Morgunblaðið - 15.09.1968, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. SEPT. 1968
Sf. Jón Auðuns, dómpróf.:
Þegar húsið nötrar
í sinni ágætu bók um Grikkland hið
forna segir Will Durant: „Sérhver þjóð
fæðist í meinlætum og deyr í mun
aði“.
Langtíðast er þetta lögmál lífs eða
dauða þjóða, en ekki ævinlega. örlög
Grænlendinga á 15. öld veit enginn með
vissu. En víst er, að sú þjóð sem þar
ieið undir lok, dó ekki í munaði.
Það er ekki .efnaleg velsæld, sem ger
ir þjóð sterka, heldur hennar innri
bygging, sá aníRegi, siðferðilegi grunn-
ur, sem hún reisir hús sitt á.
Margar óhugnanlegar blikur eru á
lofti í dag og stormar hrista húsið.
Hvað er um vestræna heiminn? Hví
nötrar hans hús?
Allir vita, að þegar húsið hækkar
þarf að treysta undirstöðurnar og grafa
dýpra unz komið er á klöpp sem ör-
uggt er að trúa fyrir háu húsi. Við höf
um farið öfugt að. Jafnhliða því sem
bygging þessarar glæstu vísindaaldar
hækkar hefir byggingin færzt af grunni
guðstrúar og kristindóms yfir á sand
sem síhækkandi byggingu getur ekki
borið til frambúðar. Þetta er alvöru-
mál miklu meira en hernaður og tíma-
bundnir fjárhagserfiðleikar.
Sköðanakannanir sýna, að óvissan
um guðstrú og líf að baki Ííkamsdauð-
ans eykst í kristnum heimi, óvissan um
þá trú, sem gerði frumkristnina sterka
og gæddi hana heimssigrandi krafti.
En sannfæringin um byggð á bak við
heljarstrauma hefir orðið fleirum sigur-
afl.
Einin vitrasti stjórnmálamaður allra
alda, Júlíus Cæsar, sagði, að ósigrandi
hugrekki Germana væri fyrst og
fremst að þakka bjargfastri trú þeirra
á líf að baki líkamsdauðans. Þeirri trú
voru Rómverjar þá að glata. Og þrátt
fyrir ýmsa afburðamenn á keisarastóli
var óðfluga að halla undan fæti þeirr-
ar miklu þjóðar.
Þá txú gat Cæsar ekki gefið þjóð
sinni, því að hann átti hana ekki
sjálfur. En honum duldist ekki, að ó-
sigrandi karlmeninsku sína áttu German
ir fyrst og fremst að þakka því, að trú
þeirra var örugg. Gullið sem í stríðum
straumum streymdi til Rómverja, saug
úr þeim manndóm og merg af því að
þeirra trú var að deyja.
Menn kvíða framtíð, og fjármálaerf-
iðleikar eru hér á allra vörum. Hvern-
ig ætlum við að standast þá raun sem
vafalaust er framundan? Vitum við
þess dæmi mörg, að þjóð hafi farizt af
því að hún hafði ekki allsnægtir? Vit-
um vi8 eklki að dæroi hins enu möng, a@
menningarþjóðum hafi ofseddan orðið.
að fjörtjóni? Þegar þar við bætist að
undirstöður trúar og siðgæðis skortir,
riðar þjóðfélagsbyggingin til falls.
Um ekkert er hér meira talað en vá
fyrir dyrum í efnahagslífi þjóðarinnar.
Við höfum hagað okkur eins og börn í
velgengninni. Ætlum við að reynast
menn eða mannleysur á þeim hólmi sem
nú skal gengið á? Er úr vegi að á það
sé minnt, að sú þjóð er aldrei vel á
vegi stödd, sem gjörist gleymin á það,
að ofar öllum jarðneskum nauðsynjum
eru helgidómar, heilög vé? Ef þú gerist
gleyminn á þau, reynist gullið þér fá-
nýtt til frambúðar.
Norsk kona sagði mér fyrir löngu
sögu af ólafíu Jóhannsdóttur. Konan
hafði farið með frk. Ólafíu á járn-
brautarstöðin í O.sló til að þekkja
stúlku, sem var að koma af heimili
fyrir stúlkur á villigötum. Hún bar ó-
hugnanleg merki þess lífs sem hún
hafði lifað, en frk. Ólafía breiddi henmi
opinn faðm og sagði: „Vertu mér
velkomin, fallega stúlkam mín“. Þegar
heim kom kvaðst norska konan hafa
spurt frk. Ólafíu, hvernig hún gæti not
að orðið „fálleg“ um þessa stúlku, en
hún hefði svarað: „Skilur þú ekki enn,
að jafnvel syniduigasta imaminBbamdð
veflðuir fallegt, þegair Kristur teikiuir séff-
bústað í því?“ j
Ef þjóð missir trú á þessa helgul
dóma, þessi heilögu vé, kemur henmi
það fyrir ekkert, að allar hlöður henn-
ar séu fullar. Ef hún á þessa trú, vesrð-+j
ur henni ekkert stundarerfiði ofurefli. í
KVEÐJUORB: Nú læt ég lokiðr|
sunnudagsgreinum fyrir Mbl. lokið
að sinni. Ég er þakklátur þeimi
mörgu lesendum, sem hafa veittmé*
uppörfun með bréfum, símtölum og
viðtölum. Margar greinarnar urðu
beiinilínis til sem svör við spurning-i
um frá þessu góða fólki. Megingaíll-j
inn á skrifum og predikunum okk-
ar prestanna er trúlega sá, að við
erum oft að svara spurningum, seru:
við erum að glíma við, en ekki aðr-s
ir. \
Eg er þakklátur ritstjórn Mbl. fyrip
tækifærin til að ná ti'l hins stóra
lesendahóps blaðsins, hins stærsta 1
þessu landi. Og ég lofaði ritstjór-j
anum, Sigurði Bjamasyni vini mín—;
um, því, að reyna að vera til reiðU
ef hann kallaði til mín einu sinni
enn, þótt síðar verði. j
Hinsvegar ætla ég að nota mér þSi
miklu góðvild forstjóra ísafoldar-j
prentsmiðju, að á næsta ári komi úfc
í bókarformi úrval sunnudags—
greinanna, sem ég hefi nú ritað fyr—i
ir Mbl. með nokkru miUibili í fimm
ár. í bókina mun ég velja það af’
þessum nærfellt 250 greinum sem ég
tel rétt að geymisrt. e
Jón Auðuns.

EFTIR EINAR SIGURÐSSON
Þorskveiðarnar.
Gæftir eru nú mjög teknar að
spillast og dregur þá um leið úr
aflanum. f Reykjavík er ekki
mikil útgerð nú, og aflinn hefur
verið mjög rýr undanfiarið, sama
í hvaða veiðarfæri er, en þar eru
bátar með troll, dragnót og hand
færi. Stóru bátamir, sem voru
með troll, eru nú farnir að veiða
með það fyrir augum að sigla
með aflann á erlendan markað.
í Vestmannaeyjum og verstöðv
unum á Suðvesturlandi er ekki
að marka, þótt lítið hafi aflazt,
það þarf ekki að vera, að fisk-
laust sé, heldur megi rekja afla
leysið miklu fremur til ógæt-
anna. í Vestmannaeyjum og sjálf
sagt fleiri verstöðvum eru stóru
bátamir nú að búa sig á síld.
Togaramir.
Afii hefur mjög minnkað hjá
togurunum, sumpart er það af
því, að karfinn við Grænland
Ihefur dregizt upp eða leitað á
aðrar slóðir, og að nokkru leyti
stafar minni afli af því, að mikið
af togurunum veiðir nú fyrir er-
lendan markað. Eru menn þá
imiklu vandlátari með fiskteg-
umdirnar. Þeir, sem veiða fyrir
Þýzkaland, vilja helzt frá bland-
aða farma af stórufsa, stórum
karfa og ýsu. Brezki markaður-
inn vill hinsvegár hvörki karfa
«0» ulfsa. en ýsu og mi/lliiþoirsk «8
segja, ef hann er góður. Það hef-
ur verið nóg af smáfiskinum í
Bretlandi í sumar eins og hér, og
hefur mikið af honum farið í
fiskimjöl.
Togaramir eru nú um allan
sjó, sumir enn við Grænland,
aðrir út af Jökli og Vestfjörðum
og togararnir, sem veiða fyrir
Þýzkaland, yfirleitt út af Suð-
ausrturlandinu.
Síldveiðamar.
Mjög er nú tekin að lyftast
brúnin á mönnum síðustu daga í
sambandi við síldveiðina. Síldin
er nú tekin á rás suður á bóg-
inn, og menn bíða í ofvæni eftir
því að sjá, hvor hafi nú haft
réttara fyrir sér, Jakob Jakobs-
son eða Finn Devold. Eins og
málin standa í dag a.m.k. íslend-
ingar veðja á Jakoib.
Það er ekki nóg, að síldin hafi
færzt suður á bóginn og vestur,
heldur hefur veiðin stórum auk-
izt. Nokkrir bátar hafa verið að
sigla í land ýmist með saltaða
síld í tunnum eða ísaða. Það er
alltaf álitamál, hvað borgar sig
bezt, en þegar nóg er af flutn-
ingaskipum og góð veiði, eru
sjálfsagt mest uppgrip að landa
í þau. En það tekur fljótt enda,
ef mikil veiði fer að verða. Það
er vont að missa Nordgard, á
meðan síldin er ekki komin nær
landinu.
Hvernig bregðast á við krepp-
unni.
Engum blandast hugur um, að
við búum við hina skelfilegustu
fjármálakreppu. Skall hún fyrst
á sjávarútveginum, sem eðlilegt
er, þar sem 'hún stafar að miklu
leyti af verðfalli útflutningsafurð
anna og öðrum þræði af síldveiði
brestinum. Annarra erfiðleika,
þótt nógu slæmir séu, gætir ekki
viðlíka á þjóðarbúskapinn, svo
sem minni afli i sumum lands-
hlutum, lahdfastur hafís fyrir
Norður- og Austurlandi mánuð-
um saman, kal í túnum og sölu-
erfiðleikar landbúnaðarvara, sem
er bein afleiðing erfiðleika sjáv-
arútvegsins, þótt þeim, sem fyr-
ir verða, þyki að sjálfsögðu nóg
um.
Fjármálaráðherra nefndi ný-
lega töluna % sem minnkun á
útflutningi miðað við það, sem
hann var 1966. Þar sem sjávar-
afurðir eru svo til allur útflutn-
ingur þjóðarinnar, er þetta í
fyrstu umferð raunverulega 40%
skerðing á tekjum útvegsmanna,
sjómanna og þeirra, er vinna að
verkun aflans. Síðan heldur
þetta áfram sem keðjuverkun.
Harðast verður ríkissjóður úti,
sem fær í tolltekjur 36 til 40 aura
af hverri gjaldeyriskrónu, og sið
an mann frá manni í viðskipta-
lífinu eins og allir þekkja, mis-
jafnt þó eftir aðstæðum.
Á áratugnum fyrir síðustu
heimsstyrjöld ríkti hatrömm
fjárhagskreppa. Við henni var
brugðizt á þann hátt að rígbinda
gengið þar til aðeins nokkrum
mánuðum áður en styrjöldin
brauzt út, þá var því breytt,
herða stöðugt á innflutningshöft
um, sem bitnuðu þá jafnt á skip
um sem öðrum framleiðslutækj-
um, sem auka hefði mátt útflutn
inginn með. Þetta gerði ástand-
ið álltaf verra og verra. Fiski-
skipaflotinm varð úreltur og gam
all og gekk úr sér. Atvin-nuleysi,
sultur og seyra herjuðu landið.
Þá var 1938 settur á fót Kreppu-
lánasjóður til að stöðva aðför
að útgerðarmönnum, sem réðu
ekki orðið við skuldimar, og til
að koma lánamálum þeirra á
hreint. Slíkri kreppuhjálp var
einnig komið á fót 1952, eða 16
árum síðar.
Nú 1968, enn 1*6 árum seinna,
er ástandið sízt betra hjá sjávar-
útveginum. Mi-kill vöxtur hljóp
í fiskiskipaflotann, síldarverk-
smiðjur og hraðfrystihús vegna
aukinrua síMveáiða og kairfa
afla og urðu því skuldirnax
hrikalegri en nokkru sinni, þeg-
ar erfiðleikamir dundu yfir. Öll-
um er nú orðið ljóst, að ekki er
viðlit fyrir sjávarútveginn, eins
og gengið hefur uindanfarið, að
standa skil á afborgunum og
vöxtum af stofnlánum, enda hef-
ur ríkisvaldið sýnt skilning í
þessum efnum með ýmsum ráð-
stöfunum, þótt engu heildarskipu
lagi hafi verið komið á vanskila-
skuldir sjávarútvegsins.
Þjóðinni fjöl-gar um 3000
manns á ári, og það þarf að sjá
þessu fólki auk þess, sem fyrjr
er, fyrir atvinnu, ef ekki á illa
að fara. Það væri þá ekki að-
eins atvinnuleysið, sem tröllriði
þjóðinni, heldur vofði landflótti
yfir og þvi 103611111 þesisi þjóð sízt
við, sem á jafnmikið ónumið
land, fengsæl fiskimið, ónotað
vatnsafl og fleiri auðlindir.
Það verður að horfast í augu
við vandamálin af festu og djörf
ung og ekki á þann hátt, sem
gert var á áratugnum fyrir stríð.
Það verður fyrst og fremsrt að
fullnýta framleiðslutæki þau,
sem til eru. Það má ekki horfa
á höfnina hálffulla af skipum
eins og á fyrri kreppuárunum,
þegar menn voru hættir að hefja
róðra, fynr en þriðjungurinn og
það upp í helmingurinn var lið-
*
inn af vertíðinni, af þvi að það
borgaði sig ekki að gera út, nemai
þegar aflinn var mestur. En það,
er ekki nænri nóg að nýta þaui
skip, sem fyrir eru, það verðuit
líika að halda áfram að smíðáí
skip. Enn eru fiskveiðar lífæði
þjóðarinnar. Það verður að auka
útflutninginn, og það verðurr
ekki gert nema með fullnýtihguit
flotans og nýjum skipum. Það fenj
áreiðanlega illa fyrir þessarn
þjóð, ef slakað verður á til lengd-t!
ar að viðhalda og auka fiskie'
skiptaflotann. Það verður að
framleiða betri vöru, nr. 1 sal-H
fisk og freðfask, sem fer í neyt-*|
endaumbúðum á Bandaríkjamark i
að og fæst fyrir 50% hænra verð
en fyrir annan fisk. En hér velt-j
ur allt á einum manni, sjávar-!
útvegsmálaráðherra. Ef þetta á
að takast, verður að gerast bylt-
ing í meðferð hráefnisins. Þáj
þarf að gera 5 ára áætlun um
smíði 100-150 fiskiskipa, sem
henta veí til veiða fyrir frysti-
hiúsin t.d. 125—150 Jiesita skip. Það
væri þó ekki n-ema sem svaraði
eitt heldur lítið skip á frystihús
og saltfiskverkuniansitöð. Það sýn,
ist, -nú ekki v-era nein ofrausn á
fimm árum. Ef nokkuð er, þá er
þetta skammarlega lág áætlun.
En það þarf líka að smíða togara
og þá marga.
En þetta væri allt unnið fyrir
gýg, ef framkvæmdastjórar
þjóðarbúsins — ríkisstjómir —
teldu, að ekki væri hægt að búa
þ-annig að þessum atvinínurekstri,
að hann bæri sig. Þá er bezt að
gleyma þessu.
Framhalci á bls. 13
London
ódýr vikuferð. Aukaferð 20. sept.
Fáein sæti laus.
Ferð/n, sem fólk treystir
Ferðin, sem fólk nýtur
Ferðin, sem tryggir yður
mest fyrir peningana er
Spánarferðir
Síðusfu sœtin í sumarferðirnar
TORREMOLINOS, brottf. 20. sept. Fáein sæti laus.
Benidorm,
brottf. 20. sept. Fáein sæti laus.
ÖTSÝNARFERÐ
FERÐASKRIFSTOFAN
ÚTSÝN
Austurstræti 17
Sími 20100/23510.