Morgunblaðið - 20.08.1968, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGÚST 1968

Útgefandl
Framkvæmdas t j óri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúl
Fréttastjóri
Auglýsing ast j óri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjald kr 120.00
1 lausasölu.
Hf Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Arni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
Kr. 7.00 eintakið.
ER HÆGT AÐ EYÐA
MEIRU EN AFLAST
F’ngin þjóð getur eytt meiru
^ en hún aflar. Lífskjörin
hljóta á hverjum tíma að mið
ast við það, hvernig bjarg-
ræðisvegum landsmanna
vegnar.
Undanfarin ár hafa verið
mikil góðæri hér á landi.
Framleiðslutæki þjóðarinnar
hafa stöðugt orðið stórvirk-
ari, verðlag hefur verið hag-
stætt á útflutningsafurðum
og framleiðsla aukizt frá ári
til árs. í kjölfar þessara stað-
reynda hafa lífskjör almenn-
ings á íslandi stórbatnað á
síðustu árum. Stórkostlegar
framkvæmdir hafa staðið yf-
ir í landinu, bæði á vegum
hins opinbera og einstaklinga.
Öll aðstaða fólksins í lífsbar-
áttunni hefur verið að batna.
Húsakynni hafa verið bætt að
miklum mun, lýðhjálp og lýð
tryggingar auknar stórlega
og öll aðstaða almennings í
lífsbaráttunni stórbatnað.
En á árinu 1967 verða þátta
skil. Þá tekur afurðaverð að
lækka verulega og stórlega
dregur úr síldarafla. Þessir
erfiðleikar halda áfram að
aukast á yfirstandandi ári,
með þeim afleiðingum að á
s.l. vetri varð vart nokkurs
atvinnuleysis, og í sumar hef-
ur atvinna verið miklu minni
en undanfarin ár.
Allt eru þetta staðreyndir,
sem allur almenningur á ís-
landi þekkir af eigin raun.
Segja má að þetta sé ekki ný
saga. í íslenzku atvinnulífi
hafa jafnan skipzt á skin og
skuggar. Sjávarafli er svipull
og grasspretta misjöfn. En á
þessu tvennu hefur afkoma
íslenzku þjóðarinnar fyrst og
fremst oltið á liðnum tíma.
íslendingar verða nú, eins
og oft áður, að gera sér ljóst,
að þeir verða að miða eyðslu
sína og lífskjör við afkomu
bjargræðisvega sinna. Þeir
geta ekki eytt meiru en þeir
afla. Það er þýðingarlaust að
ætla sér að krefja atvinnu-
vegina og framleiðslutækin
um meira en þau geta risið
undir að greiða. Sú stað-
reynd er svo auðskilin, að hún
þarfnast ekki langra útskýr-
inga. Ekkert einstakt heim-
ili getur veitt sér meira en
aflafé fjölskyldumeðlimanna
getur risið undir. Nákvæm-
lega hið sama gildir um þjóð-
arheildina.
Því verður ekki að óreyndu
trúað, að íslenzkt fólk bresti
þroska og ábyrgðartilfinn-
ingu til þess að mæta erfið-
leikunum á sama hátt og gert
hefur verið á liðnum tíma.
Stjórnarandstaðan heldur því
að vísu fram, að erfiðleikarn-
ir séu fyrst og fremst að
kenna rangri stjórnarstefnu.
En allur almenningur veit að
það er fjarstæða. Það var ein
mitt í skjóli jákvæðrar stjórn
arstefnu, sem atvinnuvegirn-
ir hafa stórbætt framleiðslu-
tæki sín á undanförnum
árum. Það var einnig í
skjóli hyggilegrar stjórnar-
stefnu, sem þjóðin eignaðist
gilda gjaldeyrissjóði, sem sl.
2 ár hafa komið í veg fyrir
að til vandræða kæmi, þegar
gjaldeyristekjurnar minnk-
uðu og erfiðleikar steðjuðu
að.
Nú skiptir þess vegna meg-
inmáli að skynsamlega verði
á málunum tekið. íslenzka
þjóðin hefur undanfarin ár
lifað við mesta góðæri, sem
yfir hana hafa komið. Það
væri hörmulegt ef hana
brysti þroska og manndóm
til þess að mæta stundarerf-
iðleikum. Hún hefur nú betri
aðstöðu til að sigrast á þeim
heldur en nokkru sinni fyrr.
Hún á betri framleiðslutæki
en nokkru sinni fyrr, hún
býr í betri húsakynnum en
nokkru sinni fyrr, hún býr
almennt við betri efnahag en
nokkru sinni fyrr.
Þegar á allt þetta er litið
ættu íslendingar að geta
horft bjartsýnir til framtíðar-
innar, ef þeir aðeins sameina
krafta sína um það að sigr-
ast á stundarerfiðleikum, sem
spretta af árferði til lands og
sjávar.
SJÓNVARP
OG STJÓRNMÁL
Dlöð Framsóknarflokksins
** og kommúnista eru mjög
miður sín vegna sjónvarps-
þáttarins, í brennidepli, á
föstudaginn, þar sem rætt
var við Bjarna Benediktsson,
forsætisráðherra, um ástand
og horfur í þjóðmálum yfir-
leitt og efnahagsmálum sér-
staklega. Er einna helzt að
skilja á þessum blöðum, að
sjónvarpið megi ekki hafa
viðtal við forsætisráðherra,
nema forustumenn allra
hinna flokkanna fái einnig að
leggja þar orð í belg.
Óhætt er að fullyrða, að
sjónvarpið hefur markað
mjög frjálslega stefnu í frétta
flutningi af stjórnmálum inn
anlands. Það hefur birt við-
töl í ýmsu formi við forustu-
menn stjórnmálaflokkanna
og stjórnmálamenn og þegar
á allt er litið mun erfitt að
halda því fram, að þar hafi
einum flokki eða einum
VERJENDUR TRÖARINNAR
Thomas von Kempen: De Imi-
attione Christi — Nachfolge
Christi und vier andere Schrift-
en. Lateinisch und deutsch. Kös-
el-Verlag 1966. DM 28. —
Augustine of Hippo. A Bio-
graphy. Peter Brown. Faber &
Faber 1967. 70/—
John Henry Newman. Charles
Stephen Dessain. Nelson 1966.
30/—.
Kempen er smábær skammt
frá Köln, og við þann stað er
Thomas kenndur. Hann fæddist
1379 eða ári síðar og lézt 1471.
Rit Thomasar, einkum „Breytni
eftir Kristi" er skrifað í anda
„devotio moderne“ og höfuðrit
þeirrar hreyfingar. Sú hreyfing
átti uppruna sinn á Niðurlönd-
um og barst þaðan til Þýzka-
lands, Frakklands og ftalíu, seint
á 14. öld. Hreyfingin stefr.di að
innilegra trúarlífi og íhugun um
pínu Krists og endurlausnarverk
hans. Þessi stefna var tengd
þeim siðbótaráhuga innan kirkj-
unnar, sem uppi var um þetta
leyti og varð kveikjan að auknu
og innilegra trúarlífi meðal leik-
manna. Á 10. öld og á 12. öld
vakna siðbótarhreyfingar innan
kirkjunnar, sumar þeirra tengj-
ast kirkjunni, aðrar neita yfirráð
um hennar og fylgismenn þeirra
eru ofsóttir sem villutrúarmenn.
Trúaráhugi verður almennari á
15. öld en áður hafði tíðkazt og
tók hann oft á sig undarlegar
myndir meðal fjöldans. Niðurlæg
ing kirkjunnar, kirkjusundrung-
in og ýmsar efnahagslegar breyt-
ingar, sem losuðu um miðalda-
þjóðfélagið, vöktu efasemdir um
réttmæti kenninga kirkjunnar og
urðu allar þessar hræringar til
þess að móta nýjar stefnur innan
kirkjunnar og erja jarðveginn
fyrir nýbreytni utan hennar.
„Breytni eftir Kristi" var og
er eitt vinsælasta og mest lesna
trúarrit meðal kaþólskra manna.
Á 15. öld vita menn um 700 hand-
rit og alls hefur ritið verið gefið
út í um fjögur þúsund útgáfum
á ýmsum málum. Bókin var ætl-
uð sem leiðbeiningarrit í kristi-
legri íhugun og einnig sem hugg-
unarrit. Höfundur setti bók sína
saman á árunum 1414-1425.
Hann gjörðist ungur múnkur og
var klaustramaður allt sitt líf.
Hann var talinn hafa verið mjög
eftirsóttur sem skriítafaðir og
leiðbeinandi. Hann vann löngum
að skriftum, setti saman íhugan-
ir og afritaði bækur. Skrif hans
eru öll mettuð guðræknisanda,
uppbyggilegar hugvekjur. Merk-
asta rit höfundar er „Breytni eft-
ir Kristi" og er það sett saman á
latínu sem önnur rit hans. Rit
þetta skiptist í fjórar bækur. ís-
lenzk þýðing þessa rits og útgáfa
var hafin 1955.
Útgáfa Kösel-forlagsins er
prentuð bæði á latínu og þýzku
og hefur Friedrich Eichler þýtt
ritið eftir handriti frá Brússel,
séð um útgáfuna og ritað inn-
gang, auk þess sem hann hefur
þýtt fjögur smárit Thomasar eft-
ir handriti og eru gefin út hér
með þessu höfuðriti hans. Útgáf-
an er vönduð og allur frágangur
mjög smekklegur.
Játningar heilags Ágústínusar
eru taldar til höfuðverka heims-
bókmenntanna (ísl. þýðing: Ág-
ústínus — Játningar. Þýðing úr
frummálinu ásamt inngangi og
skýringum eftir Sigurbjörn Ein-
arsson. Menningarsjóður 1962).
Þar er að leita aðalheimilda að
lífi Ágústínusar og hefur höfund-
ur þessa rits notað þær sem slík-
ar og einnig aðrar heimildir.
Heilagur Ágústínus lifði hnign-
unartíma hins gamla heims, hug-
myndir og lífsskoðanir fy-rri alda
voru gengnar sér til húðar, gróf-
asta efnishyggja var komin í stað
hinna fornu dyggða og senn leið
að því að höfuðborg heimsins
yrði tekin af villtum siðlitlum
ribbaldalýð.
Nú á dögum telja menn, að
hrun rómverska heimsveldisins
hafi verið yfirvofandi frá því á
3ju öld, þá hafi tekið að gæta
þeirra bresta, sem klufu það og
sundruðu, en þeirrar tíðar menn
voru um of bundnir sínum tím-
um til þess að álita lokadægrið á
næsta leiti. Fall Rómar olli því
hinni mestu skelfinu. Það var því
líkast sem villiroenn hertækju
Lundúni og París nú á dögum.
Róm táknaði þá hinn siðaða
heim, þótt að borgin gegndi ekki
þá því hlutverki, sem hún hafði
gegnt fyrrum, þá var hún tákn
Rómaveldis.
Hieronymus skrifaði, þegar
hann frétti fall Róroar: Ef Róma-
borg er hertekin, hvar er þá að
finna öryggi? Ágústínus er sá
samtíðarmanna, sem fall Rómar
verkaði hvað sterkast á strax,
hann talar um þennan atburð í
ræðum og bréfum sínum og
hann varð honum kveikjan að
öðru höfuðriti hans „De Civitate
Dei“. Þar andmælir hann ákaft
þeirri skoðun, að fall borgarinn-
ar sé að kenna banninu við dýrk
un hinna fornu guða. Afstaða
Ágústínusar var kristnin og einn-
ig blandin öðrum kenndum.
Honum virtist sem sá gamal-
kunni rómverski heimur væri
ekki jafn örugg wstarvera og
áður, en þó virðist hann álíta,
að Rómaveldi muni standa, þrátt
fyrir töku Rómar. Höfundur
þessarar ævisögu tengir Ágúst-
ínus nánari böndum við samtíð
sína og einkum verða þessi tengsl
Ijós í fyrsta hluta ritsins, þar
sem segir frá æsku Ágústínusar
og svo síðar í ritinu, þar sem rak-
in eru viðbrögð hans við töku
Rómar og afstaða hans í barátt-
unni gegn Vandölum síðar. Höf-
undur skrifar sögu Ágústínusar
af meiri víðfeðmi en flestir hafa
hingað til gjört, hann bindur sig
ekki eingöngu við kristilegar
forsendur, og ævihlaup hins
helga manns færist nær okkur í
tíma og rúmi, vegna þess að at-
burðir og viðbrögð manna við
þeim á 4. og 5. öld eru ekki ósvip
uð þeim á 20. öld. Höfundur dreg
ur upp ágæta aldarfarslýsingu
og hún verður bakgrunnur per-
sónunnar, sem hann lýsir. Breyt-
ingarnar voru örar og róttækar,
þær höfðu allar sín áhrif á Ág-
ústínus og hann hafði sjálfur rót-
tæk áhrif á hugsunarhátt sam-
tíðarmanna sinna. Heimildir
höfundar eru eins og áður segir
rit Ágústínusar og hann notar
þessar heimildir á þann hátt, að
mynd hans af honum verður okk
ur'tímatengd. Ágústínus var síð-
asti Rómverjinn og fyrsti nútíma
maðurinn, í ritum hans er að
finna margt það, sem nútíma-
maðurinn glímir við. Hugmynd-
ir hans mótuðu þróun kristninn-
ar og móta ennþá og sálrænt
innsæi hans er einsdæmi í ritum
samtímans og nútímans. Höfund-
ur hefur skýrt og skerpt mynd
þessa ágæta kirkjuföður og
þess tíma, sem hann lifðL
Rit kirkjufeðranna, Ágústínus-
ar og annarra eru nútíma kirkj-
unni stöðug og frjóvgandi upp-
spretta. Lengi vel voru rit þeirra
litin hornauga, einkum af þeim,
sem kenndu sig við það sem var
nefnt „frjálslyndi" og „nýguð-
fræði“, sem var reyndar oft erf-
itt að henda reiður á hvað merkti.
Sá maður, sem vakti hvað mest-
ar deilur um trúmál á Englandi
á 19. öld og stóð að endurmati á
kirkjulegum kenningum leitaði
kenningum sínum stuðnings í
biblíu og ritum kirkjufeðranna
og þær athuganir hans birtu hon
um hve enska biskupakirkjan
var nátengd þeirri rómversk
kaþólsku. Höfundur þessarar
bókar hefur varið lífi sínu til
rannsókna á ritum Newmans og
staðið að útgáfu bréfa hans og
dagbóka, auk þess sem hann hef-
ur skrifað fjölda greina um hann
í tímarit. Áhrif Newmans hefur
gætt mjög upp á síðkastið og
kom þetta berlega í ljós á síðasta
kirkjuþingi í Vatíkaninu. Starf
hans innan rómversk kaþólsku
kirkjunnar var ekki alltaf litið
með velþóknun af stjórnendum
Framhald á bls. II
manni verið mismunað um-
fram aðra. Að þessu sinni var
rætt við forsætisráðherra um
málefni, sem mjög hafa verið
rædd meðal almennings und-
anfarnar vikur. Sl. haust
birti sjónvarpið viðtal við
Eystein Jónsson um hringveg
um landið og samkvæmt
kenningum Framsóknar-
blaðsins nú, hefði þá væntan
lega átt að birta viðtöl við
þingmenn Austurlandskjör-
þingmenn úr öllum flokkum.
Aðalatriðið er, að starfsmenn
sjónvarpsins hafa reynzt
þeim vanda vaxnir að flytja
fregnir af stjórnmálaviðburð-
um innanlands án þess að
með sanngirni sé hægt að
saka þá um að draga taum
eins umfram annan. Og er
þess að vænta að áskorun
Framsóknarblaðsins um að
fulltrúar stjórnmálaflokk-
anna hafi frekari afskipti af
störfum sjónvarpsins verði
ekki sinnt. Á hinn bóginn
gegnir það nokkurri furðu
að blöð stjómarandstöðuflokk
anna ræða ekki efnislega um
viðtalið við forsætisráðherra
og má þó búazt við, að al-
menningi leiki nokkur hugur
á að vita um viðbrögð stjórn-
arandstöðunnar við óskum
forsætisráðherra um samráð
allra flokka um lausn þess
vanda, sem við blasir.
í skrifum kommúnistablaðs
ins um þetta mál er vikið að
útvarpinu, og segir þar: „ . . .
starfsmenn hljóðvarpsins
hafa orðið sjálfstæðari og
metnaðarfyllri í störfum sín-
um, en einmitt slík viðhorf
eru forsenda þess, að skoðana
frelsi móti starfíjmina“. Þessi
orð eru rituð af manni, sem
hefur gert það að lífsstarfi
sínu að verja þjóðskipulag
sem bannar frjálsa skoðana-
myndun og sjálfstæði blaða
og annarra fjölmiðlunar-
tækja. Þau hljót^ því að valda
starfsmönnum útvarpsins
nokkrum áhyggjum.