Morgunblaðið - 22.06.1968, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. JÚNÍ 196«
Útflutningsverðmæti S.H.
1008 millj. króna 1967
Uidrdttur úr ræðu Gunnars Guðjónssonar,
form. S.H. d aðalfundi Sölumiðstöðvarinnar
„HEILDARFRYSTING hrað
frystlhúsa landsmanna mun hafa
orðið 70 þús. smál. árið 1967,
samanborið við um 80 þús. smál.
árið 1966 og tæpar 93 þús. smál.
árið 1965. Hefur því orðið mjög
mikill samdráttur í frystingu s.l.
3 ár.
Heildarútflutningur lands-
manna á frystum sjávarafurðum
árið 1967 var 75.295 smál. eða
ium 16.9% minni en árið áður,
en að verðmæti er þessi útflutn-
ingur 1305 millj. krónur, en var
árið 1966 1612 milij. Árið 1967
var hann því 19.1% minni en
árið áður. Verðmæti frystra
sjávaráfurða í hundraðshluta af
heildarútflutningi var árið 1967
80.2% árið 1966 26.6% og árið
1965 28.9%.
Þrátt fyrir nokkra lækkun á
útflutningsverðmæti hraðfrystra
Bjávarafurða og magnsamdrætti,
þá er greinilega meira jafnvægi
í útflutningi þessara afurða,
heldur en t.d. síldarafurða, en
hlutdeild þeirra lækkaði stór-
lega árið 1967, samanborið við
næsta ár á undan.
Útflutningur Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna árið 1967 var
samtals 55.529 smál. (árið
1966 60.846 smál.) að verðmæti
1008 millj. krónur í f.o.b. Var
það um 9% samdráttur miðað
við verðmæti frá árinu áður. Út
flutningsverðmæti frystra sj áv-
arafurða á vegum S.H. hefur
verið sem hér segir s.l. 3 ár.
Ár:
1965
1966
1967
Millj. kr.J
1043.1
1'116.7
1008.0
Allt frá árinu 1961 til ársloka
1966 hafði verið um að ræða
jafna og stígandi aukningu í út-
flutningsverðmæti sjávarafurða
á vegum Sölumiðstöðvarinnar.
Árið 1961 nam útflutningsverð-
mæti 633 millj. króna og komst,
sem að framan greinir, upp í
1116.7 millj. króna árið 1966, en
á síðasta ári bregður svo við,
að verðmæti fer að mun lækk-
andi. Verðmæti útfluttra sjávar-
afurða á vegum S.H. s.l. ár var
nm 76% af heildarútflutnings-
verðmæti frystra sjávarafurða
frá íslandi á þ’ú ári.
Helztu markaðslönd S.H. árið
1967 voru sem lyrr Bandaríkin
og Sovétríkin.
Megin markaðir fyrir fryst
fiskflök, fiskblokkir og heil-
frystan fisk eru í Bandaríkjun-
um, Sovétríkjunum og Bretlandi,
en fyrir hraðfrysta síld í Aust-
ur-Evrópu. Helztu markaðir fyr
ir frystan humar eru Bandarík-
in og Italía, sem keyptu um 80%
útflutningsins og ennfremur
Bretland og Sviss“.
Þá rakti formaður erfiðleika
hraðfrystihúsanna á s.l. ári og í
byrjun þessa árs og þær ráð-
stafanir, sem gerðar höfðu ver-
ið, til að tryggja áframhaldandi
rekstur hraðfrystihúsanna, og
eagði síðan:
i „Enn standa hraðlfrystihúsin
frammi fyrir þeirri ömurlegu
staðreynd, að ekki er grundvöll-
ur fyrir rekstri þeirra. Það má
að vissu leyti segja, að þau
standi nú á tímamótum. Fyrir
þá, sem hafa staðið í þessum at-
vinnuvegi á grundvelli einka-
reksturs er vandamálið að sjálf-
sögðu enn alvarlegra heldur en
fyrir hina, sem bera ábyrgð á
rekstrinum gagnvart bæjar- og
sveitarfélögum eða ríkinu,
vegna þess, að einstaklingarnir
þola ekki mikinn taprekstur
nema mjög takmarkaðan tíma, en
hins vegar hafa bæjarútgerðirn-
ar og fyrirtæki, sem rekin eru
aí sveitarfélögum, haft hið opin
bera sem bakhjarl og getað snú-
ið sér til þeirra um þann fjár-
hagslega stuðning, sem einka-
peksturinn hefur ekki átt kost
á. Orsakir þessa ástands þarf
ekki að tíunda, þær eru fyrst og
fremst hið mikla verðfall, sem
varð á afurðum erlendis, og svo
sú staðreynd, að framleiðslu-
kostnaðurinn er of hár hér inn-
anlands, miðað við hinar nýju
og ríkjandi aðstæður.
Fyrir liggja reikningar um af-
komu undanfarinna ára. Afkoma
frystihúsanna var góð árið 1965.
Vegna þeirrar jákvæðu þróunar,
sem varð á því ári, gerðu menn
sér vonir um áframhaldandi hátt
verðlag, þegar samið var um
verulegar fiskverðhækkanir fyr
ir árið 1966. Vonir um óbreytt
hátt verðlag brugðust, og í stað
þess byrjaði verðlagið að falla
og jókst það mjög eftir því sem
á árið leið.
Afleiðingin varð mikill tap-
rekstur, og nam tap frystihús-
anna árið 1966 yfir 80 milljón-
um króna, og er þá ekki talið
með tap á útgerð til hráefnis-
öflunar.
Vegna fyrirsjáanlegs áfram-
haldandi verðfaíls árið 1967, var
hraðfrystihúsunum tryggt að
bætt yrði 55%—75% af verðfall-
inu á því ári, miðað við verðlag
ársins 1966. Árið 1967 var verð-
fallið um 14%. Af þessu þurftu
frystihúsin sjálf að bera um 4%,
' auk þess sem framleiðslukostn-
aður hækkaði enn frá ár-
inu 1966. Þar við bættist minni
framleiðsla, óhagstæð hlutföll á
aflaskiptingu með tilliti til fram-
leiðslu einstakra afurðategunda
og nær algjört hrun skreiðar-
markaðsins, og varð því útkom-
an 3Ú, að afkoma ársins varð
mjög slæm. Mun tap frystihús-
anna hafa tvöfaldazt miðað við
árið 1966 og nema eigi minna
en 160 milljónum, en miklum
mun hærri upphæð, ef taprekst-
ur útgerðar til hráefnisöflunar
er meðaltalinn.
Sá misskilningur virðist all-
almennur, að gengisbreytingm í
nóvember s.l. og aukin framlög
ríkissjóðs hafi tryggt starfs
grundvöll þessarar atvinnugrein
ar á yfirstandandi ári. Hér
gleymist, að verðhækkun afurð-
anna í krómutölu vegna gengis-
breytingarinnar nægir hvergi
til að bæta upp það verðfall,
sem orðið var á erlendum mörk-
uðum, ásamt þeim aukna fram-
leiðslukostnaði, sem af gengis-
breytingunni hefur leitt.
Þrátt fyrir þetta var hráefn-
isverð til frystihúsanna hækkað
um 19% í byrijuin þessa árs og
hrekkur þessi hækkun ríkis-
framlags á þessu ári ekki nema
fyrir 2,3 þeirra útgjalda, sem af
þessu leiðir. Eins og málum er
nú háttað, má gera ráð fyrir, að
afkoma frystihúsanna versni
enn meir miðað við vinnslu síð-
ari hluta ársins og ekki fyrir-
sjáanlegt, að búast megi við
nokkrum verðhækkunum á er-
lendum mörkuðum á þessu ári,
nema síður sé.
Það er augljóst, að einkarekst
ur hefur ekki fjárhagslegt bol-
magn til að standa undir jafn
stórfelldum taprekstri mörg ár
í röð, eins og verið hefur. Er
það því nauðsynlegt, að starfs-
grundvöllur frystihúsanna á
þessu ári sé tekinn til endur-
skoðunar til að forðast almennt
hrun í atvinnugreininni, og einn
ig þarf að marka ákveðnari
framtíðarstefnu um 3töðu og
hlutverk hraðfrystiiðnaðarins í
þjóðaibúskap íslendinga.
Um markaðina er þetta að
segja í stuttu máli.
Framboð hraðfrystra sjávaraf
urða eykst 3töðugt, sérstaklega
vegna hinna nýju frysti- og skut
Gunnar Guðjónsson.
togara, sem Englendingar, Vest-
ur-Þjóðverjar, Frakkar, Norð-
menn Sovétmenn og Pólverjar
hafa komið sér upp á síðustu
árum. Leita framleiðsluvörur
þeasara þjóða nú inn á alla
helztu markaði heims, þar sem
unnt er að selja hraðfrystar sjáv
arafurðir, og eigum við nú í
mjög harðri og erfiðri sam-
keppni af þeim sökum. Þá hefur
það haft mjög alvarleg áhrif á
íslenzkan hraðfrystiiðnað að
hafa glatað hinum hefðbundnu
mörkuðum fyrir hraðfrysta síld
í Austur-Evrópu, eins og t.d. í
Póllandi og Austur-Þýzkalandi.
Vert er að undirstrika, að það
ástand, sem íslenzkur hraðfrysti
iðnaður er nú kominn í, er fyr3t
og fremst að kenna ytri aðstæð-
um, sem hafa verið hraðfrysti-
húsaeigendum og sölusamtökun
um óviðráðanlegar. Hins vegar
er óhætt að fullyrða, að Sölu
miðstöðin hefur á undanförnum
árum náð í mjög mörgum til-
fellum hærra verði fyrir afurð
ir sínar en t.d. hinir erlendu
keppinautar. Af hálfu samtak-
anna hefur verið lögð mjög mik-
il áherzla á að stunda af fremsta
megni alla þá markaði, sem til
greina geta komið fyrir hrað-
frystar sjávarafurðir og tryggja
betur þá markaði, sem þegar
hafa unnizt, eins og sjá má af
hinu mikla átaki, sem fólst í því
að koma upp nýrri og fullkom-
inni fiskiðnaðarverksmiðju í
Bandaríkjunum. Það sannar
ekki hvað sízt, þegar örðugleik
ar steðja að, að nauðsynlegt er
að hafa fyrirhyggju í uppbygg-
ingu markaðanna. Harðnandi
samkeppni erlendis og breyttar
kringumstæður innanlands,
munu gera stöðu hraðfrystiiðn-
aðarins um margt erfiðari á kom
andi árum. Þess vegna er áríð-
andi að hið opinbera, ríkisstjórn
og Alþingi, geri sér grein fyrir,
að hraðfrystiiðnaðurinn verður
að hafa þá afkomu, að hann
geti fylgzt með tímanum og mætt
nýjum og breyttum viðhorfum.
En þess verður hann ekki megn-
ugur, ef hann verður kominn i
kalda kol.
Þeim, sem að hraðfrystiiðnað-
inum standa, er fyllilega ljóst,
að það er ekkert auðvelt verk-
efni fyrir ríkisstjórn og Alþingi
að þurfa að leysa þann mikla
vanda, sem í þessu felst, eins
og högum er háttað í íslenzku
atvinnulífi í dag. En þeir hljóta
að treysta því, að stjórnarvöld-
unum sé ljóst, að hér er um
vanda að ræða, sem verður að
leysa án tafar. Enda er hag mik-
ils hluta hraðfrystihúsanna þann
ig komið, að skuldasöfnun er
orðin þvílík, að þar við verður
ekki neinu bætt. Hér er því nú
raunverulega um að tefla líf eða
dauða einkareksturs í hraðfrysti
iðnaði íslendinga.
Clifford bjartsýnn á ár-
angur Parísarfunda
Washington, 20. júní. AP.
CLAR.K M. Clifford, varnarmála
ráðherra Bandaríkjanna, sagði á
fundi með fréttamönnum í Was-
hington, að sér virtist sem ofur-
lítið hefði mjakazt í samkomu-
lagsátt á viðræðunum í París,
þrátt fyrir að ýmsir teldu að um
algera kyrrstöðu væri að ræða.
Hann sagði, að viðræðurnar
væru í þann veginn að komast á
nýtt stig og mætti ugglaust
vænta talsverðra tíðinda, þegar
aðilar einbeittu sér meira að
einkafundum í stað þeirra opin-
beru fundarhalda að undan-
förnu, þar sem hvor aðili læsi
upp skrifaða ræðu með endur-
teknum ásökunum og klögumál-
um.
Aðspurður sagði Clifford, að
hann væri engan veginn sann-
færður um réttmæti þeirra full-
yrðinga, að heriþyrlur frá N-
Víetnam væru á hlutlausa belt-
inu, en það mál væri í athugun.
Ráðherrann sagði, að þrátt fyrir
auknar hernaðaraðgerðir and-
stæðinganna I S-Víetnam undan-
faið, hefði hann ekki trú á, að
tekin yrði ákvörðun um að
fjölga í herstyrk Bandaríkja-
manna í landinu. Hann benti og
á, að meðan von væri um sam-
komulag í París, byggist hann
LEIÐRETTIIMG
um
FRÁSÖGN Mbl. af skólaslit-
Verzlunarskóla íslands varð
dálítið brengl, er rætt var um
verðlaun stúdenta fyrir námsár-
angur. — Rétt er málsgreinin
þannig:
„Verðlaun Verzlunarráðs ís-
lands fyrir beztan árangur í við-
skiptagreinum hlaut Guðmundur
Hannesson. Fyrir frábæran ár-
angur í stærðfræði og náttúru-
fræði hlauit Örn Aðalsteinsson,
peningaverðlaun frá skólanum
kr. 3000“.
í frásögn af skólaslitum MA
hafa fallið niður línur, þar sem
þess var getið, að stofnframlög-
um í Minningarsjóð Þórarins
Björnssonar, skólameistara, verði
veitt viðtaika í Bóikaverzlun Sig-
fúsar Eymundssonar, Reykjavík,
til 15. ágúst.
ekkj við, að hert yrði á loftárás-
unum á nýjan leik. Clifford
sagði einnig, að í lok næsta árs
mundi S-Víetnam hafa á að
skipa milljón manna her, vel
þj'álfuðum og vopnum búnum.
Kveðjuhóf fyrir
sænsku ræðis-
munnshjónin
fslenzk-sænska félagið heldur
kveðjuhó.f fyrir Helgu og Gunn-
ar Rocksén, ræðismann Svía, í
Átthagasal Hótel Sögu fimmtu-
dagnn 27. júní. Hófið hefst með
sameginlegu borðhaldi kl. 20.00.
Þátttaka er frjáls öllum vinum
þeirra hjóna.
Gluggasýning á
lopa-hannyrðum
FRÚ BARBARA Ámason held
ur þessa dagana sýningu á verk
um sínum í Álafossglugganum.
Eru það teppi og púðar, sem
frúin hefur búið til og ýmsar
flíkur, svo sem háir skíðavettl-
ingar, inniskór skikkja, höfuð-
föt, svo að nokkuð sé nefnt. Sýn
ingin stendur yfir í fjóra daga,
en að henni lokinni verða mun-
ir frúarinnar til sölu í Baðstof
unni, minjagripaverzlun Ferða-
skrifstofu Ríkisins.
Sagði frúin meðal annars:
Þegar ferðamenn fara að leita
að minjagripum, þá stöndum
við að ég held mitt á milli
fjöldaframleiðslunnar í mörgum
Evrópuborgum og fágaða hand-
unnins verka frá Finnlandi og
öðrum Norðurlöndum — eins og
í sólarlöndum suðursins, en þó
ekki eins hátt og við vildum.
Lopapeysurnar eru einstakar
— Þær þykja bæði nýstárlegar
og sígildar, þær eiga ekki sinn
líka utanlands, eða hvergi hef
ég orðið þess vör.
Lopi er hráefni í sinni beztu
merkingu: ekki sízt þar sem nýj
ar hugmyndir og meðferð kemur
til skjalanna. í Vestmannaeyj-
um í vetur datt ég ofan á hug-
mynd fyrir sokka og vettlinga,
sem ferðamenn muniu ekki sjá
annars stððar. Ég var búin að
sjá skósölumenn í Marakesj með
írdð eftir röið af handunnum
skinnskóm, litfögrum, eins og æv
intýri. Maður getur ferðast víða
til Austurlanda og Suðurlanda, en
áhrifin héðan að heiman eru sterk
ari en áhrifin að utan, og það
aem snertir mann utanlands end
urfæðist í rammíslenzku svip-
móti. Lopinn og fuglar landsins
hafa ráðið að öllu leyti mynstr-
Sýningarstúlka með skíðavett
linga frú Barböru. - Ljósm. Páll
Steingrímsson.
um þeirra hluta, nema þar sem
hraunið og norðurljósin segja til
isín.