.
Sama dag og kosið var í
Indiana, voru einnig fortoosn-
ingar í höfuðborginni Was-
hington. Þar hafði Humphrey
almennt verið spáð yfir.burða-
sem unnið böfðu að framboði
forsetans, og gat þannig tekið
þátt í fortoosningunuim í
Washington.
Það var erfitt fyrir Kenne-
dy að berjast gegn Humfþhrey,
siem hvergi var í fnamíboði, ag
ekki átti hann hægt um vik
að gagnrýna McCartíhy, þar
sem báðir börðust fyriir sivip-
aðan miáistað. Það háði Kenne
dy einnig mijög í banáttunni
að marigir ásökuðu hann fyrir
að hafa beðið mieð framboð
siitt þar til McCartlhy hafði
sýnt fram á að stetfna hans
átti verulegu fylgi að fagma.
Töldiu margir þeir, sem bötfðiu
hatfið banáttu fyrir kjöri Mc-
Carflhys, að Kennedy hetfði
þritfið ignunnfánann úr hönd-
um McCarthyis eftir að hatfa
ienigi setið aðgerðariauis mieð-
an McCarthy stóð einn og
barðis't fyrir saimeigirultegum
miáistað þeinra. Þannig spyr
Anthony Howard, fnéttaimað-
ur breztoa biaðsins „Observer"
í grein á hvítasunnud.: „Hvar
var huigrekki Kennedys í nóv
ember í fyrra þegar McCart-
hy hóf baráttuna og Kennedy
sat þögu'll hj'á. Hvar var sam-
staðan í desember þegar
Kennedy hélt jólahátíð, og
ið, vinna glæsilegan sigur.
Ekki var Nebraska beint vel
til þess fallið að auka hróður
Kennedys. Hann hafði sýnt
það að fylgi hans var mest
meðal fátækra og blökku-
manna, í láglaunahverfum
stórborganna og meðal æsku
fólks. Nebraska er hinsvegar
landbúnaðarríki, og blökku-
menn þar fáir. í fyrstu hatfði
Kennedy hugsað sér að
taka ekki þátt í forkosning-
um þar, en stuðningsmenn
hans gerðu honum þá ljóst
að hann mætti engu tseki-
færi sleppa. Hóf Kennedy
leiftursókn í ríkinu, og er tal
ið að hann hafi gefið um
97% allra kjósenda kost á að
mæta á kosningafundi hjá
sér. Hann ferðaðist um ríkið
með flugvélum bílum og járn
brautarlestum, og lét ekkert
tækifæri ónotað til að rabba
við kjósendur. Herferðin
tókst, og Kennedy vann sinn
fyrsta yfirburðarsigur. Hann
hlaut 51% atkvæða en Mc-
Carthy 31%. Humphrey, sem
ekki var í framboði, hlaut 8%
og Johnson forseti, sem varð
of seinn til að tilkynna að
hann gæfi ekki kost á sér, og
var því á kjönseðlinum, hlaut
6%.
í Vestur Virginíu átti að
heita að kosningarnar væru
óháðar frambjóðendum, þann
ig að kjörnir fulltrúar hefðu
óbundnar hendur á flokks-
þinginu. Er því erfitt að
segja ákveðið um úrslitin
þar, en talið er Humphrey
hafi hlotið meirihluta fulltrú-
anna, eða um 20, en Kennedy
11.
Eftir sigurinn í Nebraska
jukust mjög mögulei'karnir á
því að Kennedy gæti stöðv-
að sókn Humphreys varafor-
seta, sem hafði tryggt sérmik
ið fylgi í þeim ríkjum, þar
sem flokksdeildknar og
stjórnir þeirra kjósa fulltrúa
á flokksþingin, en þeir eru
ekki kjörnir í forkosningum.
Framundan voru forkosning-
ar í Oregon, og ef Kennedy
tækist að halda áfram sigur-
göngu sinni í þeim kosning-
um, og síðar í Kaliforníu og
Suður Dakota, yrði tvísýnt
um það hvor þeirra Humph-
reys gengi með sigur af
hólmi frá flokksþinginu.
Framh. á bls. 30