Morgunblaðið - 02.10.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 196«
Ný tegund íslenzkrar stóriðju:
Víðtæka framkvæmdaáætlun
þarf í ferðamannaiðnaðinum
• Tœkniaðstoð Sameinuðu þjóðanna
gœti gert tillögur um uppbyggingu
terðamannaiðnaðarins —
• Sd atvinnuvegur sem gefur mestar gjald-
eyristekjur með minnstri fjárfestingu
SÍÐUSTU árin hafa heim-
sóknir erlendra ferðamanna
orðið æ stærri þáttur í gjald-
eyrisöflun þjóðarinnar.
Slíkum heimsóknum má
jafna við útflutningsfram-
leiðsluna, vegna þess að þær
færa þjóðarbúinu gjaldeyri
á sama hátt og útflutning-
urinn. Nú, þegar harðnar í
ári, er eðlilegt að við reyn-
um að leggja síaukna áherzlu
á gjaldeyrissöfnun og þá
ekki hvað sízt að auka tekj-
ur af erlendum ferðamönn-
um, því þar eru heimatökin
tiltölulega hæg — í okkar
eigin landi. Þar þarf ekki að
berjast við neitt verðfall á
erlendum mörkuðum.
í eftirfarandi grein verður
lítillega rætt um nauðsyn
þess að láta fara fram alls-
herjar úttekt í ferðamálun-
um og semja stórhuga fram-
kvæmdaáætlun í þeim efn-
um t.d. fyrir næstu 5 árin. Á
því leikur nefnilega ekki
nokkur vafi að ferðamálin
eru sú atvinnugrein íslenzk
sem er mesta vaxtargreinin í
íslenzku þjóðfélagi í dag, ef
rétt er á haldið.
Árið 1967 komu hingað til
lands alls 38 þús. erlendir ferða-
menn og er talið að gjaldeyris-
tekjurnar af þeim hafi numið
alls kr. 100 millj. Þetta er all-
mikið fé. En kjami málsins er
sá að tiltölulega au'ðvelt ætti að
vera að tvöfalda þessa upphæð
á örfáum árum. Og til þess þarf
ekki fjárfestingu á borð við
byggingu ál- eða sjóefnaverk-
smiðju upp á milljarði króna.
Og þó getur gjaldeyrishagnað-
urinn orðið jafn mikill af ferða
mannakomunum sem af slíkum
risavöxnum verksmiðjufyrir-
tækjum á okkar mælikvarða.
VERÐUR MIKIL
GJALDEYRISLIND
Augu manna hafa smám sam-
an verið a'ð opnast fyrir mikil-
vægi ferðamannamóttökunnar
sem atvinnugreinar. Stjómkerfi
greinarinnar hefur verið falið
fulltrúaráði hinna ýmsu þjón-
ustuaðila, sem við ferðamanna-
móttöku fást, Ferðamálaráði.
Þar starfa margir mætir og
miklir áhugamenn að því að búa
í haginn varðandi ferðamanna-
móttöku, og hafa þegar komið
mörgum málum vel álei'ðis.
Er slíkt fyrirkomulag tvímæla
laust rétt — að gefa einstakl-
ingunum tækifæri til þess að
fara með yfirstjórn þessara
mála, — þeim einstaklingum
sem starfs síns vegna þekkja hér
gerst til mála, í stað þess að láta
ráðuneyti eða ríkisskrifstofu
fara hér með framkvæmdir. Það
mun þó engum dyljast, og allra
sízt þeim sem Ferðamálaráð
skipa, að nauðsyn er miklu
meira átaks í ferðamálunum en
þegar hefur verið framkvæmt.
Me'ð sanni má segja að við höf-
um ekki ennþá slitið barnsskón-
um sem ferðamannaland. Hér er
svo margt ógert — möguleik-
arnir svo gífurlega miklir. Er
vissulega ekki ofmælt þótt ferða
mannamóttaka eigi að geta orð-
ið annar mesti gjaldeyrisat-
vinnuvegur okkar Islendinga, og
veitt þúsundum landsmanna ný
störf á næstu árum. Það þarfn-
ast þjóð, sem er í svo örum
vexti sem íslenzka þjóðin —
þjóð sem einnig vill ekki öllu
lengur byggja allt sitt á hverf-
ulum sjávarafla.
Þess vegna er orðið tímabært,
ekki sízt vegna yfirstandandi
örðugleika í útflutnings og gjald
eyrismálum, að samin verði
heildaráætlun um stórfellda
uppbyggingu fedðamannaiðnaðar
ins. Slík uppbygging skapar
ekki einungis ný störf innan-
lands fyrir vinnufúsar hendur
og aflar gjaldeyris, heldur verð
ur hún flugfélögunum okkar
báðum lyftistöng, og treystir
þau verulega í fjárhagssessi,
miðað við það sem nú er.
NÝ GISTIHÚS SKORTIR
Verkefnin eru hér ótalmörg.
Þegar hafa verið byggð allnokk-
ur myndarleg gistihús hér í
Reykjavík á síðustu árum, eftir
langa kyrrstöðu í þeim efnum
— eða allt frá 1930, er Hótel
Borg var tekin í notkun.
Nú er samt svo komið að yfir
allan sumartímann er erfitt að
fá hótelherbergi hér í Reykja-
vík, svo með sanni má segja a'ð
hugsa verði fyrir framtíðinni,
með frekari gistihúsabyggingar á
skipulagsskránni. Ekki á þetta
síður við ástandið úti á landi.
Þar hafa líka risið upp nokk-
ur ágæt gistihús síðustu árin en
betur má ef duga skal. Sérstak-
lega þarf að reyna að sameina
byggingar gistihúsa og félags-
heimilanna, þar sem öll veitinga
aðstaða er fyrir hendi. Bygging
félagsheimilanna er öðrum
þræði eitt mesta félagsmála-
hneyksli sfðustu ára hér á landi,
þar sem tugmilljóna hallir
standa mest ónotaðar allt árið.
Mun leitun á óarðbærari krón-
um en í þéssi steinbálkn hafa
verið lagðar. Ef unnt væri að
virkja þessi heimili til gistihúsa-
halds væri mikið unnið.
GJALDEYRISGILDI
ÖRÆFANNA
Öræfin íslenzku og islenzki
hesturinn hafa ótrúlegt aðdrátt-
arafl í augum þeirra manna
sem í ys stórborganna búa.
Skipuleggja þarf með vaxandi
ferðamannakomum gistihús inni
á öræfum, sem væru áningar-
staðir bílferða og hesitaferða um
fjöll og firnindi. Þessi hlið ferða
mannamóttökunnar er enn á
frumstigi — en það þekkja all-
ir sem hafa t.d. tekið þátt í hin-
um vikulöngu hestaferðum
Ferðaskrifstofunnar frá Laugar-
vatni í hópi útlendinga, hve
miklir möguleikar liggja hér
ónotaðir. íslenzk öræfi hafa til
þessa dags valdið nokkurri ógn
í hugum margra landsmanna,
sem erfð er frá liðnum tímum.
Mál er að fegurð þeirra, reisn
og mikilfengleiki, verði gerð
kunn íslendingum í æ auknum
mæli, en ekki síður þeim útlend
ingum sem hingað koma. Ekk-
ert land í Evrópu getur boðið
gestum sínum í slíkar ferðir sem
á Islenzkum jöklum og öræfum.
Þar eigum við sannkallaða
gullkistu, sem eftir er að mestu
að opna. Gistihús búin góðum
þægindum á stöðum sem Land-
mannalaugum, Hveravöllum,
Þórsmörk o.s.frv. eru lykillinn
að fjölmennum ferðum um hinn
óbyggða hluta miðbiks lands-
ins.
BAÐHÓTEL OG HEILSU-
MIÐSTÖÐ VIÐ HVERINA
Ýmsir vökumenn, svo sem
Gísli í Ási, hafa undanfarin ár
bent á þann mikla fjársjóð sem
við eigum í hverum okkar og
uppsprettum — ekki einungis
til orkusköpunar, heldur og til
stofnunar baðstaða og heilsu-
linda. Allir þeir sem eitthváð
þekkja til þjóðhátta í löndum
svo sem Þýzkalandi og Tjekkó-
slóvakíu vita hve verðmikil at-
vinnugrein baðstaðimir þar eru
í efnahagslífi þessara landa. Þó
eigum við í okkar landi lindir
tærs hitavatnsog leirs, sem ekki
standa að baki lindum þessarra
landa. Hér eru enn að mestu
ónotaðir risavaxnir möguleikar í
því efni að byggja baðhótei og
koma upp lækningamiðstöðvum
við hverina, í stíl við það sem
annars stáðar hefur verið gert.
Hundruð þúsunda manna
sækja slík hótel úti á meginland
inu sér til hressingar á ári
hverju og ekki er að efa að
með skynsamlegu kynningar-
starfi myndu fjölmargir leggja
leið sína hingað til lands, ef slík
ar lækningamiðstöðvar við hver
ina væri að finna.
Ekki aðeins Hveragerði er hér
ákjósanlegasti staður, heldur
mætti koma slíkum hvíldar- og
hressingarmiðstöðvum upp ann-
ars stáðar á landinu, þar sem
leir- og vatnshveri er að finna.
Hér þarf að virkja íslenzka
læknastétt til samvinnu við
ferðamálayfirvöld í þessum
efnum. Ríkmannleg bað og hress
ingarhótel kosta að vísu mikið
fé, en reynsla annarra þjóða hér
I í álfu sýnir að það fé kemur
fljótlega til skila aftur — með
góðum vöxtum.
LAND SKÍÐAÍÞRÓTTAR-
INNAR
Áður var minnzt á aðdráttar-
afl sumarferða á íslenzkum ör-
æfum og fei'ða á íslenzka hest-
inum. Enn er svo ótalinn sá
kafli sem fjallar um vetraríþrótt
irnar. Enn hefur okkur ekki
dottið í hug að auglýsa ísland
sem land vetraríþróttanna, svo
sem frændur okkar Norðmenn
gera. Astæðan er m.a. sú að
okkur hefur til þessa skort skíða
hótel.
Þáttur í áætlun nýrrar ferða-
málaaldar hér á landi er sá að
reisa skíðahótel, þar sem að-
stæður eru beztar, svo sem á
Akureyri (þar sem komin er góð
byrjun) og á Isafirði, og fá hing-
að ferðamenn á sama grund-
velli sem Norðmenn gera, og
hafa gó'ðar tekjur af. Nafn lands
ins er ódýrasta og bezta auglýs-
ingin fyrir skíðaferðum hingað.
Hvar ætti að vera skemmtilegra
að fara á skíði en einmitt á snæ-
landinu íslandi? Hundruð þús-
unda sækja heim Svissland og
Austurríki á hverjum vetri frá
öðrum Evrópulöndum. Lítið brot,
af þeim fjölda sem kæmi hing-
að til lands myndi breyta ferða-
mannamyndinni til muna.
ARÐBÆRASTA
FJARFESTINGIN
Ýmsir munu geta tekið undir
margt af þvi, sem að framan hef
ur verið sagt, enda fæst af því
nein nýjung eða opinberun. En
fjármagnsskorturinn hindrar
að hér sé nokku'ð nýtt hægt að
gera, segja hinir sömu. Vitan-
lega er fjármagn nauðsynlegt
til þeirra gistihúsaframkvæmda
og ferðamannamóttöku sem hér
hefur verið rætt um. En í því
sambandi skal ein grundvallar
staðreynd nefnd. Reynsla ann-
arra þjóða sýnir að af hverri
krónu sem fjárfest er kemur
mesturinn arðurinn af þeirri
krónu sem fjárfest er í ferða-
mannaiðnaðinum. Og ekki að-
eins arður, heldur einnig erlend
ur gjaldeyrir. Þess vegna á ís-
lenzka þjóðin að beina því fjár-
magni, sem hún hefur laust, í
ferðamannai'ðnaðinn — efcki síð-
ur en í stóriðjuna eða ný frysti-
hús.
1 öðru lagi kostar nýsköpun
íslenzka ferðamannaiðnaðarins
ekki feikilegt fé. Hér er um að
ræða þjónustuiðnað, þar sem
ekki þarf að kaupa neinar dýr-
ar verksmiðjuvélar. Kostnaður-
inn er við byggingu gistihúsa,
og tiltölulega líti'ð fram yfir það.
Þjónustufyrirtækin eru þegar
fyrir hendi, vinnuaflið og sam-
göngufyrirtækin, svo sem bif-
reiðar, hestar og flugvélar. Þau
þarf ekki að skapa frá grunni.
Þess vegna er það líka stað-
reynd að í fáum iðngreinum þarf
jafn litla fjárfestingu til arðsem-
ismyndunar eins og í ferða-
mannaiðnaðinum. Þess vegna
ætti sú fjárfesting að koma
einna efst á blaði í uppbygging-
aráætlunum næstu ára.
Gleymum því ekki að ein
stóriðjuverksmi'ðja kostar 2—3
milljarði ísl. króna, eftir nýleg-
um upplýsingum sérfræðinga í
Framhald á bls. 20
Frá skíðaskálanum í Kerlingarfjöllum. Lítil skíðahótel þurfa að rísa mörg á fjöllum. Þau verða
miðstöðvar ferðamannastraums hingað á vetrum, svo sem í Noregi.